Schemat interaktywny ilustruje zjawisko synkretyzmu literackiego Pana Tadeusza. Tworzą je cztery elementy. Są to: epopeja (punkty 1-4), elegia (punkty 5-9), gawęda (punkty 10-13) i sielanka (punkty 14-18). Opis punktów znajdujących się na schemacie: 1. Epopeja. Ilustracja przedstawia dwie postaci. Jest to bardzo młody mężczyzna z wieńcem na głowie. Młodzieniec jest półnagi. Tylko biodra są osłonięte wąskim paskiem tkaniny. Postać ma lekko pochyloną głowę, owalną twarz, delikatne, chłopięce rysy, długą szyję. W rękach trzyma lirę. Z tyłu, za młodzieńcem stoi skrzydlata muza. Jest to młoda kobieta. Ma upięte w kok falujące włosy. Okrągłą twarz, otwarte usta. Postać pochyla głowę. Prawą rękę wysuwa w kierunku ręki młodzieńca. Zdaje się instruować młodego wykonawcę. Ubrana jest w długą suknię bez rękawów. Pod jej nogami leżą kwiaty. Po bokach rosną drzewa. W tle znajduje się wzgórze i stojąca na nim grecka świątynia. _{Gustave Moreau, Hezjod i muza Melpomena w lesie, 1891
Źródło: domena publiczna}

epopeja (gr. epopoiía; épos ‘słowo’, poiéō ‘czynię’, ‘tworzę’) – inaczej epos; także umowne określenie stosowane w odniesieniu do większych utworów powieściowych, przedstawiających szeroki, realistyczny obraz społeczeństwa w przełomowych momentach historycznych; w literaturze polskiej mianem epopei (narodowej) nazwano Pana Tadeusza Adama Mickiewicza. 2. Epopeja. Cechy gatunkowe epopei: → epickość, czyli rozbudowana opowieść: wielowątkowa, epizodyczna
→ bohater wybitny lub tzw. bohater zbiorowy dokonujący wielkich czynów
→ przełomowy moment dziejowy
→ rozbudowana apostrofa (inwokacja) rozpoczynająca utwór, skierowana do muzy
→ narrator wszechwiedzący trzecioosobowy, obiektywny, zdystansowany wobec opowiadanych wydarzeń
→ współistnienie dwóch płaszczyzn fabularnych – świata bogów i świata ludzi
→ porównania homeryckie
→ patetyczny, czyli wzniosły styl
→ występowanie stałych epitetów
→ heksametr jako miara wierszowa
→ mała rozpiętość czasowa narracji. 3. Przykład: Ilustracja przedstawia fragment tekstu napisanego w języku greckim. _{Homer, Iliada, pierwsze słowa eposu
Źródło: domena publiczna}. 4. Epopeja. Przykład:

Litwo! Ojczyzno moja! ty jesteś jak zdrowie.
Ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie,
Kto cię stracił. Dziś piękność twą w całej ozdobie
Widzę i opisuję, bo tęsknię po tobie.

_{Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz, oprac. S. Pigoń, Wrocław 2015, s. 162.} . 5. Elegia. Ilustracja przedstawia niską kamienną kolumnę ozdobioną płasko rzeźbionym wieńcem i girlandą wykonaną z kwiatów. Opiera się o nią naga młoda kobieta. Ukazuje lewy profil. Ma owalną twarz, jasne brwi i wąskie oczy. Jej nos jest prosty, a usta delikatnie uchylone. Włosy są długie, lekko falujące. Opadają do przodu. Kobieta kładzie na szczycie kolumny ręce zgięte w łokciach. Opiera o nie pochyloną głowę. Lewa noga postaci jest ugięta w kolanie. Na ziemi przy podstawie kolumny siedzi skrzydlaty Amor z podkulonymi nogami. Jest to nagi chłopiec z mocno kręconymi włosami. Pochyla głowę, wyciera oczy zaciśniętymi piąstkami. W tle rosną drzewa. _{William-Adolphe Bouguereau, Elegia, 1899
Źródło: domena publiczna}

elegia (łac. gr. elegeía élegos ‘pieśń żałobna’) – w starożytnej poezji gatunek z pogranicza epiki i liryki, wywodzi się z pieśni żałobnej; obejmuje utwory ujęte w formę elegijnego dystychu o różnorodnej tematyce i nastroju. 6. Elegia. Cechy gatunkowe elegii: → utwór liryczny w formie dystychu lub współcześnie bez określonej miary wierszowej
→ o refleksyjnym nastroju
→ utrzymany w tonie skargi
→ w swoim założeniu dotyka spraw osobistych i ważnych, pytań egzystencjalnych
→ nostalgiczny w perspektywie upływającego czasu
→ w antyku miał charakter żałobny. 7. Elegia. Przykład:

Tak nas powrócisz cudem na Ojczyzny łono.
Tymczasem przenoś moją duszę utęsknioną
Do tych pagórków leśnych, do tych łąk zielonych,
Szeroko nad błękitnym Niemnem rozciągnionych.

_{Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz, oprac. S. Pigoń, Wrocław 2015, s. 162–163.} . 8. Elegia. Przykład:

Kraj lat dziecinnych! On zawsze zostanie
Święty i czysty jak pierwsze kochanie,
Nie zaburzony błędów przypomnieniem,
Nie podkopany nadziei złudzeniem
Ani zmieniony wypadków strumieniem.

_{Adam Mickiewicz, Epilog, [w:] tenże, Pan Tadeusz, oprac. S. Pigoń, Wrocław 2015, s. 537.}. 9. Elegia. Przykład:

Wszyscy uklękli; a wtem ozwał się pod progiem
Dzwonek: znak, że przyjechał pleban z Panem Bogiem.

Właśnie już noc schodziła i przez niebo mleczne,
Różowe, biegą pierwsze promyki słoneczne;
Wpadły przez szyby jako strzały brylantowe,
Odbiły się na łożu o chorego głowę
I ubrały mu złotem oblicze i skronie,
Że błyszczał jako święty w ognistej koronie.

_{Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz, oprac. S. Pigoń, Wrocław 2015, s. 460.} . 10. Gawęda. Ilustracja przedstawia dojrzałego szlachcica idącego piaszczystą drogą. Postać ukazuje lewy półprofil. Mężczyzna jest szczupły, jego twarz jest owalna. Marszczy czoło i krzaczaste brwi. Oczy są głęboko osadzone, nos jest prosty. Ma sumiaste wąsy. Mężczyzna pochyla głowę z podgolonymi włosami. Pośrodku ma gęste, falujące włosy. Ubrany jest w długi kontusz z zawiązanym w talii pasem. Przy lewym boku ma szablę. Prawą rękę opiera o laskę. Za mężczyzną podąża młody jeździec. Mężczyzna ma pociągłą twarz z wyrazistymi brwiami. Po bokach głowy zwisają mu pejsy. Na plecy opada mu peleryna. Mężczyzna prowadzi drugiego, osiodłanego konia. Na drugim planie stoi dwóch chłopów. Mężczyzna trzyma w dłoniach słomiany kapelusz. Kobieta ma na głowie chustkę. W tle pasą się konie i rosną drzewa. Po lewej stronie stoi dwór. _{Juliusz Kossak, Ostatni z Nieczujów na pielgrzymce, 1887
Źródło: domena publiczna}

gawęda – gatunek prozy epickiej wyrosły na gruncie kultury szlacheckiej, ukształtowany w literaturze polskiej w pierwszej połowie dziewiętnastego wieku, charakterystyczny dla krajowej literatury romantycznej; gawęda szlachecka składa się z obrazków lub szkiców obyczajowych, połączonych postacią narratora wywodzącego się ze środowiska szlacheckiego i będącego typowym jego reprezentantem. 11. Gawęda. Cechy gatunkowe gawędy: → utwór literacki stylizowany na ustną opowieść
→ odznacza się swobodną kompozycją
→ bogaty w dygresje – odstępstwa od tematu
→ napisany językiem zbliżonym do potocznego
→ odtwarzający autentyczną szlachecko-sarmacką mentalność i obyczajowość
→ niedościgły wzór gawędy stworzył Henryk Rzewuski w Pamiątkach Soplicy. 12. Gawęda. Przykład:

Hreczecha na milczenie miał słuch bardzo czuły,
Sam gawęda, i lubił niezmiernie gaduły.
Nie dziw! ze szlachtą strawił życie na biesiadach,
Na polowaniach, zjazdach, sejmikowych radach;
Przywykł, żeby mu zawsze coś bębniło w ucho,
Nawet wtenczas, gdy milczał lub z placką za muchą
Skradał się, lub zamknąwszy oczy siadał marzyć;
W dzień szukał rozmów, w nocy musiano mu gwarzyć
Pacierze różańcowe albo gadać bajki.

_{Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz, oprac. S. Pigoń, Wrocław 2015, s. 308.} . 13. Gawęda. Przykład:

Ale starce miód piją, tabakierką z kory
Częstując się nawzajem, toczą rozhowory¹.
„Tak, tak, mój Protazeńku” – rzekł klucznik Gerwazy.
„Tak, tak, mój Gerwazeńku” – rzekł woźny Protazy.
„Tak to, tak!” – powtórzyli zgodnie kilka razy,
Kiwając w takt głowami.

<sub>Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz, oprac. S. Pigoń, Wrocław 2015, s. 472.

¹ rozhowor (ros.) – gwar, rozmowa, gawęda</sub>. 14. Sielanka. Ilustracja przedstawia wieczorny pejzaż. Na trawie siedzi dwoje młodych ludzi. Postać ukazana po prawej stronie to kobieta przedstawiająca lewy profil. Jej brwi i oczy są wyraziste. Ma zadarty, mały nos i małe usta. Brodę opiera o prawą rękę. Jej włosy są okolone wąską opaską. Jest ubrana w koszulę i długą spódnicę. Na jej plecy opada wzorzysta chusta zawiązana na szyi. Obok kobiety stoi duży dzban. U stóp kobiety leży pognieciony, kraciasty koc. Po lewej stronie, nieco wyżej siedzi mężczyzna. Postać ukazuje prawy półprofil. Ma wyraziste brwi i oczy. Jego nos jest mały. Ma krótkie, mocno kręcone włosy. Na głowie nosi słomiany kapelusz. Młodzieniec gra na flecie. Jest ubrany w koszulę i płaszcz. Jego talia jest przewiązana szerokim pasem. Na stopach ma długie kozaki. W tle rosną wierzby. Na zachmurzonym niebie błyszczy sierp księżyca. _{Witold Pruszkowski, Sielanka w ujęciu malarskim, 1880
Źródło: domena publiczna}

sielanka (bukolika, ekloga, idylla, pastorałka) – gatunek literacki obejmujący utwory o tematyce zaczerpniętej z życia wiejskiego, przedstawiające w sposób wyidealizowany życie pasterzy, rolników, myśliwych, rybaków, opiewające uroki spokojnego i prostego bytowania na łonie natury, nawiązujący do mitycznej Arkadii (nurt arkadyjski). 15. Sielanka. Cechy gatunkowe sielanki: → liryczne monologi pełne ckliwości i czułostkowości
→ fragmenty poprzedzone lub przeplecione opisem bądź dialogiem
→ często ukazany jest świat mitologiczny
→ obok scen rodzajowych ujawnia się czasem w utworach sielankowych temat śmierci. 16. Sielanka. Przykład:

Dziewczyna powiewała podniesioną w ręku
Szarą kitką, podobną do piór strusich pęku;
Nią zdała się oganiać główki niemowlęce
Od złotego motylów deszczu. W drugiej ręce
Coś u niej rogatego, złocistego świeci,
Zdaje się, że naczynie do karmienia dzieci:
Bo je zbliżała dzieciom do ust po kolei,
Miało zaś kształt złotego rogu Amaltei.

_{Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz, oprac. S. Pigoń, Wrocław 2015, s. 230.} . 17. Sielanka. Przykład:

Był gaj, z rzadka zarosły, wysłany murawą;
Po jej kobiercach, na wskroś białych pniów brzozowych,
Pod namiotem obwisłych gałęzi majowych,
Snuło się mnóstwo kształtów, których dziwne ruchy,
Niby tańce, i dziwny ubior: istne duchy
Błądzące po księżycu. Tamci w czarnych, ciasnych,
Ci w długich, rozpuszczonych szatach jak śnieg jasnych.

_{Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz, oprac. S. Pigoń, Wrocław 2015, s. 236.} . 18. Sielanka. Przykład:

Wtem gałąź wstrzęsła się trącona
I pomiędzy jarzębin rozsunione grona
Kraśniejsze od jarzębin zajaśniały lica:
To jagód lub orzechów zbieraczka, dziewica;
W krobeczce z prostej kory podaje zebrane
Bruśnice świeże jako jej usta rumiane;
Obok młodzieniec idzie, leszczynę nagina,
Chwyta w lot migające orzechy dziewczyna.

_{Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz, oprac. S. Pigoń, Wrocław 2015, s. 260} .