Pustynia lodowa
Są miejsca na Ziemi, gdzie jest tak zimno, że zamarza nawet rtęć w termometrach. Gdy temperatura spada poniżej −38,83°C, rtęć staje się ciałem stałym i termometr rtęciowy przestaje działać. Dzieje się tak na lodowych pustyniach.
jaki jest związek między klimatem a warunkami życia w różnych strefach klimatycznych;
co to jest pustynia gorąca;
że zimą roślinom strefy umiarkowanej grozi susza.
wskazywać na mapie Arktykę i Antarktydę;
omawiać cechy klimatu strefy polarnej;
wyjaśniać pojęcie „pustynia lodowa”;
opisywać działalność naukową człowieka na obszarach polarnych.
1. Klimat i krajobraz pustyni lodowej
Okolice obydwu biegunów są obszarami, które otrzymują najmniej ciepła pochodzącego ze Słońca. W tych rejonach, za kołem podbiegunowym występują dzień polarny i noc polarna. Wokół samych biegunów dzień i noc trwają po poł roku. Kiedy na jednym z biegunów trwa noc polarna, to na drugim jest dzień polarny.
Pustynie lodowePustynie lodowe przy obu biegunach są podobne pod względem niskich temperatur powietrza i bardzo niskich opadów. Na większości powierzchni tych obszarów nie spotyka się żadnej roślinności. Na biegunach temperatura powietrza waha się pomiędzy −20°C w czasie dnia polarnego do −80°C w trakcie nocy polarnej i nigdy nie osiąga wartości dodatnich. Jedynie na niektórych fragmentach lądu położonych blisko koła podbiegunowego zdarza się temperatura dodatnia – wyłącznie w ciągu dnia polarnego. Przez cały czas wieją tam silne wiatry od biegunów w stronę kół podbiegunowych.
Na Antarktydzie wieją często wiatry o prędkości nawet 200 km/h. Warto pamiętać, że ostatni punkt skali Beauforta wskazujący huragan zaczyna się od 117 km/h. Najniższa zmierzona termometrem laboratoryjnym temperatura powietrza 21 lipca 1983 roku na stacji badawczej Wostok na Antarktydzie wynosiła −89,6°C.
Opady występują wyłącznie w postaci śniegu. Blisko wybrzeży morskich wynoszą kilkaset mm, w głębi lądu około 100 mm, a na biegunach zaledwie 2 mm rocznie. Są to więc wartości mniejsze niż w przypadku pustyni gorącej! Z powodu niskiej temperatury śnieg nie topnieje, ale zbija się w coraz grubszą warstwę, tworząc lądolódlądolód. Na Grenlandii osiąga on nawet 2–3 km grubości. Jeszcze więcej lodu jest na Antarktydzie, gdzie grubość lądolodu osiąga miejscami nawet 4–5 km. W okolicach bieguna północnego nie ma stałego lądu, lecz powierzchnię oceanu pokrywa warstwa lodu o grubości kilku metrów.
Pierwszymi zdobywcami bieguna południowego została grupa norweskich badaczy pod przywództwem Roalda Amundsena. Dotarli na biegun 14 XII 1911 r. Ten sam podróżnik przeleciał sterowcem nad biegunem północnym w 1926 roku. Ponieważ biegun północny znajduje się na środku oceanu, dopływały do niego okręty podwodne i lodołamacze.
2. Ludność i działalność stacji polarnych
Obszary polarne są ciągle dosyć słabo poznane. Wynika to przede wszystkim z surowego klimatu, skrajnie nieprzyjaznego dla człowieka. Naukowe badania Arktyki rozpoczęły się dopiero w XIX w. Aktualnie wszystkie kraje, których terytoria leżą w Arktyce, prowadzą badania klimatu. Badają też organizmy żyjące na lądzie, na powierzchni pływającego lodu i w wodzie pod lodem.
Antarktyda została odkryta przez Europejczyków dopiero w XVIII w. przez wielorybników. W XX wieku rozpoczęto podróże w kierunku bieguna południowego i badania naukowe. W półroczu zimowym bardzo trudno jest udzielić jakiejkolwiek pomocy badaczom zimującym na stacjach polarnych. Zimą panują tam ciemności, ekstremalnie niska temperatura i huraganowe wiatry. Wszystkie obszary lądowe otoczone są szeroką strefą pływającego lodu utrudniającego żeglugę. Dlatego zimą na Antarktydzie przebywa znacznie mniej ludzi. Obecnie w Antarktyce funkcjonują 82 stacje badawcze, z czego tylko 40 jest czynnych przez cały rok.
Henryk Arctowski i Antoni Dobrowolski byli uczestnikami słynnej wyprawy żaglowca Belgica w latach 1897–1899. Wyprawa poszukiwała drogi na Antarktydę i prowadziła różne badania. Statek został uwięziony przez lody i w efekcie załoga spędziła u wybrzeży Antarktydy aż 13 miesięcy, walcząc o życie i jednocześnie prowadząc badania.
W 1959 roku dwanaście państw podpisało Układ Antarktyczny regulujący prawną sytuację Antarktydy jako kontynentu, który nie może być podzielony między jakiekolwiek kraje. Nie wolno na nim również prowadzić działań wojennych. Układ ten reguluje także zagadnienia dotyczące ochrony przyrody i badań naukowych.
Podsumowanie
Strefa polarna obejmuje Arktykę oraz Antarktydę z otaczającymi ją wyspami.
W strefie polarnej przeważają temperatury ujemne, opady są niskie, a wiatry – bardzo silne.
W strefie polarnej panują dzień i noc polarna.
Strefa obszarów okołobiegunowych nazywana jest pustynią lodową.
Kilkadziesiąt krajów, w tym Polska, prowadzą badania naukowe w stacjach polarnych w Arktyce i w Antarktydzie.
Korzystając z dostępnych źródeł informacji, dowiedz się, czym zajmują się badacze w Polskiej Stacji Antarktycznej im. Henryka Arctowskiego.
Zobacz także
Zajrzyj do zagadnień pokrewnych:
Kontynenty na Ziemi
Jak pogoda wpływa na przyrodę?
Cztery pory roku
Strefy oświetlenia Ziemi
Strefy krajobrazowe Ziemi
Przyroda wokół biegunów
Słowniczek
rozległa pokrywa lodu przykrywająca duży obszar lądowy; występuje na Antarktydzie i na Grenlandii
obszar pokryty lodem, na którym z powodu niskich temperatur nie występują rośliny
Roald Amundsen
Norweski podróżnik, żeglarz i polarnik. Dowódca wyprawy, która jako pierwsza dotarła do bieguna południowego. Był pierwszym człowiekiem, który przeleciał w gondoli sterowca nad biegunem północnym. Zaginął w Arktyce.
Henryk Arctowski
Polski naukowiec oraz podróżnik. Uczestnik wyprawy statku Belgica i pierwszego zimowania w Antarktyce.
Zadania
Uzupełnij z listy.
oceanu, wschodniej, zachodniej, zachodniej, południowej, północnej, jeziora, wieczną zmarzliną, lądolodem, południowej, północnej, wschodniej, lądu, górska
Arktyka to obszar leżący w całości na półkuli ....................................... Większość Arktyki to powierzchnia ...................................... pokryta lodem. Antarktyka w całości leży na półkuli ....................................... Większość powierzchni Antarktydy pokryta jest .......................................
Najwyższa temperatura zmierzona na stacji badawczej Amundsen-Scott w Antarktyce 25 XII 2011 roku, w setną rocznicę zdobycia Bieguna Południowego, wynosiła -12,3°C. Wskaż różnicę między najwyższą i najniższą zmierzoną temperaturą.
- 77,3°C
- 101,9°C
- 79,3°C
- 109,2°C
- 99,6°C
- 36,6°C
Wskaż właściwe uzasadnienie użycia nazwy „pustynia lodowa” w przypadku obszarów polarnych.
- Na większości tych obszarów nie ma roślin.
- Przez cały rok temperatura jest dodatnia.
- Przez cały rok temperatura jest ujemna.
- Opady są mniejsze niż na pustyniach zwrotnikowych.
- Opady są większe niż na pustyniach zwrotnikowych.
- Na tych obszarach w większości są rośliny.
Wskaż nazwy obszarów polarnych, które są zamieszkane przez ludzi.
- Grenlandia
- Północne wybrzeża Ameryki, Europy i Azji
- Antarktyda
- Antarktyka
- Himalaje
- Wyspa King George