Spis treści

• Cele i efekty kształcenia1Cele i efekty kształcenia

• Struktura e‑materiału2Struktura e‑materiału

• Wskazówki do wykorzystania w pracy dydaktycznej e‑materiału dla zawodu technik automatyk sterowania ruchem kolejowym3Wskazówki do wykorzystania w pracy dydaktycznej e‑materiału dla zawodu technik automatyk sterowania ruchem kolejowym

• Wymagania techniczne4Wymagania techniczne

Cele i efekty kształcenia

E‑materiał uwzględnia treści, które pozwolą na osiągnięcie, zgodnie z podstawą programową, celów kształcenia w zawodzie technik automatyk sterowania ruchem kolejowym. Tematyka e‑materiału służy przygotowaniu absolwenta do profesjonalnego wykonywania zadań zawodowych.

E‑zasób przeznaczony dla kwalifikacji:

$\text{TKO.02.}$ Montaż i eksploatacja urządzeń i systemów sterowania ruchem kolejowym w zawodzie technik automatyk sterowania ruchem kolejowym $3 1 1 4 0 7$

Cele kształcenia

Wspiera osiąganie celów kształcenia określonych dla kwalifikacji TKO.02 Montaż i eksploatacja urządzeń i systemów sterowania ruchem kolejowym:

• montowania urządzeń sterowania ruchem kolejowym stacyjnych i liniowych;

• montowania urządzeń zabezpieczenia ruchu na przejazdach kolejowo‑drogowych;

• montowania urządzeń zasilających systemy sterowania ruchem kolejowym;

• diagnostyki i utrzymywania w sprawności technicznej urządzeń sterowania ruchem kolejowym;

• utrzymywania w sprawności technicznej urządzeń zabezpieczenia ruchu na przejazdach kolejowo‑drogowych;

• utrzymywania i eksploatacji urządzeń zasilających systemy sterowania ruchem kolejowym.

Pozwala nabywać kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,

• kompetencje obywatelskie,

• kompetencje w zakresie przedsiębiorczości,

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej

Efekty kształcenia

$\textbf{TKO.02.3.}$ Montaż urządzeń i systemów sterowania ruchem kolejowym

Uczeń:

5) obsługuje urządzenia łączności przewodowej i bezprzewodowej;

$\text{TKO.02.5.}$ Przygotowanie do uzyskania licencji maszynisty

Uczeń:

10) klasyfikuje urządzenia bezpieczeństwa pracy pojazdów szynowych.

Powrót do spisu treści5Powrót do spisu treści

Struktura e‑materiału

1. WprowadzenieDVJvbm4d5Wprowadzenie

   Przedstawia podstawowe informacje o e‑materiale, które ułatwią użytkownikowi wstępne zapoznanie się z zawartością materiału: odniesienia do podstawy programowej, zakres tematyczny oraz opis budowy e‑materiału.

2. Materiał multimedialny

   Ma pomóc zaznajomieniu się z procedurą udokumentowania prac związanych montażem, obsługą, diagnostyką urządzeń. W przypadku tego e‑materiału, który ułatwia uczącemu przyswojenie wiedzy, są to:

   Film edukacyjnyDdSdX2WtpFilm edukacyjny przedstawia obsługę radiotelefonu podczas wykonywania przykładowych czynności naprawczych (uzgodnienia z dyżurnym ruchu), schematy zawarte w regulaminie technicznym stacji dotyczące łączności, rodzaje łączności (przewodowej i bezprzewodowej). Prezentuje również podział i dobieranie kanałów radiołączności (utrzymania, pociągowej, alarmowej) w zależności od sytuacji ruchowej, wskaźnik W28 oraz samej sygnalizacji alarmowej — sygnałów dźwiękowych i podawanych ręcznie na podstawie instrukcji Ie1. Wskazuje na sposób prowadzenia ruchu w przypadku uszkodzenia urządzeń sterowania ruchem.

   Film instruktażowy — tutorialDzt6u1gr4Film instruktażowy — tutorial prezentuje obsługę i zastosowania urządzeń łączności, działanie łączności alarmowej (na kanale ruchowym) — radiostopu (zakres działania na odległość) oraz skutek wciśnięcie przycisku w radiotelefonie i jego działanie na układ w lokomotywie.

3. Obudowa dydaktyczna

   • Interaktywne materiały sprawdzająceDLx14osskInteraktywne materiały sprawdzające pozwalają zweryfikować poziom opanowania wiedzy i umiejętności zawartych w e‑materiale.

   • Słownik pojęć dla e‑materiałuD15smlCs5Słownik pojęć dla e‑materiału zawiera objaśnienia specjalistycznego słownictwa występującego w całym materiale.

   • Przewodnik dla nauczycielaDV9Xp6O0FPrzewodnik dla nauczyciela zawiera sugestie do wykorzystania e‑materiału w ramach pracy dydaktycznej.

   • Przewodnik dla uczącego sięDBqKl63ykPrzewodnik dla uczącego się zawiera wskazówki i instrukcje dotyczące wykorzystania e‑materiału w ramach samodzielnej nauki.

   • Netografia i bibliografiaD1E2GD2Q9Netografia i bibliografia stanowi listę materiałów, na bazie których został opracowany e‑materiał.

   • Instrukcja użytkowaniaD181vSikDInstrukcja użytkowania objaśnia działanie zasobu oraz poszczególnych jego elementów.

Powrót do spisu treści5Powrót do spisu treści

Wskazówki do wykorzystania w pracy dydaktycznej e‑materiału dla zawodu technik automatyk sterowania ruchem kolejowym

E‑materiał stanowi nowoczesną pomoc dydaktyczną wspomagającą proces kształcenia zawodowego. Ułatwi on uczniom zapamiętanie pojęć związanych z obsługą urządzeń łączności. Jest przygotowaniem do wykonywania zadań związanych montażem, obsługą, diagnostyką urządzeń srk z wykorzystaniem urządzeń łączności. Ma na celu przedstawienie rodzajów łączności przewodowej — telefon, łączność dyspozytorska, DGT i bezprzewodowej — stacjonarna, przewoźna, przenośna. Elementem znaczącym jest zaprezentowania doboru kanałów radiołączności (utrzymania, pociągowej, alarmowej) w zależności od sytuacji ruchowej oraz działania łączności alarmowej — radiostopu, działania układu w lokomotywie z wykorzystaniem radiotelefonów używanych na PKP oraz informacji „alarm” wypowiadanej słownie.

Poniżej zamieszczone zostały propozycje wykorzystania poszczególnych elementów e‑materiałów do pracy w grupach i w zespole klasowym oraz do samodzielnej pracy ucznia w klasie i poza zajęciami.

Praca uczniów podczas zajęć

Praca w grupach i zespole podczas zajęć

Film edukacyjny

• Nauczyciel łączy uczniów w trzy grupy. Przekazuje im dostęp do filmu.

• Każda z grup ma zadanie: grupa pierwsza — omówić w prezentacji zagadnienie dotyczące rodzajów urządzeń łączności, grupa druga — zaprezentować w postaci inscenizacji sygnały alarmowe (np.: „Alarm”, „Pożar”, „Ogłoszenie alarmu o skażeniach dla stacji”), grupa trzecia — zaprezentować w postaci inscenizacji „Prowadzenie ruchu w przypadku uszkodzenia urządzeń sterowania ruchem”.

• Grupy korzystają z właściwych fragmentów filmu. Dzielą też role w grupie pomiędzy uczniów (np.: kogo grać będą konkretni uczniowie podczas inscenizacji „prowadzenia ruchu...”).

• Po upływie $15$ minut nauczyciel prosi o zaprezentowanie tematów. W trakcie prezentacji jednej grupy uczniowie z pozostałych wykonują własne notatki z prezentowanego właśnie zagadnienia.

• Po prezentacji wszystkich grup nauczyciel prosi o zaprezentowanie przykładowych notatek. Uzupełnia wpisy o elementy znaczące w temacie.

Film instruktażowy - tutorial

• Nauczyciel prezentuje uczniom fragment filmu i uprzedza, aby podczas oglądania zapamiętywali jak najwięcej informacji niezbędnych przy obsłudze łączności bezprzewodowej. Uczniowie, którzy nie są w stanie zapamiętać treści ukazanych w filmie, mogą robić notatki.

• Po zakończeniu oglądania uczniowie zostają podzieleni na kilka maksymalnie $4$-osobowych grup.

• Nauczyciel informuje grupy, że wezmą udział w konkursie — będzie on polegał na odpowiadaniu na pytania związane z obejrzanym materiałem.

• Grupy losują pytania i za każdą poprawnie udzieloną odpowiedź uzyskują punkty.

• Przykładowe pytania konkursowe mogłyby wyglądać następująco:

1. Kiedy dyżurni ruchu zobowiązani są wprowadzić radiotelefoniczne zapowiadanie pociągów?

2. Między kim odbywa się łączność strażnicowa?

3. Jak sygnalizujemy alarm, w przypadku, gdy używany przez nas radiotelefon nie ma możliwości nadania sygnału alarm?

4. Co oznacza dla pociągów sygnał „radiostop”?

5. Do czego służy kanał W28?

• Jeśli dana grupa nie umie odpowiedzieć na wylosowane pytanie, przechodzi ono na grupę następną.

• Nauczyciel udziela komentarza na nieprawidłowe odpowiedzi uczniów.

• Prowadzący może nagrodzić zwycięską grupę ocenami lub ustną pochwałą.

Praca samodzielna ucznia podczas zajęć

Film edukacyjny

• Nauczyciel przyznaje dostęp do materiału filmowego.

• Prosi każdego ucznia o samodzielne przygotowanie $10$ karteczek, na których w górnej środkowej części zapiszą hasła (każda kartka ma mieć oddzielne hasło — np.: „Sygnał A2”, „System GSM‑R”, „Użycie niebiesko‑żółtej chorągiewki”).

• Poniżej haseł uczniowie na podstawie informacji z filmu mają zapisać opisy tych haseł (co oznaczają, kiedy się używa).

• Po drugiej stronie kartki uczniowie mają zapisać po trzy linki do materiałów z internetu, które łączą się z hasłem.

• Tak przygotowane kartki prezentują podczas zajęć.

Film instruktażowy - tutorial

• Nauczyciel korzysta z filmu edukacyjnego, jako pomocy naukowej podczas prowadzenia lekcji.

• Każdy z uczniów otrzymuje hasło związane z zagadnieniami obsługi urządzeń łączności przewodowej lub bezprzewodowej (to samo hasło może otrzymać więcej niż jedna osoba, ale opracowuje je sama) i podczas prezentacji filmu przez nauczyciela skupia się na wynotowaniu informacji związanych z tym hasłem. Może to być np.: „sygnały alarmowe”, „obsługa radotelefonu”, „kto z kim porozumiewa się środkami łączności przewodowej i bezprzewodowej”, „obsługa radiotelefonu” itp.

• Każdy uczeń w dowolny sposób notuje zdobyte informacje.

• Nauczyciel prosi wybranych uczniów o przedstawienie swoich notatek.

• Nauczyciel odpowiada na ewentualne pytania uczniów i pomaga im bardziej zrozumieć dany temat.

• Uczniowie uzupełniają własne notatki i notują informacje przekazywane przez kolegów prezentujących inne hasła.

Interaktywne materiały sprawdzające

Materiałów tych należy używać w zależności od omawianego fragmentu tematu jako jego uzupełnienie lub przerywnik. Nauczyciel może wprowadzić pracę w parach lub elementy oceny koleżeńskiej, która polega na tym, że po rozwiązaniu zadań uczniowie konsultują odpowiedzi z osobą z ławki. Uczeń powinien móc skorzystać z pomocy nauczyciela i uzyskać od niego informację zwrotną.

Przykładowe zastosowanie podczas lekcji:

• Nauczyciel omawia zagadnienie z e‑materiału związane z obsługą radiotelefonu.

• Omawia szczegółowo fragment filmu instruktażowego — tutorialu, a jako podsumowanie proponuje wykonanie ćwiczeń $1$ i $2$.

• Uczniowie wykonują ćwiczenia w parach i jednocześnie notują prawidłowe odpowiedzi.

Ćwiczenie $3$ jest testem samosprawdzającym. Zawarte w nim $18$ pytań może posłużyć do podsumowania całości e‑materiału.

Interaktywne materiały sprawdzające pozwalają sprawdzić samodzielnie przez ucznia poziom opanowania wiedzy i umiejętności z zakresu omawianych zagadnień. Każdy materiał multimedialny ma dedykowane e‑materiały, po których można wykorzystać te ćwiczenia, jednak należy się z nimi wcześniej zapoznać. Uczniowie mogą samodzielnie wykonywać działania związane z interaktywnymi materiałami sprawdzającymi, a dodatkowo generować pomysły na inne zadania lub pytania związane z tematem.

Nauczyciel, zbierając prace (pomysły zadań lub pytań), może wygenerować zestawy nowych pytań poszerzające materiały tu zamieszczone.

Praca uczniów poza zajęciami

E‑materiał ułatwia nauczycielowi prowadzenie zajęć dydaktycznych, pozwalając na przygotowanie się uczniów do realizacji tych zajęć.

Praca w grupach

Przed lekcją

• Nauczyciel dzieli uczniów na $3$ grupy.

• Zadaniem grup uczniów jest przygotowanie gry edukacyjnej, w której niezbędne jest wykorzystanie wiedzy na temat urządzeń łączności przewodowej i bezprzewodowej.

• Gra powinna mieć stopniowalny poziom trudności i powinna być przeznaczona dla całego zespołu klasowego.

• Każda grupa musi przygotować kompletną grę wraz z zasadami.

Podczas lekcji

• Grupy prezentują swoje koncepcje gier na forum klasy.

• Nauczyciel weryfikuje wszystkie pomysły, biorąc pod uwagę ich jakość merytoryczną oraz realność wykonania.

• Klasa wybiera najlepszą grę i gra w nią. Jest to okazja do zweryfikowania wiedzy uczniów na temat obsługi urządzeń łączności.

• Na podstawie wykonanych prac grupy są odpowiednio oceniane.

• Ostatnim etapem jest analiza w postaci pytań, np.: co sprawiło grupie trudności?, co grupy wykonały bez problemu? Na co zwróciłbyś uwagę, przygotowując grę następnym razem? Czy jesteś zadowolony z efektów swojej pracy?

Praca indywidualna

Przed lekcją

• Nauczyciel przed rozpoczęciem zajęć nakazuje uczniom zapoznanie się z e‑materiałami: filmem edukacyjnym i filmem instruktażowym. Dzięki temu podczas zajęć lekcyjnych łatwiej będzie im posługiwać się wiedzą specjalistyczną.

• Równocześnie przekazuje im zestaw pytań, które przygotował dla uczniów. Odpowiedzi na pytania te zawarte są w udostępnionych uczniom materiałach, które przeprowadzają ucznia przez wiedzę niezbędną do wykonywania i naprawy pomocy.

• Pytania podzielone są na $3$ bloki tematyczne: bezprzewodowe urządzenia łączności i ich wykorzystanie, przewodowe urządzenia łączności i ich wykorzystanie, sytuacje alarmowego i specjalnego wykorzystania środków łączności.

• Każdy uczeń wybiera jeden blok tematyczny i odpowiada na pytania do niego.

• Po odpowiedzi na te pytania uczeń przesyła opracowany materiał do nauczyciela np.: e‑mailem i przychodzi na lekcję przygotowany i gotowy do dalszych działań (już na lekcji).

Podczas lekcji

• Nauczyciel zatwierdza materiały (odpowiedzi na pytania) przesłane przez ucznia.

• Teraz uczeń zabiera się za realizację działań na lekcji.

• Nauczyciel daje mu zadanie: przygotowanie prezentacji multimedialnej z wykorzystaniem informacji zawartych w e‑materiałach oraz w innych źródłach informacji na temat, który wybrał, odpowiadając na pytania udostępnione przez nauczyciela.

• Nauczyciel w trakcie pracy uczniów nad prezentacjami sprawdza ich postępy i odpowiada na ewentualne pytania.

• Prezentacje są przedstawiane na zajęciach przez wybranych uczniów, a pozostali przesyłają je nauczycielowi.

• Na podstawie wykonanych prac uczniowie są potem odpowiednio oceniani.

• Ostatnim etapem jest analiza w postaci pytań, np.: co sprawiło ci trudności?, co wykonałeś bez problemu? Czy jesteś zadowolony z efektów swojej pracy?

Praca z uczniami z SPE i indywidualizacja pracy z uczniem

Ważnym elementem przy pracy z uczniem o specjalnych potrzebach edukacyjnych przy użyciu e‑materiału jest rozpoznawanie indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych ucznia i dopasowanie treści oraz formy materiału do możliwości psychofizycznych uczniów. Oznacza to w praktyce „prowadzenie” ucznia przez materiał poprzez zadawanie dodatkowych pytań i udzielaniu szczegółowych odpowiedzi lub, w przypadku uczniów zdolnych — pozostawienie więcej swobody.

Ważnym aspektem pracy z materiałem będzie także przydzielanie zadań do pracy w małych grupach (parach), w których jedna osoba radzi sobie z opanowaniem materiału dobrze, ale dodatkową rolą tego ucznia będzie wsparcie osoby, która potrzebuje dodatkowych wyjaśnień. W szczególnych przypadkach może taka osoba potrzebować wsparcia nauczyciela wspierającego, a jego zadania samodzielne mogą obejmować proste polecenia. Odtwarzanie każdego e materiału jest możliwe również w trybie dostępności, który zawiera alternatywne wersje materiałów dostępne dla użytkowników z dysfunkcjami wzroku i słuchu. Ułatwia to dostęp do wiedzy i pozwala na zlikwidowanie niektórych barier społecznych i komunikacyjnych, a także umożliwia wyrównywanie szans w procesie nauczania uczenia się. Nauczyciel może dostosować pracę z każdym zasobem do indywidualnych potrzeb uczniów:

1. Film edukacyjny

• uczniom z zaburzeniami przetwarzania słuchowego i/lub dysleksją należy dać więcej czasu na wykonanie zadań, zwłaszcza pisemnych; nauczyciel powinien formułować jasne, krótkie polecenia i często je powtarzać; może je również sformułować w formie pisemnej.

2. Film instruktażowy — tutorial

• uczniowie z zaburzeniami ze spektrum autyzmu powinni mieć jasno określone zadania i przydzielone obowiązki, tak aby czuli się potrzebni i odpowiedzialni;

• uczniowie nieśmiali i mający problemy z wypowiadaniem się na forum klasowym nie powinni być proszeni o zabieranie głosu.

E‑materiał daje możliwość samodzielnej pracy ucznia, współpracy w grupie przy wspólnym uczestniczeniu w procesie edukacyjnym i indywidualizację procesu dydaktycznego podczas zajęć i poza nimi poprzez samodzielny wybór ucznia lub wymuszony przez nauczyciela poziom trudności wykonywanych czynności i zadań.

Przy pracy samodzielnej nauczyciel indywidualizuje proces poprzez dostosowanie zastosowanego e‑materiału do możliwości percepcyjnych ucznia. Sposób przekazywania wiedzy i budowania umiejętności ucznia będzie zależał od dużej mierze od nauczyciela i prowadzenia przez niego procesu dydaktycznego. Dodatkowo oprawa dydaktyczna zastosowana przy omawianiu zagadnień daje szerokie pole do popisu dla uczącego. Zastosowanie materiałów pozwala realizować zasadę „nigdy tak samo”, w której praktycznie ten sam zakres materiału może być ujęty na wiele sposobów. Zapobiega to monotonii w procesie nauczania i uczenia się przez uczniów. Przy pracy w grupie nauczyciel prowadzi proces grupowy, rozwijając nie tylko zasób związany z wiedzą, ale też umiejętność uczenia się przez uczniów (w grupie i samodzielnie) oraz przyjmowania różnych ról grupowych (czasem takich, w których uczniowie czują lekki dyskomfort). Pozwala to budować umiejętności społeczne. Przyjmowanie ról w grupie w połączeniu z różnorodnością zadań dopasowaną do ucznia stanowi wyzwanie dla nauczyciela i uczniów. Daje też wiele możliwości. Ważnym elementem, który uatrakcyjnia i indywidualizuje proces dydaktyczny, jest pozostawienie przez nauczyciela przestrzeni do błędów. Dzięki temu uruchamiają się procesy wsparcia uczniów przez siebie nawzajem i uczenia się od siebie. Wspiera to naturalną potrzebę zdobywania informacji.

Interaktywne materiały sprawdzające dają uczniowi możliwość sprawdzenia poziomu własnej wiedzy i uzyskania szybkiej i precyzyjnej informacji zwrotnej. Ich zróżnicowanie pozwala dotrzeć z informacją zwrotną i wskazać, na różne sposoby, zakres materiału konieczny do powtórzenia. Jednocześnie nakłaniają do podejmowania kolejnych prób poprawnego ich uzupełnienia.

Powrót do spisu treści5Powrót do spisu treści

Wymagania techniczne

Wymagania sprzętowe niezbędne do korzystania z poradnika oraz innych zasobów platformy www.zpe.gov.pl.

System operacyjny:

• Windows $7$ lub nowszy

• OS X $10.11.6$ lub nowszy

• GNU/Linux z jądrem w wersji $4.0$ lub nowszej $3 \mathrm{GB}$ RAM

Przeglądarka internetowa we wskazanej wersji lub nowszej:

• Chrome w wersji $69.0.3497.100$

• Firefox w wersji $62.0.2$

• Safari w wersji $11.1$

• Opera w wersji $55.0.2994.44$

• Microsoft Edge w wersji $42.17134.1.0$

• Internet Explorer w wersji $11.0.9600.18124$

Urządzenia mobilne:

• $2 \mathrm{GB}$ RAM iPhone/iPad z systemem iOS $11$ lub nowszym

• Tablet/Smartphone z systemem Android $4.1$ (lub nowszym) z przeglądarką kompatybilną z Chromium $69$ (lub nowszym) np. Chrome $69$, Samsung Browser $10.1$, szerokość co najmniej $420 \mathrm{px}$

Powrót do spisu treści5Powrót do spisu treści