Wykres hierarchiczny przedstawiający systemy wyborcze. Główne hasło systemu to: systemy wyborcze (opis 1). Od tego hasła idą w dół dwie odnogi: proporcjonalne (opis 2) i większościowe (opis 3). Na kolejnym, niższym poziomie wskazane są typy systemów proporcjonalnych i większościowych. Systemy proporcjonalne to: formuła Saint-Laguë (opis 4), formuła D’Hondta (opis 5), formuła Hare’a-Niemeyera (opis 6). Systemy większościowe to: większości absolutnej (7) i większości względnej (8). Opis punktów znajdujących się na schemacie: 1. Systemy wyborcze. Grafika przedstawia dłoń z kartą do głosowania wrzucaną do urny. Źródło: domena publiczna. Systemem wyborczym nazywamy ogół działań w ramach systemu politycznego, których celem jest wyłonienie reprezentantów mających w imieniu społeczeństwa sprawować władzę ustawodawczą i wykonawczą. Na system wyborczy składa się określenie, według jakich przymiotników będą odbywały się wybory, jakie komitety wyborcze mają prawo startować oraz zasady, według których nastąpi podział mandatów. System wyborczy jest oceniany na podstawie poziomu reprezentatywności poglądów obywateli przez rządzących, możliwości pociągnięcia ich do odpowiedzialności oraz poziomu stabilności rządu i parlamentu. 2. Systemy proporcjonalne. Grafika przedstawia kartkę z czterema miejscami do oddania głosu i długopis. Oddany jest głos na jeden z punktów. Źródło: domena publiczna. Wybory proporcjonalne odbywają się w okręgach wielomandatowych. Głosuje się na partie polityczne, które wystawiają swoich kandydatów w każdym okręgu. Są dwie możliwości głosowania: możemy głosować na partię polityczną, a mandaty otrzymują kolejni, ustawieni na liście przez kierownictwo partii kandydaci lub głosujemy na kandydata na liście partyjnej. Przy pierwszym sposobie głosowania nie mamy wpływu na osobę i musimy zaufać decyzjom wewnątrzpartyjnym. Przy drugim sposobie głosowania nasza decyzja może wpłynąć na zdobycie mandatu przez konkretnego kandydata. W systemie proporcjonalnym mandaty rozdzielane są na poziomie okręgu lub na poziomie państwowym według odpowiednich formuł wyborczych. Decyzje o wyborze jednej z formuł podejmują rządzący i wpisują w kodeks wyborczy (ordynację wyborczą). 3. Systemy większościowe. Grafika przedstawia kartkę z czterema miejscami do oddania głosu i ołówek. Oddany jest głos na trzy z czterech punktów. Źródło: domena publiczna. Systemy większościowe oparte są na czteroprzymiotnikowym prawie wyborczym. Oznacza to, że na podstawie decyzji obywateli na poziomie okręgu wyborczego wygrywają kandydaci z największą liczbą głosów. 4. Formuła Sainte-Laguë. Sejm 2011. Symulacja wyników w okręgu nr 3. Zmodyfikowana formuła Sainte-Laguëopis. Grafika przedstawia tabelę, w której zebrane są wyniki głosowania na następujące partie: PO, PiS, Ruch Palikota, SLD, PSL. Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., CC BY SA 3.0. Sejm 2011. Symulacja wyników w okręgu nr 3. Formuła Sainte-Laguë: V – liczba głosów, oddanych w okręgu. M – liczba mandatów do obsadzenia. Sposób przeliczania: liczba głosów oddanych na partię pomnożona przez liczbę mandatów, podzielona przez wszystkie oddane w danym okręgu głosy. V= 496 507, M= 14 Liczba głosów oddanych na poszczególne partie: PO – V= 250 869 głosów; PiS – V= 127 311 głosów; Ruch Palikota – V= 47 626; SLD – V= 26 754; PSL – V= 21 946. 5. Formuła D’Hondta. Grafika przedstawia tabelę, w której zebrane są wyniki głosowania na następujące partie: PO, PiS, Ruch Palikota, SLD, PSL. Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., CC BY SA 3.0. Sejm 2011 Symulacja wyników w okręgu nr 3. Formuła D’Hondta: V – liczba głosów, oddanych w okręgu. M – liczba mandatów do obsadzenia. Sposób przeliczania: liczba głosów oddanych na partię pomnożona przez liczbę mandatów, podzielona przez wszystkie oddane w danym okręgu głosy. V= 496 507, M= 14 Liczba głosów oddanych na poszczególne partie: PO – V= 250 869 głosów; PiS – V= 127 311 głosów; Ruch Palikota – V= 47 626; SLD – V= 26 754; PSL – V= 21 946. 6. Formuła Hare'a-Niemeyera. Sejm 2011 Symulacja wyników w okręgu nr 3. Formuła Hare'a-Niemeyera: V – liczba głosów oddanych w okręgu. M – liczba mandatów do obsadzenia. Sposób przeliczania: liczba głosów oddanych na partię pomnożona przez liczbę mandatów, podzielona przez wszystkie oddane w danym okręgu głosy. Oblicz liczbę mandatów, które otrzymały poszczególne partie. V= 496 507, M= 14 Liczba głosów oddanych na poszczególne partie: PO – V= 250 869 głosów; PiS – V= 127 311; Ruch Palikota – V= 47 626; SLD – V= 26 754; PSL – V= 21 946. 7. System większości absolutnej. Aby uzyskać mandat należy zdobyć powyżej 50% poparcia, co często wymaga przeprowadzenia II tury wyborów, kiedy wybiera się spośród dwóch kandydatów o największej liczbie głosów. W przypadku większości absolutnej możliwe jest tworzenie okręgów wielomandatowych. Grafika przedstawia zestawienie wyników z wyborów parlamentarnych w 2017 roku we Francji z podziałem na partie, procent głosów, mandaty i procentową liczbę mandatów. Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., CC BY SA 3.0. System większości bezwzględnej (absolutnej) – konieczność przeprowadzenia drugiej tury wyborów. 8. System większości względnej System, w którym „zwycięzca bierze wszystko”. W przypadku większości względnej wybory odbywają się w jednomandatowych okręgach wyborczych. Taki system powoduje tworzenie się systemu dwupartyjnego. Grafika przedstawia zestawienie wyników z wyborów parlamentarnych w 2015 roku w Wielkiej Brytanii z podziałem na partie, procent głosów, mandaty i procentową liczbę mandatów. Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., CC BY SA 3.0. Głosowanie większościowe – jednomandatowe okręgi wyborcze, większość względna.