Konteksty

RkY7LuitqhWPa1
Stanisław Grochowiak
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Stanisław Grochowiak (1934‑1976) – poeta, dramatopisarz, prozaik i publicysta. Jego pierwszy zbiór wierszy – Ballada rycerska – ukazał się w przełomowym dla polskiej poezji roku 1956, kiedy to pojawiły się tzw. późne debiuty (także Herberta i Białoszewskiego) – pisarzy, którzy głównie z przyczyn politycznych nie mieli wcześniej szansy zaprezentować się szerszej publiczności.

Twórczość Grochowiaka od początku charakteryzowała się groteską i antyestetykąantyestetykaantyestetyką, fascynacja brzydotą występowała w niej obok silnych inspiracji kulturowych – odwołań do poezji baroku, średniowiecza, modernizmu i malarstwa.

Uważa się go za reprezentanta turpizmu. Jerzy Kwiatkowski napisał: Należał do poetów wirtuozów. Rozporządzając własną, natychmiast rozpoznawalną tonacją (...) wędrował po poetykach, stylach i gatunkach, w każdym z nich pozostając sobą, każdy wzbogacając i udziwniając (...). Był poetą rozsmakowanym w kulturze. Ileż aluzji literackich w jego dziele od Galla Anonima i pieśni Dusza z ciała wyleciała począwszy. Ileż inspiracji malarskich. Pławił się w tradycji, ale – znów – każdy barok, każdego Norwida czy Gierymskiego przerabiał do niepoznania na Grochowiaka. Spośród jego zbiorów poetyckich na uwagę zasługują: Menuet z pogrzebaczem (1958), Rozbieranie do snu (1959), Polowanie na cietrzewie (1972).

Turpizm (łac. turpis – brzydki) – kategoria estetyczna charakteryzująca jeden z nurtów polskiej poezji lat 50. i 60. XX w. Termin został wprowadzony przez jej krytyka Juliana Przybosia w Odzie do turpistów. Poezja turpistów przedstawiała brzydotę świata, skupiała się na obrazach śmierci i rozkładu, opisywała zdeformowany świat, była wymierzona przeciw tradycyjnemu gustowi i klasycznym kanonom piękna. Zakładała, że przedstawianie wszystkich aspektów rzeczywistości, a więc także brzydoty, jest bliższe prawdy.

W jednym z wierszy Grochowiaka zostało to ujęte w następujących słowach:

Wolę brzydotę
Jest bliżej krwiobiegu.

Reprezentantami turpizmu byli również: Tadeusz Różewicz, Andrzej Bursa i Ernest Bryll

Praca z utworem poetyckim

Polecenie 1

Etapi pierwszy: zapoznanie się z wierszem

  • Kilkakrotnie przeczytaj tekst (w przypadku utworów poetyckich zaleca się czytanie na głos, bowiem tylko przy takiej lekturze możliwe jest poznanie strony brzmieniowej wiersza – rytmu, rymu).

  • „Poddaj się” atmosferze wiersza, wsłuchaj się w brzmienie, odkryj jego niepowtarzalność, tylko w ten sposób doznasz wrażenia estetycznego; pamiętaj, aby wykonywanie ćwiczeń interpretacyjnych nie odebrało ci przyjemności czytania.

  • Zapisz imię i nazwisko autora, tytuł, czas powstania dzieła.

Kilkakrotnie zapoznaj się z tekstem (w przypadku utworów poetyckich, jeśli to możliwe, zaleca się zapoznanie z wersją dźwiękową, bowiem przy takiej lekturze możliwe jest poznanie strony brzmieniowej wiersza – rytmu, rymu).

„Poddaj się” atmosferze wiersza, wczuj się w brzmienie, odkryj jego niepowtarzalność, tylko w ten sposób doznasz wrażenia estetycznego; pamiętaj, aby wykonywanie ćwiczeń interpretacyjnych nie odebrało ci przyjemności zapoznawania się.

Zapisz imię i nazwisko autora, tytuł, czas powstania dzieła.

RUoBmRqrUVIWU
(Uzupełnij).
Rmot5B8Sp99vx1
Stanisław Grochowiak. Lekcja anatomii (Rembrandta). Panowie człowiek ten Ozdobny barwą rzeczy Dostojny niby owoc odjęty delikatnie Uprzejmie Świecenie swego wnętrza Więc wpierw odrzućmy to Co napęczniało na nim Niech pan z prawicy Zechce Łagodnie zsupłać maskę Ta maska jest jedwabna Panowie spojrzą Śmielej Za miesiąc dwa lub rok Stwardniałby na kamień Kto z panów ją obmyje Najlepiej płukać octem A pocałunki zdjąć Ligniną Jałowioną Panowie Siatka krzywd Obleka nawet stopy Panowie spojrzą Śmielej Grubości pajęczyny O Proszę ją nawijać bez trwogi Nie zerwiemy Odważnie Pan z prawicy Niech cofa się stopniowo Ten zabieg znany panom Zapewne z prac domowych Przy wełny nawijaniu Panowie Nic ponadto I pora już spóźniona Zapada zmierzch Jest szaro Za chwilę śnieg upadnie. Fragment tekstu: Lekcja anatomii (Rembrandta). Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Tytuł: odsyła do obrazu Rembrandta, parafrazując jego tytuł oraz przywołując nazwisko malarza. Fragment tekstu: Panowie. Niech pan z prawicy Zechce. Panowie. Śmielej. Panowie. Panowie spojrzą Śmielej. Pan z prawicy. Panowie. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 2. i 3. Powtarzające się zwroty skierowane do słuchaczy: – budują sytuację liryczną
– to słowa Tulpa skierowane do uczestników sekcji, zachęcające ich do aktywnego udziału w wykładzie. Fragment tekstu: Wam. Odrzućmy to. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 4. Zastosowanie liczby mnogiej: – podkreśla sytuację liryczną, obecność obserwatorów sekcji. Fragment tekstu: Kto z panów ją obmyje. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 5. Pytanie retoryczne – dowodzi, że mamy tu do czynienia z monologiem naśladującym dialog (soliloquium). Fragment tekstu: Panowie Siatka krzywd Obleka nawet stopy Panowie spojrzą Śmielej Grubości pajęczyny O Proszę ją nawijać bez trwogi Nie zerwiemy Odważnie. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 6. Dwukrotne użycie wielkich liter w środku wersu:
– podkreśla słowa: „Siatka”, „Nie zerwiemy”. Opisy punktów znajdujących się na ilustracji: 7. Rodzaj wiersza: – wolny, zbudowany z ośmiu strofoid
– brak znaków interpunkcyjnych
– używanie wielkich liter. 8. Rodzaj liryki: – liryka pośrednia, liryka maski; wiersz został skonstruowany jako wypowiedź postaci
– domyślamy się, że jest nią doktor Tulp
– to monolog – wykład, który lekarz kieruje do osób towarzyszących mu podczas sekcji zwłok. Fragment tekstu: Dostojny niby owoc odjęty delikatnie. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 9. Duża liczba przysłówków: - te, które odnoszą się do martwego człowieka, są „łagodne” („delikatnie”, „uprzejmie”, „łagodnie”)
- te skierowane do uczestników sekcji mają ich zachęcić do działania („śmielej”, „odważnie”).
Polecenie 2

Etap drugi: zrozumienie treści

  • Zanotuj odpowiedź na pytania: jak rozumiesz ten tekst? Jak oddziałuje
    on na ciebie?

  • Zapisz swoje pierwsze rozumienie wiersza, wstępną(e) hipotezę(y) interpretacyjną(e).

  • Zaznacz ważne, kluczowe fragmenty, słowa.

  • Wyjaśnij, co jest tematem wiersza.

Zanotuj odpowiedź na pytania: jak rozumiesz ten tekst? Jak oddziałuje on
na ciebie?

Zapisz swoje pierwsze rozumienie wiersza, wstępną(e) hipotezę(y) interpretacyjną(e).

Wymień ważne, kluczowe fragmenty, słowa.

Wyjaśnij, co jest tematem wiersza.

R1UZJp9ZkFqhD
(Uzupełnij).
Polecenie 3

Etap trzeci i czwarty: analiza i interpretacja

  • Zbadaj stronę formalną tekstu (wszystkie środki poetyckie).

  • Zaznacz wszelkie osobliwości, nazwij je i skomentuj.

Zbadaj stronę formalną tekstu (wszystkie środki poetyckie).

Wymień wszelkie osobliwości, nazwij je i skomentuj.

R1EwKcOLY9XTW
(Uzupełnij).
antyestetyka
antyestetyka

pogląd w sztuce i literaturze przeciwstawiający się estetyzmowi