Rzeczpospolita Obojga Narodów
Wprowadzenie
Przeczytaj tekst, a następnie wykonaj ćwiczenie.
W lipcowe gorące popołudnie ulice Lublina zupełnie się wyludniły. Za to na zamku w największej sali panował ogromny tłok. Na honorowym miejscu, na tronie siedział Zygmunt August, władca dwóch krajów – Polski i Litwy. Na fotelach z wysokimi oparciami przed królem zasiadali możnowładcy z Polski i Litwy, a za nimi stali szlacheccy posłowie. Resztę sali wypełniała służba, wojsko i zwykli gapie, którzy przyszli popatrzeć na niecodzienne wydarzenie. Stojący na środku sali poseł głośno odczytywał z kartki tekst:
„Iż już Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie jest jedno nierozdzielne i nieróżne ciało, a także nieróżna, ale jedna wspólna Rzeczpospolita, która się z dwóch państw i narodów w jeden lud zniosła i spoiła”.
– Co to znaczy? – spytał jeden z gapiów stojącego przed nim posła.
– Właśnie podpisano unię polsko‑litewską – odpowiedział szeptem poseł. – Polska i Litwa połączyły się w jedno państwo, które odtąd będzie nosiło nazwę Rzeczpospolita Obojga Narodów.
Stojący na środku sali poseł długo odczytywał kolejne punkty unii.
„A te rzeczy tu postanowione ani przez króla, ani przez senatorów i posłów nie mogą być wzruszane i odmieniane, ale wiecznymi czasy zachowane być mają”.
Wszyscy zgromadzeni na zamku słuchali w największym skupieniu.
Zaznacz zdania prawdziwe.
- Wydarzenia dzieją się na zamku w Krakowie.
- Zygmunt August był władcą dwóch krajów – Polski i Litwy.
- Kraj złożony z Polski i Litwy miał nosić nazwę Rzeczpospolita Obojga Narodów.
Kiedy to było?
Polska i Litwa po unii w Krewie
W 1385 roku Polska i Litwa podpisały układ w Krewie. Od tego czasu oba kraje pozostawały w unii personalnej – czyli miały wspólnego władcę. Na tronie polskim i litewskim zasiadali władcy wywodzący się z dynastii Jagiellonów. Oba państwa zachowały odrębne urzędy i instytucje państwowe. Szlachta litewska z zazdrością spoglądała na przywileje szlachty polskiej. Jednak najmożniejsi panowie litewscy niechętni byli ściślejszej unii, ponieważ obawiali się utraty pozycji na Litwie. Oni rządzili księstwem, gdy król przebywał w Polsce.
W XV wieku oba kraje, Polska i Litwa, leżały między dwoma morzami. Podaj nazwy tych mórz.
Unia lubelska
Król Zygmunt August obawiał się, że po jego bezpotomnej śmierci unia polsko‑litewska przestanie istnieć. Dążył więc do zacieśnienia związku obu państw, by był on trwalszy. W tym celu w 1569 roku król zwołał do Lublina sejm walny. Przybyli na niego nie tylko polscy posłowie, zaproszono również przedstawicieli Litwy. Wszyscy razem mieli podjąć decyzję o podpisaniu unii ściślej łączącej Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie.
Po długich dyskusjach obie strony zgodziły się na podpisanie aktu unii lubelskiej. Z dwóch krajów, Polski i Litwy, utworzono jedno nowe państwo, które nazwano Rzeczpospolitą Obojga Narodów.
Przyjrzyj się ilustracji, a następnie wykonaj ćwiczenie.
Jan Matejko namalował swój obraz w 1869 roku. Malarz nie wybrał tej daty przypadkowo. Była to bowiem...
- trzechsetna rocznica podpisania unii lubelskiej.
- pięćsetna rocznica małżeństwa wielkiego księcia litewskiego Władysława Jagiełły z królową Polski Jadwigą.
- dziewięćsetna rocznica chrztu Polski.
- pięćsetna rocznica bitwy pod Grunwaldem, podczas której Polacy i Litwini walczyli razem przeciwko Krzyżakom.
Postanowienia unii lubelskiej
Na czele Rzeczypospolitej Obojga Narodów miał stać jeden wspólny władca, powoływany przez Polaków i Litwinów. Król Polski był jednocześnie Wielkim Księciem Litewskim. Oba kraje miały mieć też wspólny sejm, czyli najwyższy organ władzy. Posłów na sejm wybierały sejmiki w Koronie i na Litwie. Wspólnie miała też być prowadzona polityka zagraniczna. Wprowadzono wspólną monetę.
Litwa i Polska zachowały wiele odrębności. Przede wszystkim posiadały osobne armie, utrzymywane przez osobne skarby. Do skarbu polskiego (zwanego koronnym) wpływały podatki zbierane w Polsce, do skarbu litewskiego – pieniądze z podatków litewskich. Pozostawiono również osobne urzędy centralne, czyli w skład senatu wchodzili urzędnicy koronni i litewscy.
Oto fragment aktu unii lubelskiej. Zapoznaj się z tekstem, a następnie wykonaj ćwiczenia.
Volumina LegumI już Korona i Wielkie Księstwo Litewskie jest jedno nierozdzielne i nieróżne ciało, ale jedna wspólna Rzeczpospolita, która się z dwóch państw i narodów w jeden lud zniosła i spoiła. A temu obojemu narodowi, żeby już wiecznymi czasy jedna głowa, jeden pan i jeden król wspólny rozkazywał, który wspólnymi głosami od Polaków i od Litwy ma być obrany, a miejsce jego obierania w Polsce. A po obraniu ma być koronowany w Krakowie. A obraniu króla brak którejkolwiek ze stron przeszkadzać nie będzie, ponieważ wszystkie stany Korony Polskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego na obieranie króla wzywane być mają. Sejmy te oba narody mają zawsze mieć wspólne.
Volumina Legum.
Wskaż zdania prawdziwe.
- Litwa i Polska są jednym krajem o nazwie Rzeczpospolita Obojga Narodów.
- Polska i Litwa mają mieć jednego wspólnego władcę.
- Króla mają wspólnie wybierać Polacy i Litwini.
- Król ma być wybierany na Litwie.
- Litwini mają mieć osobny sejm.
Uporządkuj postanowienia unii lubelskiej.
skarb, urzędy, wojsko, sejm, król, polityka zagraniczna, moneta
| Wspólne | |
|---|---|
| Odrębne |
Uzupełnij zdania na podstawie fragmentu unii lubelskiej.
armie, Król, politykę zagraniczną, urzędy, sejmu, monetę
Litwa i Polska miały osobne ............................................ z osobnymi dowódcami hetmanem wielkim koronnym i hetmanem wielkim litewskim.
Oba kraje miały wspólną .............................................
............................................ Polski był jednocześnie władcą Litwy.
Na Litwie zachowane zostały osobne .............................................
Rzeczpospolita prowadziła wspólną .............................................
Na Litwie nie było osobnego .............................................
Sejm w Lublinie odbył się na zamku zbudowanym w XIV wieku, w czasach Kazimierza Wielkiego. Początkowo była to budowla obronna. W XVI wieku, na polecenie Zygmunta Starego, przebudowana została przez włoskich architektów na okazałą renesansową rezydencję królewską. Dzięki temu można było w jego murach organizować sejmy i zjazdy szlacheckie. Do dziś zamek stanowi wspaniały zabytek i zajmuje ważne miejsce w polskiej i litewskiej historii.
Przyjrzyj się ilustracji, a następnie wykonaj ćwiczenie.
Jakie elementy zamku wskazują, że była to rezydencja, a nie budowla obronna?
- brak murów obronnych otaczających zamek
- fosa wypełniona wodą
- wysokie baszty obronne
Rzeczpospolita Obojga Narodów
Unia podpisana w Lublinie w 1569 roku doprowadziła do utworzenia Rzeczypospolitej Obojga Narodów. W wyniku połączenia Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego powstał jeden z największych terytorialnie krajów w Europie. W państwie tym mieszkało wiele narodów (między innymi: Polacy, Litwini, Rusini, Kozacy, Żydzi) i wyznawano różne religie. Sprzyjało to rozwojowi kultury, ale rodziło też wiele problemów. Unia była niespotykanym wówczas przykładem, że dwa kraje mogą się porozumieć i zjednoczyć w pokojowy sposób. Przetrwała ponad dwieście lat i na trwałe wpisała się do historii obu państw.
Przyjrzyj się ilustracji, a następnie wykonaj ćwiczenie.
Uzupełnij tekst, przeciągając wyrazy w odpowiednie miejsca.
Pogoń, koniu, Polski, Rzeczypospolitej, Orzeł Biały, Narodów, mieczem, jeźdźca, Litwy
Herb ................................ Obojga ................................ powstał w wyniku połączenia herbu ................................ i herbu ................................. Symbolem Polski jest ................................ w koronie. Symbolem Litwy jest ................................, przedstawiająca ................................ z tarczą i ................................ na białym .................................
Podsumowanie
Ułóż w kolejności chronologicznej wydarzenia związane z panowaniem dynastii Jagiellonów. Zacznij od najstarszego wydarzenia.
- Odzyskanie Pomorza Gdańskiego.
- Panowanie Zygmunta Starego.
- Unia lubelska.
- Bitwa pod Grunwaldem.
- Unia w Krewie.
Uzupełnij zdania podanymi niżej wyrazami.
Rzeczpospolita Obojga Narodów, 1569, Lublinie
W ............................................................ roku podczas sejmu w ............................................................ Polacy i Litwini podpisali unię. Z dwóch odrębnych państw Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego powstało jedno państwo – ............................................................. Państwo to było jednym z największych w Europie. Przetrwało ponad 200 lat.
Polecenia
Oblicz, ile lat upłynęło od zawarcia unii w Krewie do podpisania unii w Lublinie.
Wyjaśnij, co zmieniło się w związku Polski z Litwą po podpisaniu unii lubelskiej.