Temat

Zapisywanie dokumentów tekstowych w różnych formatach

Etap edukacyjny

Drugi

Podstawa programowa

Klasy VII i VIII

II. Programowanie i rozwiązywanie problemów z wykorzystaniem komputera i innych urządzeń cyfrowych. Uczeń:

3) korzystając z aplikacji komputerowych, przygotowuje dokumenty i prezentacje, także w chmurze, na pożytek rozwiązywanych problemów i własnych prac z różnych dziedzin (przedmiotów), dostosowuje format i wygląd opracowań do ich treści i przeznaczenia, wykazując się przy tym umiejętnościami:

b) tworzenia dokumentów tekstowych: dobiera czcionkę, formatuje akapity, wstawia do tekstu ilustracje, napisy i kształty, tworzy tabele oraz listy numerowane i punktowane.

Czas

45 minut

Cel ogólny

Tworzenie dokumentów tekstowych.

Cele szczegółowe

1. Rozpoznawanie różnych formatów dokumentów tekstowych.

2. Zapisywanie plików tekstowych w różnych formatach.

Efekty uczenia

Uczeń:

- rozróżnia formaty dokumentów tekstowych,

- zapisuje pliki tekstowe w różnych formatach.

Metody kształcenia

1. Odwrócona klasa.

2. Uczenie się przez obserwację.

Formy pracy

1. Praca indywidualna.

2. Praca z całą klasą.

ETAPY LEKCJI

Wprowadzenie do lekcji

Uczniowie mają za zadanie przypomnieć sobie informacje na temat zapisywania plików w różnych formatach.

Co to jest plik tekstowy?
Co to jest format pliku?
Czy różne programy mają różne formaty domyślne?
Czy podczas zapisywania pliku można wybrać format pliku?

Plik tekstowy to plik zawierający wyłącznie znaki alfanumeryczne, czyli litery i cyfry.

Klasycznymi formatami zapisu takiego pliku są dwa formaty:

- niezawierający formatowania TXT,
- zawierający podstawowe formatowanie RTF.

Realizacja lekcji

Od kiedy edytory tekstów stały się rozbudowanymi programami, częściami pakietów biurowych, oprócz samego tekstu mogą zawierać szereg dodatkowych elementów, takich jak np.: tabele, zdjęcia, wykresy. Do zapisu takich dokumentów producenci oprogramowania stosują jeden z wybranych formatów zapisu dokumentu.

[Grafika interaktywna 1]

- Format otwarty – otwarty dla wszystkich standard zapisu dokumentów rozwijany przez niezależne organizacje non‑profit. Użytkownicy dokumentów zgodnych z tym standardem mają do nich dostęp z programów różnych producentów. Przykładem takiego zapisu dokumentu jest ODF (OpenDocument).

- Format zamknięty – opracowany i kontrolowany przez konkretną firmę. Znacznie utrudnia wymianę plików pomiędzy oprogramowaniem różnych producentów. Przykładam takiego standardu jest dokument DOC.

- Format półotwarty – otwarty format zapisu dokumentów, które nie został zatwierdzony jako norma przez większość twórców oprogramowania. Umożliwia co prawda wymianę danych pomiędzy programami różnych producentów, ale nie zapewnia kompatybilności wszystkich elementów dokumentu. Przykładem takiego dokumentu jest OOXML (Office Open XML).

Dla przykładu Word, najbardziej popularny edytor tekstów, potrafi zapisać swoje dokumenty jako:

- standardowy format zapisu dokumentu Word,
- szablon dokumentu Word,
- formaty wcześniejszych wersji programu Word,
- PDF,
- strona WWW,
- dokument XPS,
- OpenDocument,
- plik tekstowy,
- plik RTF.

[Ilustracja 1]

Każdy edytor tekstowy posiada domyślny typ pliku, w jakim zapisywany jest dokument. Jeśli chcemy zmienić typ na inny, musimy skorzystać z opcji Zapisz jako. Zaraz pod polem nazwy pliku znajduje się rozwijana lista o nazwie Zapisz jako typ, zawierająca wszystkie standardy zapisu plików obsługiwane przez edytor.

Omówmy jeszcze krótko kilka wymienionych we wcześniejszej liście standardów zapisu pliku.

[Grafika interaktywna 2]

Szablon dokumentu – umożliwia zapisanie dokumentu w postaci szablonu, na podstawie którego można tworzyć nowe dokumenty. Pozwala zapisać dokument wraz z ustawieniami, takimi jak: style, układy stron, a nawet niestandardowe skróty klawiaturowe i menu.

Strona sieci Web (htm/html) – umożliwia zapisanie dokumentu w celu wyświetlania w internecie.

Dokument PDF – format pliku wykorzystywany do prezentacji, przenoszenia i drukowania treści tekstowo‑graficznych.

Dokument XPS – konkurencyjny w stosunku do PDF sposób przechowywania i przeglądania dokumentów, wspierany przez niektórych producentów systemów drukowania.

Edytory tekstu pozwalają na zapis dokumentu w standardach wykorzystywanych do zapisu plików w poprzednich wersjach. Odczyt plików starszych wersji jest najczęściej bezproblemowy.

O tym, w jakim formacie zapisany został dokument, mówi nam zarówno ikona dokumentu, jak i rozszerzenie zapisanego pliku.

[Ilustracja 2]

Polecenie 1

W dostępnym edytorze tekstów zainstalowanym na Twoim komputerze sprawdź formaty, w jakich możesz zapisać plik. Utwórz plik tekstowy, który będzie zawierał trzy strony. Tekst możesz skopiować z internetu. Zapisz plik w różnych formatach. Porównaj rozmiary plików, które otrzymasz. Czy pliki zajmują tyle samo miejsca na dysku?

Komisja Europejska zaleca format OpenDocument (znany również jako ODF oraz ISO/IEC 26300) jako standard do stosowania w administracji i w biznesie. Używany jest on przez wiele instytucji UE oraz firm prywatnych w Polsce i Europie jako pełnowartościowe i bezpłatne rozwiązanie zastępujące płatne oprogramowanie biurowe. Podobne rozwiązanie przyjął polski rząd.

Polecenie 2

W dostępnym edytorze tekstów zainstalowanym na Twoim komputerze utwórz plik tekstowy, który będzie zawierał tekst, tabele i grafikę. Zapisz plik w domyślnym formacie edytora, a także jako pliki TXT, RTF oraz PDF. Porównaj rozmiary plików, które otrzymasz, i ich zawartość. Czy pliki zajmują tyle samo miejsca na dysku? Czy w każdym pliku znajdują się te same informacje?

Podsumowanie lekcji

Większość obecnych standardów zapisu plików, nie tylko tekstowych, opartych jest na języku XML.
XML to uniwersalny język formalny, przeznaczony do reprezentowania różnych danych w strukturalizowany sposób. Swoją budową przypomina nieco HTML; tak jak on wykorzystuje znaczniki. Dzięki formatowi XML możliwe jest stosowanie nowych funkcji, obiektów oraz elementów formatowania. Pozwala na zapisanie w dokumencie np. SmartArtów 3D czy wzorów matematycznych.