R9E9dReZ19KlK1

Na zdjęciu pociąg towarowy. Cztery lokomotywy, kilkanaście wagonów. Brak sieci trakcyjnej. Pociąg jedzie wzdłuż wybrzeża, po prawej stronie w tle morze. Na pierwszym planie krzaczasta roślinność. Po lewej stronie równolegle do linii kolejowej droga. Wzdłuż drogi pasmo gór.

1. Rozwój transportu morskiego

W ciągu ostatnich 50 lat liczba ludności na świecie podwoiła się, co oznacza, że bardzo zwiększyło się zapotrzebowanie zarówno na towary rolne, jak i przemysłowe. Natomiast wartość wytworzonych na świecie dóbr wzrosła prawie siedmiokrotnie. Część z nich to niematerialne usługi przesyłane środkami łączności, a część to towary sprzedawane w miejscu produkcji. Pozostają jeszcze ogromne ilości towarów wymagające przewiezienia.

RZ10k4ZfBlrNE1

Na ilustracji wykres liniowy. Niebieską linią przedstawiono szybki wzrost produktu krajowego brutto, czerwoną linią, łagodny wzrost liczby ludności w latach tysiąc dziewięćset sześćdziesiąt dwa – dwa tysiące czternaście. Wyjściową wartością dla obu wykresów jest sto procent. Z wykresu wynika, że liczba ludności wzrosła ponad dwukrotnie, a produkt krajowy brutto prawie siedmiokrotnie.

Największą część towarów na świecie przewożą statki. Płyną wolno, ale zabierają na pokład ogromną masę ładunków, przez co jednostkowe koszty transportu są niewielkie. Ułatwieniem dla transportu morskiego jest konteneryzacja – przewóz drobnicy (stosunkowo niewielkich artykułów) w standardowych pojemnikach (kontenerach). Do funkcjonowania transportu morskiego konieczna jest budowa portów i odpowiednich urządzeń przeładunkowych.

Główne szlaki żeglugowe łączą centra przemysłowo‑handlowe Ameryki Północnej z centrami Europy i Wschodniej Azji. Ropa naftowa przewożona jest z Bliskiego Wschodu do Europy, Chin, Korei i Japonii. Tam też trafiają australijskie surowce. Z Ameryki Południowej pochodzi duża część światowych produktów rolnych.

Dynamiczny rozwój ekonomiczny Brazylii i innych krajów latynoamerykańskich powoduje, że intensywność handlu międzynarodowego z Ameryką Południową wzrasta. Rząd Chin, przewidując dalszy rozwój handlu ze Stanami Zjednoczonymi i Unią Europejską, planuje budowę drugiego kanału łączącego Pacyfik z Atlantykiem w Nikaragui. Nowym szlakiem będzie najprawdopodobniej żegluga przez Ocean Arktyczny wzdłuż północnego wybrzeża Azji.

Morski transport pasażerski ma zupełnie inny charakter niż towarowy – dominują w nim wielkie statki wycieczkowe wożące turystów po atrakcyjnych regionach, jak Karaiby, Morze Śródziemne, Polinezja.

RhtRAvyvhLuDU1

Ilustracja przedstawia mapę świata. Wody zaznaczono kolorem niebieskim. Opisano nazwy kontynentów i oceanów. Za pomocą sygnatur (czerwony kwadrat) oznaczono wielkie porty morskie, które również opisano.Za pomocą fioletowych strzałek przedstawiono główne szlaki morskie. Grubości strzałek są proporcjonalne do wielkości przewozów towarowych.Najgrubsze strzałki są między Ameryką Północną i Europą oraz Ameryką Północną i wschodnim wybrzeżem Azji. Węższe strzałki poprowadzono między Europą i Ameryką Południową, między Europą a wschodnim wybrzeżem Azji przez Kanał Sueski oraz między Europą a zachodnim wybrzeżem Ameryki Północnej przez Kanał Panamski.Najwęższa strzałka przebiega wokół Afryki i Australii.Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co czterdzieści stopni.Na dole mapy opisano znaki użyte na mapie.

RtkU2KQ369BYQ1

Na filmie Kanał Panamski, przez który przepływa statek z Oceanu Atlantyckiego. Kamera na dziobie, pokazane, jak zamyka się śluza, podnosi poziom wody, otwiera się śluza. Dalej statek płynie po akwenach wodnych, mija inne jednostki. Brzegi porośnięte roślinnością. Statek przepływa pod mostem. Statek pokonuje w sumie trzy Śluzy Gatuńskie, które podnoszą statki na poziom sztucznego jeziora Gatun. Po opuszczeniu jeziora płyną wykopem w skałach, a po przebyciu następnych kilkunastu kilometrów docierają do kolejnego systemu śluz. W końcu statek dopływa do Oceanu Spokojnego.

Na filmie Kanał Panamski, przez który przepływa statek z Oceanu Atlantyckiego. Kamera na dziobie, pokazane, jak zamyka się śluza, podnosi poziom wody, otwiera się śluza. Dalej statek płynie po akwenach wodnych, mija inne jednostki. Brzegi porośnięte roślinnością. Statek przepływa pod mostem. Statek pokonuje w sumie trzy Śluzy Gatuńskie, które podnoszą statki na poziom sztucznego jeziora Gatun. Po opuszczeniu jeziora płyną wykopem w skałach, a po przebyciu następnych kilkunastu kilometrów docierają do kolejnego systemu śluz. W końcu statek dopływa do Oceanu Spokojnego.

Film dostępny na portalu epodreczniki.pl

Na filmie Kanał Panamski, przez który przepływa statek z Oceanu Atlantyckiego. Kamera na dziobie, pokazane, jak zamyka się śluza, podnosi poziom wody, otwiera się śluza. Dalej statek płynie po akwenach wodnych, mija inne jednostki. Brzegi porośnięte roślinnością. Statek przepływa pod mostem. Statek pokonuje w sumie trzy Śluzy Gatuńskie, które podnoszą statki na poziom sztucznego jeziora Gatun. Po opuszczeniu jeziora płyną wykopem w skałach, a po przebyciu następnych kilkunastu kilometrów docierają do kolejnego systemu śluz. W końcu statek dopływa do Oceanu Spokojnego.

R1MpKI7TuVbxo1

Na zdjęciu statek kontenerowiec z załadowanymi kontenerami. Stoją na całej powierzchni pokładu, najwyższa warstwa ma siedem kontenerów. Szesnaście kolumn kontenerów na długość statku i szesnaście kolumn kontenerów na szerokość statku.

RxZM4Fnoav4Ce1

Na zdjęciu bardzo dużych rozmiarów biały statek pasażerski na morzu. Ma kilkanaście pokładów. Po bokach na burcie kilka łodzi ratunkowych.

2. Rozwój transportu lotniczego

Samoloty jako środek transportu mają dwie główne zalety: szybkość i bezpieczeństwo. Niestety, poza tym są zależne od warunków pogodowych, wymagają wysoko wykwalifikowanego personelu naziemnego i latającego. Bardzo kosztowna jest infrastruktura, osłona meteorologiczna oraz organizacja kontroli lotów. Rosnąca liczba pasażerów pokazuje jednak, że ludzie są gotowi płacić za bilet, spędzać dużo czasu na lotniskach, czekając na odlot lub przesiadkę, poddawać się drobiazgowej kontroli po to, by szybko i bezpiecznie przemieścić się na znaczne odleglości. W 2012 roku transport lotniczy obsłużył 3 mld pasażerów.

R1EA8ovdqEVsn1

Na ilustracji wykres liniowy. Niebieską linią przedstawiono szybki wzrost natężenia regularnego ruchu lotniczego w latach tysiąc dziewięćset pięćdziesiąt – dwa tysiące dwanaście. Początkowo wykres ma płaski przebieg, znaczny wzrost notuje się w latach siedemdziesiątych dwudziestego wieku. Zaznaczono również kilka niewielkich spadków.

Pasażerokilometry (paskm)pasażerokilometr (paskm)Pasażerokilometry (paskm) to jednostki pracy przewozowejpraca przewozowapracy przewozowej. Uzyskuje się je, mnożąc liczbę pasażerów przez odległość, na jaką podróżują.

R9A3FoC65rkLL1

Na ilustracji mapa świata. Wody czarne. Lądy w kolorze żółtymi czarnym. W obrębie kontynentów zaznaczone czerwonymi punktami lotniska. Pomiędzy nimi gęsta siatka linii w kolorze zielonym. Linie bardzo gęste. Najgęściej we wschodniej części Ameryki Północnej, Europie i Azji Wschodniej.

Charakterystyczne są dwa obszary bardzo dużego natężenia ruchu: Europa i Stany Zjednoczone (szczególnie ich wschodnia część). Jest to wynik dużej liczby zamożnych osób mieszkających w tych regionach oraz intensywności życia gospodarczego.

Spośród 15 lotnisk obsługujących największą ilość pasażerów aż 10 znajduje się w Stanach Zjednoczonych.

Z tych samych powodów, dla których wspomniane były wcześniej Europa i wschodnia część Ameryki Północnej, można również zaobserwować zagęszczenie pasażerskiego ruchu lotniczego w Azji Wschodniej. W Ameryce Południowej główne szlaki prowadzą do Rio de Janeiro i Sao Paulo w Brazylii oraz Buenos Aires w Argentynie. Na kontynencie afrykańskim wyróżnia się Johannesburg w RPA.
Duży ruch panuje również nad Zatoką Perską oraz Półwyspem Malajskim. Dubaj, Kuala Lumpur i Singapur to ważne porty przesiadkowe, tzw. huby lotnicze, w podróżach na Daleki Wschód i do Australii.

Wielką zmianą w transporcie lotniczym było pojawienie się na rynku przewoźników niskokosztowych. Wykorzystanie tańszych lotnisk, mało zróżnicowana flota, ograniczenia wielkości bagażu, ciaśniej ustawione fotele, brak serwisu na pokładzie, sprzedaż biletów i odprawa wyłącznie on‑line to niektóre działania pozwalające obniżyć cenę biletów. Dzięki temu mimo niższego komfortu podróży zdobywają one rynek, zwłaszcza lotów wewnątrzkontynentalnych. Prognozuje się dalszą ekspansję tanich linii lotniczych. Niskokosztowe połączenia wprowadzili także niektórzy tradycyjni przewoźnicy.

W porównaniu z przewozami pasażerskimi transport towarów drogą lotniczą ma mniejsze znaczenie. Samolotami przewozi się zwykle towary łatwo się psujące (np. kwiaty), szybko tracące na wartości (np. części komputerowe), niezbędne w procesie produkcyjnym, bardzo cenne (np. dzieła sztuki) lub pilne, jak przesyłki kurierskie.

3. Towarowy transport samochodowy

Transport samochodowy stanowi bardzo ważną część transportu lądowego i szybko się rozwija. Samochodami przewozi się stosunkowo niewielkie ładunki, ale można nimi dotrzeć bezpośrednio od nadawcy do odbiorcy (tzw. transport door to door). Ponadto samochody nie są związane rozkładami jazdy, a trasę mogą zmieniać w zależności od warunków. Ich ruch podlega jednak pewnym ograniczeniom, np. ze względu na ciężar, emisję zanieczyszczeń, dni świąteczne lub czynniki pogodowe (bardzo wysoka temperatura powietrza).

R924chbfnfF8B1

Na zdjęciu pociąg drogowy. Ciągnik siodłowy z trzema długimi, zabudowanymi przyczepami. Bardzo duże zderzaki zabezpieczają samochód przed zderzeniem z kangurami.

W transporcie samochodowym dominują dwa państwa o dużym obszarze: Chiny i Stany Zjednoczone. Wielkość pracy przewozowej wynika tam w większym stopniu z pokonywanych odległości niż z wielkości ładunków. Dodatkowo w obu krajach alternatywa – transport kolejowy – ma mniejsze znaczenie. Pozostałe kraje o największych przewozach charakteryzują się dużą gęstością zaludnienia i dobrze rozbudowaną siecią dróg. Odległości do pokonania są tam dogodne dla samochodów ciężarowych. Wszystkie mają wielkie lub duże gospodarki.

4. Towarowy transport kolejowy

Przez lata intensywnego rozwoju motoryzacji wydawało się, że transport kolejowy stanie się przeżytkiem. Wysokie koszty budowy szlaków, szczególnie drogich w urozmaiconym terenie, oraz urządzeń przeładunkowych, wymóg stosowania się do rozkładów jazdy, konieczność dowozu towarów do stacji innym środkiem nie przemawiały za rozwojem tej formy transportu. Dodatkowo różne rozstawy szyn i odmienne systemy zasilania trakcji elektrycznych bardzo utrudniały przewozy międzynarodowe. Dlatego w wielu krajach przestano rozwijać transport kolejowy.

R9E9dReZ19KlK1

Na zdjęciu pociąg towarowy. Cztery lokomotywy, kilkanaście wagonów. Brak sieci trakcyjnej. Pociąg jedzie wzdłuż wybrzeża, po prawej stronie w tle morze. Na pierwszym planie krzaczasta roślinność. Po lewej stronie równolegle do linii kolejowej droga. Wzdłuż drogi pasmo gór.

Tendencja ta odwróciła się, gdy wzrosły ceny paliw, zaostrzono normy emisji zanieczyszczeń dla samochodów oraz wprowadzono ograniczenia ruchu drogowego.

Państwa o największych przewozach kolejowych mają olbrzymią powierzchnię (poza Ukrainą). Obszar każdego z nich liczy ponad 8,5 mln kmIndeks górny 2² (porównaj z Polską). Kolej jest tam szczególnie opłacalna – przewozy odbywają się na znaczne odległości, więc koszty załadunku i rozładunku są stosunkowo niewielkie w porównaniu do wykonanej pracy przewozowej. Poza tym do prowadzenia pociągu z ładunkiem na przykład 10 tys. t wystarczy jeden maszynista.

5. Transport lądowy pasażerów

Ciekawych informacji dostarcza zestawienie danych transportu lądowego pasażerów. Więcej przewozi się ich samochodami. Absolutnie dominujące miejsce zajmują tutaj Stany Zjednoczone z bardzo długą tradycją motoryzacyjną i dużą liczbą ludności. Mieszkańcy Meksyku mają ograniczony dostęp do kolei, a gęstość linii kolejowych wynosi tam tylko 1,4 km/100 kmIndeks górny 2²(w Polsce 6,5 km/100 kmIndeks górny 2²). Pozostałe kraje charakteryzują się dużą gęstością zaludnienia (w przypadku Chin można założyć, że większość pasażerów podróżuje po wschodniej części kraju).

RWR08z6ZMFeLt1

Na ilustracji wykres słupkowy. Kolorem żółtym oznaczono transport kolejowy, największy w Indiach, Chinach, Japonii i Rosji, stosunkowo niewielki w Stanach Zjednoczonych i prawie nieobecny w Meksyku. Kolorem różowym oznaczono transport samochodowy, największy w Stanach Zjednoczonych, Chinach, Japonii, Francji, Niemczech, Wielkiej Brytanii i Meksyku, mniejszy w Rosji i na Ukrainie, nieobecny w Indiach ze względu na brak danych.

Kolej jest jedynym dostępnym środkiem pozwalającym mniej zamożnym osobom podróżować na dalekie odległości, stąd ogromne przewozy w Indiach, Chinach i Rosji. Dla mieszkańców mniejszych, gęsto zaludnionych i bardziej rozwiniętych państw kolej stanowi natomiast wygodną alternatywę dla samochodów: pociągi dojeżdżają do centrów miast, nie stoją w korkach, czas podróży można efektywnie wykorzystać, przeznaczając go chociażby na czytanie.

6. Logistyka

Coraz większa liczba podróżujących i coraz większa ilość towarów do przewiezienia powodują, że proces transportu się komplikuje. W skali międzynarodowej dochodzą jeszcze odmienne systemy prawne i finansowe oraz różna dostępność środków transportu. Rozwiązaniami mnożących się problemów zajęła się logistykalogistykalogistyka.
Obejmuje ona wszelkie działania bezpośrednio lub pośrednio wpływające na proces dostarczania dóbr.
Chodzi o to, by właściwy produkt o właściwej jakości i we właściwej ilości trafił na właściwe miejsce we właściwym momencie do właściwego odbiorcy za właściwą cenę (zasada 7Wzasada 7Wzasada 7W).

Dlatego optymalizuje się wykorzystanie dostępnych środków transportu, np. samochód – kolej – samolot – samochód, wprowadza wydajne urządzenia przeładunkowe i standardowe pojemniki (palety, kontenery). Technologie informacyjno‑komunikacyjne pozwalają sprawnie zarządzać odbiorem, przechowaniem i wysyłką towarów.

Terminale logistyczneterminal logistycznyTerminale logistyczne to miejsca, gdzie następuje koncentracja usług logistycznych. Lokalizowane są w pobliżu skrzyżowań głównych dróg, lotnisk, linii kolejowych, miast i ośrodków przemysłowych.
Często stają się motorem napędzającym rozwój okolicznych obszarów. Wynika to z dużego zatrudnienia. Znaczna ich część pracuje bez przerwy w systemie trzyzmianowym. Szybko zmieniające się wspomagane komputerowo systemy zarządzania wymagają ciągłego podnoszenia kwalifikacji. Praca w logistyce wymusza kreatywność – często trzeba reagować na niespodziewane okoliczności.
Na funkcjonowaniu terminali lub centrów logistycznych korzystają też podmioty gospodarcze z innych branż (konieczność wywożenia śmieci, zapotrzebowanie na wodę i energię). Czasem powstają hotele, punkty gastronomiczne, stacje obsługi pojazdów, stacje benzynowe itp.

R18b7fqJTiNYc1

Na zdjęciu centrum logistyczne zlokalizowane na skrzyżowaniu ważnych arterii transportowych. Wyposażone jest w węzeł transportowy, powierzchnie magazynowe, platformy przeładunkowe, obiekty biurowe, parkingi. W tle rozległe tereny zielone. Las.

R1MEUKZujvmBT1

Ilustracja przedstawia nowoczesny magazyn. Szeregi bardzo wysokich półek, na których stoją towary na europaletach. Pomiędzy nimi wyznaczone drogi dla wózków widłowych.

Podsumowanie

• Liczba przewożonych na świecie osób i ilość towarów stale rośnie.

• Żegluga morska przewozi największą część towarów pod względem masy.

• Główne szlaki żeglugowe łączą centra gospodarcze świata między sobą oraz rejony wydobycia surowców z centrami gospodarczymi.

• Najintensywniejszy ruch lotniczy odbywa się w obrębie Europy i Ameryki Północnej oraz między nimi.

• Niskokosztowe linie lotnicze znacząco wpłynęły na wzrost popularności przewozów lotniczych.

• Dzięki rozwojowi logistyki optymalizuje się wykorzystanie wszystkich dostępnych środków transportu.

• Centra logistyczne stają się stymulatorami rozwoju regionu.

Słowniczek

Zadania