Czym jest studium przypadku?

Studium przypadku jest metodą nauczania, która polega na szczegółowym badaniu i analizie konkretnego zjawiska, przebiegu zdarzeń czy realizacji projektu. Wskazywany „przypadek” to inaczej opis sytuacji obejmujący zestaw pewnych danych, charakterystykę relacji między nimi, a także listę pytań wymagających odpowiedzi, zadań lub problemów do rozwiązania. Przykład będący bazą dla studium przypadku może odwoływać się do rzeczywistego przebiegu zdarzeń, ale również hipotetycznego, oddającego potencjalną, realną sytuację.

Metoda studium przypadku polega na przeprowadzeniu analizy pojedynczego zjawiska, lub konkretnej sytuacji z określonego obszaru np. biznesu. Jej podstawą jest szczegółowy opis sytuacji, pozwalający wyciągnąć wnioski na temat przebiegu zdarzeń, ich przyczyn i konsekwencji. Celem analizy jest zaprezentowanie koncepcji przebiegu zjawisk lub konkretnego rozwiązania, poprzez posłużenie się praktycznym przykładem. Przedstawiona historia staje się źródłem inspiracji do dyskusji w grupie, której wynikiem może być: wskazanie ryzyk, określenie możliwych do uniknięcia błędów, określenie planu działania, czy propozycja usprawnień. Wyniki dyskusji mogą w przyszłości posłużyć uczniom w podobnych sytuacjach w ich prawdziwym życiu.

Główną zaletą studium przypadku jest umożliwienie uczniom podejmowanie decyzji na podstawie krytycznej analizy rzeczywistych informacji bez żadnych negatywnych konsekwencji, które mogłyby ich spotkać w prawdziwym świecie. Do zalet należy również m.in.: utrwalenie wiedzy i sprawdzenia jej w praktyce, trening myślenia krytycznego, przyczynowo‑skutkowego, argumentowania, dyskusji i pracy zespołowej. Ponadto jest to metoda stosunkowo prosta, ponieważ zazwyczaj nie wymaga czasochłonnego przygotowania i stosowania dodatkowych materiałów.

Jak przeprowadzić studium przypadku?

Za każdym razem powinniśmy zapoznać uczniów z ogólnymi zasadami pracy nad przypadkiem. Należy mieć przygotowany opis (patrz Schemat studium przypadku) oraz inne potrzebne pomoce, dodatkowe informacje i odpowiedzi na pytania, które uczniowie mogą zadać. Studium przypadku należy przeprowadzić w sposób angażujący uczniów dając im możliwość swobodnego wyrażania swoich spostrzeżeń i pomysłów. Jego przebieg nie musi mieć formalnego charakteru, a samo studium przypadku powinno być swobodnie „wplątane” w prowadzone zajęcia. Studium przypadku dla zachowania możliwie aktywnej formy uczestnictwa powinno składać się z trzech etapów:

1. Wprowadzenie polega na przedstawieniu ogólnego opisu sytuacji zawierającego informacje niezbędne do zrozumienia problemu, ale też nakierunkowujące na możliwie adekwatne rozwiązanie. Na podstawie otrzymanego od nauczyciela opisu konkretnego zdarzenia (przypadku) uczniowie odpowiadają na pytania typu: Co się wydarzyło? Jakie były przyczyny tego zdarzenia? Jaki problem pojawia się w związku z tym zdarzeniem? Sama historia może zostać podzielona na etapy dla jej łatwiejszego zrozumienia i analizy. Uczniowie powinni bowiem wyobrazić sobie w głowie całą historię, a w razie braku informacji mogą o nie zapytać, co prowadzi do pożądanej dyskusji.

2. Analiza i dyskusja to część, która powinna być moderowana przez nauczyciela,  którego zadaniem jest zachęcenie uczniów do udziału w rozmowie i wypracowania przez nich pomysłu na rozwiązanie problemu. Ma to mieć miejsce jeszcze zanim dowiedzą się o rzeczywistych działaniach podjętych przez osobę czy firmę. Pozwoli to na pobudzenie kreatywnego myślenia i samodzielnego podjęcia próby rozwiązania problemu, zamiast samego poznania gotowego rozwiązania. W tym celu można przeprowadzić analizę SWOT lub wykorzystać pytania pomocnicze skłaniające do rozmowy, takie jak: Jakie są pierwsze przemyślenia, odczucia? Ważne jest, aby nauczyciel moderował dyskusję i kierunkował pomysły uczniów w stronę znalezienia rozwiązań możliwie realnych, kreatywnych i szczegółowo przemyślanych. W celu tworzenia rozwiązania można wykorzystać pomocnicze pytania ujęte w opracowanych studiach przypadków, takie jak np.: Jak można rozwiązać ten problem? Jakie kryteria powinno się przyjąć, by podjąć najlepszą decyzję? Na etapie wymiany opinii przez uczniów nauczyciel nadal tylko moderuje dyskusję i tylko pośrednio bierze w niej udział. Jego rolą jest dbać, aby rozmowa przebiegała według ustalonych zasad, jak np. każdy zabiera głos w dyskusji, podajemy konkretną liczbę argumentów „za i przeciw”, dyskusja nie może odbiegać od problemu. Prezentacje możliwych rozwiązań to wstęp do debaty nad zaproponowanymi rozwiązaniami. Następnie uczniowie mogą samodzielnie lub w grupach przeprowadzić ocenę własnych propozycji rozwiązań lub w sposób kreatywny wyobrazić sobie ich potencjalne konsekwencje. Rezultaty uczniowie prezentują na forum, wymieniając argumenty i opinie. Mogą przedstawić wyniki na dużych arkuszach papieru, np. w punktach, rysunkowo, tabelarycznie. Wówczas wszyscy zapoznają się z efektami pracy grup.

3. Zakończenie stanowi przedstawienie działań, które rzeczywiście podjęła osoba czy firma w danej sytuacji. Pozwoli to uczniom na porównanie swojego sposobu myślenia i pomysłu do rzeczywistych rozwiązań i ich efektów zweryfikowanych przez rynek.

Poniżej znajduje się schemat studium przypadku w Wordzie:

Przygotowany schemat ma na celu ułatwienie praktykom i nauczycielom przygotowanie studium przypadku, które będzie zgodne z podstawą programową przedmiotu BIZ.

W załączonym schemacie znajduje się tabela zawierająca listy rozwijane („Wybierz element”), w których znajdują się zagadnienia z podstawy programowej BIZ do wyboru i dopasowania do przygotowywanego studium przypadku.

Fundacja Warszawski Instytut Bankowości

Jesteśmy organizatorem jednego z największych programów pozaformalnej edukacji ekonomicznej w Europie - Bankowcy dla Edukacji. Realizujemy kilkanaście projektów edukacyjnych skierowanych m.in. do uczniów i nauczycieli. Każdego roku, poprzez nasze bezpłatne projekty edukacyjne, docieramy do kilkuset tysięcy uczniów w całej Polsce, współpracując z kilkoma tysiącami nauczycieli.

Od 1 stycznia 2023 r. realizujemy projekt wpierający nauczycieli przedmiotu biznes i zarządzanie - szczegółowe informacje dostępne są na www.BiznesiZarzadzanie.pl