Temat

Prawo autorskie

Etap edukacyjny

drugi

Podstawa programowa

V. Przestrzeganie prawa i zasad bezpieczeństwa.

Uczeń:

Uznaje i respektuje prawo do prywatności danych i informacji oraz prawo do własności intelektualnej.

Czas

45 minut

Cel ogólny

Uznaje i respektuje prawo do własności intelektualnej.

Cele szczegółowe

1. Definiowanie pojęć: utwór, prawo autorskie,

2. Opisywanie warunków korzystania z zasobów internetowych.

Efekty uczenia

Uczeń:

- opisuje ochronę dóbr niematerialnych,

- korzysta z zasobów internetowych, stosując obowiązujące prawo.

Metody kształcenia

1. Uczenie się przez obserwację,

2. Praktyczne wykorzystanie wiedzy.

Formy pracy

1. Praca indywidualna,

2. Praca z całą klasą.

ETAPY LEKCJI

Wprowadzenie do lekcji

Kultura, sztuka, rozrywka, nauka czy edukacja oraz wiele innych dziedzin wykorzystują wytwory ludzkiego umysłu (tzw. dobra niematerialne). W dzisiejszych czasach, w których dominuje społeczeństwo informacyjne, wiele dziedzin życie opiera się w części bądź całości na wykorzystaniu takich dóbr. W celu ochrony wartości intelektualnych rządy państw dla ochrony twórców dóbr niematerialnych wprowadzają regulacje prawne.

Realizacja lekcji

Ochrona wartości intelektualnych obejmuje swoim zakresem kilka kategorii tzw. dóbr niematerialnych. Są to:

– utwory,

– bazy danych,

– patenty, wzory użytkowe i przemysłowe, znaki towarowe,

– mapy i zasoby kartograficzne.

W Polsce podstawowymi źródłami prawa są ustawy. Istnieje kilka ustaw regulujących ochronę wartości intelektualnych.

Definicja (utwór)

Utwór to rezultat pracy twórczej człowieka.

Aby utwór podlegał prawu autorskiemu, wymagana jest jego oryginalność. Utwór jest pojęciem abstrakcyjnym, a jego definicja podlega ciągłej modyfikacji. Podejście do tego pojęcia w wielu krajach mocno się różni. W jednych krajach chroniony jest już sam pomysł, w innych – tylko sposób realizacji tego pomysłu.

Definicja (prawo autorskie)

Prawo autorskie to zestaw praw przysługujących twórcy utworu.

Twórcy utworu przysługują:

– autorskie prawa osobiste,

– autorskie prawa majątkowe.

Autorskie prawa osobiste to uprawnienia do autorstwa utworu, nienaruszalności jego treści oraz sposobu jego udostępniania. Prawa te są bezterminowe i niezbywalne.

Autorskie prawa majątkowe określają prawa do osiągania korzyści majątkowych z obrotu utworem i zasad jego rozpowszechniania. Prawa majątkowe wygasają najczęściej po ustalonym okresie.

W ustawie o ochronie praw autorskich zostały wyszczególnione również prawa pokrewne, które służą do ochrony interesów podmiotów biorących udział w rozpowszechnianiu utworów.

W prawie autorskim zdefiniowanych jest szereg ustawowych zezwoleń na korzystanie z chronionych utworów. Należą do nich: dozwolony użytek publiczny, dozwolony użytek prywatny, prawo cytatu czy prawo przedruku. Szczególnym wariantem dozwolonego użytku publicznego jest dozwolony użytek szkolny lub biblioteczny.

Warunki korzystania z zasobów internetowych

Większa cześć zawartości stron internetowych podlega ochronie prawami autorskimi. To, iż dany materiał został umieszczony w internecie, nie oznacza, że można nim dowolnie dysponować. Nie stanowi on bowiem własności publicznej, a prywatną jego autora. Ochrona tych materiałów obowiązuje zawsze bez względu na to, czy autor podał swoje nazwisko, inicjały czy pseudonim. Utwór nie musi być również oznaczony znakiem ©. O tym, na jakich zasadach zawartość czyjejś strony można wykorzystywać, mówią licencje, które powinny być umieszczone w serwisie. Jeśli takich regulaminów strona nie posiada, aby skorzystać z zawartych na niej materiałów, należy skontaktować się z autorem utworu i uzgodnić, na jakich zasadach można z niego korzystać.

Polecenie 1

Korzystając z internetu, wyszukaj, jakie utwory nie są chronione prawem autorskim.

Odpowiedź

Wyłączenia spod ochrony: odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania, koncepcje matematyczne, akty normatywne, dokumenty urzędowe, proste informacje prasowe.

Polecenie 2

Korzystając z internetu, podaj przykłady utworów, które według ciebie podlegają ochronie praw autorskich.

Odpowiedź

Utwory słowne, sceniczne, architektoniczne, plastyczne, fotograficzne, lutnicze, wzornictwo przemysłowe, utwory audiowizualne, programy komputerowe, utwory artystyczne, multimedia, utwory literackie, publicystyczne, zbiorowe: słowniki, encyklopedie, prasa.

Nieodpłatne wykorzystanie materiałów znajdujących się w internecie bez uzyskania zgody autora jest możliwe, kiedy np. skorzystamy z zawartego w ustawie o ochronie praw autorskich prawa cytatu.

Polecenie 3

[Geogebra aplet]

Podsumowanie lekcji

Korzystając z zasobów w internecie, należy pamiętać, że każda informacja, zdjęcie, film czy tekst, które można w nim znaleźć, mają swoich autorów. Każdy z tych autorów ma swoje prawa, których powinnyśmy przestrzegać.