Schemat
Etap pierwszy: przyswojenie tekstu
W pustceCiche leżą kamienie pod skał ciemnym murem.
Noc – wśród żlebu się świeci wąski smug księżyca,
jak ogromna, stężała w locie błyskawica,
zamarznięta na skale w pustkowiu ponurem.Cicho... W złomach jezioro czarne i zlodniałe;
taka głusza, że słychać szelest kropel z śniegu
sączących się w toń wodną po kamieniach z brzegu;
śnieg pokrył ciemnym płatem ochmurzoną skałę.Chmury się dotykają prawie mego czoła;
zimne, oślizgłe głazy ręce moje ziębią...
Nad jeziora lodową, przepaścistą głębią
zasłuchałem się w przestrzeń... Idźmy... ,,Nikt nie woła...’’Źródło: Kazimierz Tetmajer, W pustce.
Etap drugi: zrozumienie treści
Wypisz z wiersza frazy, słowa, które uznasz za kluczowe do jego poprawnej interpretacji.
Etap trzeci: analiza tekstu – warstwa formalna i treściowa
Zapoznaj się ze schematem obrazującym funkcjonowanie w wierszu warstwy formalnej oraz warstwy treściowej. Uzupełnij tabelę porządkującą wiedzę o osobie mówiącej, świecie przedstawionym i relacjach osoby i świata. Wypisz z wiersza odpowiednie cytaty i określenia.
Najważniejszymi elementami w tym krajobrazie są skały i jezioro, a także cisza. Warstwa treściowa. Fragment tekstu: Cicho... W złomach jezioro czarne i zlodniałe; / taka głusza, że słychać szelest kropel z śniegu / sączących się w toń wodną po kamieniach z brzegu; / śnieg pokrył ciemnym płatem ochmurzoną skałę. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 4. Sceneria jest nieprzyjazna, prowokuje podmiot liryczny do refleksji, które wypełniają drugą część wiersza. Warstwa treściowa. Fragment tekstu: Idźmy... ,,Nikt nie woła...’’ Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 5. Zakończenie wiersza to cytat z wiersza Mickiewicza. Słowa te zostały wykorzystane do wyrażenia samotności podmiotu lirycznego.
- Tło
- Tekst
- Powtórzenia:
- Animizacja: Definicja użytego środka stylistycznego: (łac. animare – ożywiać), zwana także ożywieniem – rodzaj metafory, w której martwym przedmiotom, zjawiskom lub pojęciom abstrakcyjnym przypisuje się cechy i zachowania istot żywych. Tak opisywana rzecz albo np. idea nabiera swoistej autonomii, jest postrzegana jako samodzielny byt, istniejący podobnie jak cała ożywiona przyroda.
- Epitety: Definicja użytego środka stylistycznego: (gr. epítheton – przydawka) – wyraz określający cechy rzeczownika. W funkcji epitetu najczęściej występują: przymiotniki – np. „żółte tulipany”, imiesłowy – np. „rumianolice dziewczęta”, rzeczowniki – np. „ptak- świat”. Jednym z rodzajów epitetów jest epitet złożony, który powstaje po złożeniu dwóch wyrazów; np. „kwiat purpurowolśniący”. Epitet najczęściej uwydatnia charakterystyczne cechy przedmiotów lub te, które autor wypowiedzi zamierza podkreślić. Bywa stosowany dla upiększenia i wzbogacenia stylu wypowiedzi zarówno artystycznej, jak i publicznej. Jego zakres użycia jest więc bardzo szeroki, znajduje swoje zastosowanie zarówno w literaturze, jak i języku codziennym, mającym jednak charakter bardziej odświętny lub usiłującym oddziałać na odbiorcę np. w przemówieniach, sloganach reklamowych itp.
- Porównanie: Definicja użytego środka stylistycznego: – zestawienie przedmiotu lub zjawiska z innym na zasadzie podobieństwa, które zachodzi między nimi pod jakimś względem, co prowadzi do uwydatnienia określonej cechy tego przedmiotu lub zjawiska. Porównanie jest połączeniem wyrazowym, którego człony są związane za pomocą takich wyrażeń: „jak”, „jako”, „niby”, „na kształt”, „jak gdyby”, „podobny”.
- Metafora: Definicja użytego środka stylistycznego: (gr. metaphorá – przeniesienie), nazywana także przenośnią – środek stylistyczny (trop), polegający na 1) zastąpieniu tzw. słowa właściwego (nazwy rzeczy) zwrotem zbudowanym z wyrazów o ustalonych rozbieżnych znaczeniach, które po połączeniu nazywają daną rzecz nie wprost, lub 2) wytworzeniu zupełnie nowego znaczenia poprzez zestawienie dwóch myśli – sprzecznych i zarazem podobnych.
- Neologizm: Definicja użytego środka stylistycznego: (gr. neos – nowy + logos – słowo) – nowy wyraz, który został utworzony zgodnie z zasadami słowotwórczymi obowiązującymi w danym języku, zwykle na bazie słów już istniejących. Neologizmy powstają zarówno w języku potocznym, jak i w literaturze. W tym pierwszym przypadku ich tworzenie jest podyktowane koniecznością nazwania nowych przedmiotów, pojęć i sytuacji. W języku poetyckim spełniają one funkcję artystyczną. W przeciwieństwie do neologizmów stosowanych w języku potocznym, neologizmy poetyckie mają charakter jednorazowy i nie stają się powszechnie używanymi.
- Zdanie niedopowiedziane, urwane:
- Instrumentacja głoskowa: Definicja użytego środka stylistycznego: Instrumentacja głoskowa, nazywana także eufonią (z gr. euphonía – przyjemny dźwięk) – szczególne ukształtowanie głoskowej warstwy wypowiedzi (najczęściej poezji). Instrumentacja głoskowa polega na takim dobraniu słów, by tworzące je głoski dobrze współbrzmiały lub też sugerowały jakieś dodatkowe znaczenia.
Powiąż warstwę formalną tekstu ze stroną treściową. Następnie skonfrontuj swoje spostrzeżenia z zamieszczoną na schemacie propozycją interpretacji.
Stwórz mapę myśli, w której wypiszesz skojarzenia, związane z skałami i wodą. Następnie opisz, jaką rolę pełnią te elementy w świecie opisywanym w wierszu Tetmajera.
- Nazwa kategorii: SKOJARZENIA
- Nazwa kategorii: skały
- Nazwa kategorii: woda Koniec elementów należących do kategorii SKOJARZENIA
- Elementy należące do kategorii SKOJARZENIA
-
SKOJARZENIA
-
skały
-
woda
-
Zastanów się, jakie symboliczne znaczenie można przypisać obrazowi jeziora przedstawionemu w wierszu. Zanotuj swoje spostrzeżenia w formie krótkiej notatki.
Etap czwarty: zakończenie – interpretacja uogólniająca
Na podstawie wszystkich wskazanych w lekcji etapów pracy stwórz własną interpretację wiersza.