Strona główna
Liceum ogólnokształcące i technikum
Wiedza o społeczeństwie
Współczesne państwa w Europie: monarchia
Schemat
Powrót
Przeczytaj
Sprawdź się
Schemat
Polecenie
1
Zapoznaj się z opisem mapy interaktywnej i wykonaj polecenia.
Zapoznaj się z opisem mapy interaktywnej i wykonaj polecenia.
Zapoznaj się z opisem mapy interaktywnej i wykonaj polecenia.
Zapoznaj się z informacjami na schemacie i wykonaj polecenia.
Prawa monarchów w wybranych państwach europejskich
R1VQa1Db9N9uS
1
Ilustracja interaktywna przedstawia mapę polityczną Europy, na której zaznaczone są kolorem Wielka Brytania i Irlandia Północna, Szwecja, Hiszpania. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Hiszpania
O Koronie Artykuł 56
1. Król jest Szefem Państwa, symbolem jego jedności i trwałości, sprawuje arbitraż i moderuje normalne funkcjonowanie instytucji, urzeczywistnia najwyższą reprezentację Państwa Hiszpańskiego w stosunkach międzynarodowych, szczególnie z narodami związanymi z nim historyczną wspólnotą oraz wykonuje funkcje, które wyraźnie przyznaje mu Konstytucja i ustawy.
2. Jego tytułem jest tytuł Króla Hiszpanii; może używać pozostałych tytułów przynależnych Koronie.
3. Osoba Króla jest nietykalna i nie podlega odpowiedzialności. Jego akty, za wyjątkiem czynności określonych w art. 65 ust. 2, podlegają kontrasygnacie w formie ustalonej w art. 64 pod rygorem nieważności.
Artykuł 62
Król:
a) sankcjonuje i promulguje ustawy,
b) zwołuje i rozwiązuje Kortezy Generalne oraz zarządza wybory na zasadach określonych w Konstytucji,
c) zarządza referendum w wypadkach przewidzianych w Konstytucji,
d) proponuje kandydata na Przewodniczącego Rządu i powołuje go na to stanowisko, jak również kładzie kres jego funkcjom na zasadach określonych w Konstytucji,
e) mianuje i zwalnia członków Rządu, na wniosek jego Przewodniczącego,
f) wydaje dekrety uchwalone przez Radę Ministrów, obsadza stanowiska cywilne i wojskowe, nadaje tytuły honorowe i odznaczenia, zgodnie z ustawami,
g) ma prawo być informowanym o sprawach państwa i może przewodniczyć, w tym celu, posiedzeniom Rady Ministrów, kiedy uzna to za wskazane, na wniosek Przewodniczącego Rządu,
h) jest naczelnym dowódcą sił zbrojnych,
i) korzysta z prawa łaski, zgodnie z ustawą; ustawa ta nie może upoważnić Króla do zastosowania powszechnego ułaskawienia,
j) sprawuje najwyższy patronat akademii królewskich.
Artykuł 63
1. Król wysyła ambasadorów i innych przedstawicieli dyplomatycznych. Przedstawiciele zagraniczni w Hiszpanii są akredytowani przy Królu.
2. Do Króla należy oznajmianie zgody państwa na zaciąganie zobowiązań międzynarodowych przez traktaty, zgodnie z Konstytucją i ustawami.
3. Do Króla należy, za uprzednim upoważnieniem Kortezów Generalnych wypowiadanie wojny i zawieranie pokoju.
Artykuł 64
1. Akty Króla kontrasygnują Przewodniczący Rządu oraz, odpowiednio, właściwi ministrowie. Akty dotyczące zgłoszenia kandydatury na Przewodniczącego Rządu i jego powołania oraz rozwiązania Kortezów Generalnych przewidzianego w art. 99 kontrasygnuje Przewodniczący Kongresu.
2. Za akty Króla ponoszą odpowiedzialność osoby je kontrasygnujące.
Źródło: Konstytucja Hiszpanii z dnia 27 grudnia 1978 r. wraz z ostatnią zmianą z 27 sierpnia 1992 r., libr.sejm.gov.pl., 2. Belgia
O Królu Artykuł 87
Król może być jednocześnie głową innego państwa tylko za zgodą obydwu izb.
Dla ważności uchwał w tej sprawie wymagana jest obecność co najmniej dwóch trzecich członków każdej z izb. Uchwała może być podjęta tylko większością dwóch trzecich głosów.
Artykuł 88
Osoba Króla jest nietykalna; odpowiedzialni są jego ministrowie.
Artykuł 89
Ustawa określa listę cywilną na cały okres każdego panowania.
Artykuł 90
W przypadku śmierci Króla izby zbierają się bez zwołania najpóźniej dziesiątego dnia od chwili zgonu. Jeśli izby zostały rozwiązane, a wybory wyznaczone na datę późniejszą niż dziesiąty dzień, dawne izby podejmą swe funkcje do momentu zebrania się nowych izb.
Od momentu śmierci Króla aż do chwili złożenia przysięgi przez jego sukcesora na tronie lub przez regenta, władza konstytucyjna króla jest wykonywana w imieniu narodu belgijskiego przez ministrów zebranych w Radę Ministrów, którzy ponoszą odpowiedzialność.
Artykuł 91
Król osiąga pełnoletność z chwilą ukończenia 18 lat.
Obejmuje on tron po złożeniu przed połączonymi izbami następującej przysięgi:
"Przysięgam przestrzegać Konstytucji i praw ludu belgijskiego, utrzymać niepodległość narodową i integralność terytorium".
Artykuł 92
Jeśli w chwili śmierci Króla następca tronu jest niepełnoletni, obydwie izby łączą się w jedno zgromadzenie w celu postanowienia o regencji i opiece.
Artykuł 93
Jeśli Król znajduje się w sytuacji uniemożliwiającej mu panowanie, ministrowie po stwierdzeniu tej przeszkody natychmiast zwołują izby. Połączone izby stanowią o regencji i opiece
Źródło: Konstytucja Belgii, libr.sejm.gov.pl., 3. Szwecja
Głowa państwa paragraf 1
Głowa Państwa informowana jest przez premiera o sprawach dotyczących Królestwa. W razie potrzeby Rząd zbiera się na posiedzeniu pod przewodnictwem Głowy Państwa.
paragraf 2
Funkcje Głowy Państwa może pełnić wyłącznie obywatel szwedzki, po ukończeniu osiemnastu lat. Nie może on w tym samym czasie być członkiem Rządu bądź pełnić funkcji Przewodniczącego Riksdagu lub deputowanego.
Głowa Państwa winna zasięgnąć opinii premiera przed wyjazdem za granicę.
paragraf 3
W przypadku choroby Króla, jego wyjazdu za granicę lub innej przeszkody w pełnieniu obowiązków Głowy Państwa, obowiązki te przejmuje czasowo zgodnie z porządkiem dziedziczenia członek rodu królewskiego, o ile nie występuje przeszkoda po jego stronie.
paragraf 4
W przypadku wygaśnięcia rodu królewskiego, Riksdag wyznacza Regenta dla czasowego pełnienia obowiązków Głowy Państwa. Riksdag wyznacza na ten sam okres Wiceregenta.
paragraf 5
W przypadku, gdy Król nieprzerwanie przez okres sześciu miesięcy nie może wykonywać swoich obowiązków lub gdy zaniechał ich wykonywania, Rząd powinien zawiadomić Riksdag. Riksdag decyduje czy można uznać, że Król abdykował.
paragraf 6
Riksdag może, na wniosek Rządu, wyznaczyć osobę dla pełnienia obowiązków Tymczasowego Regenta, o ile żadna z osób przewidzianych w paragraf 3 lub 4 nie może wykonywać tych obowiązków.
Jeżeli brak jest odpowiedniej osoby, Przewodniczący Riksdagu a w razie zaistnienia przeszkody jego zastępca pełnią, na wniosek Rządu, obowiązki Tymczasowego Regenta.
paragraf 7
Król nie ponosi odpowiedzialności za swoje czyny. Regent nie ponosi odpowiedzialności za czyny dokonane w okresie pełnienia przez niego obowiązków Głowy Państwa. Źródło: Konstytucja Szwecji, libr.sejm.gov.pl., 4. Wielka Brytania Wielka Brytania jest jedynym europejskim krajem, który nie ma spisanej konstytucji. Władza opiera się na zbiorze dokumentów, tzw. aktów konstytucyjnych. Do najważniejszych prerogatyw [monarchy – dop. red.] zalicza się najczęściej następujące: zwoływanie, odraczanie i zamykanie sesji parlamentu oraz rozwiązywanie Izby Gmin; udzielanie sankcji królewskiej ustawom; stanowienie prawa w drodze rozporządzeń królewskich (
Orders in Council
) oraz królewskich patentów; nadawanie parostwa dożywotniego i dziedzicznego oraz innych tytułów i honorów; prawo łaski oraz skracania wyroków; zgoda na kierowanie apelacji do Komitetu Sądowego Tajnej Rady (
Judicial Committee of the Privy Council
); zawieranie umów międzynarodowych i ich wypowiadanie; nawiązywanie i zrywanie stosunków dyplomatycznych; wypowiadanie wojny i zawieranie pokoju; wydawanie zakazów wjazdu obcokrajowców na terytorium Zjednoczonego Królestwa; wydawanie paszportów obywatelom królestwa; mianowanie ministrów, sędziów oraz obsadzanie szeregu innych stanowisk państwowych; dymisjonowanie członków rządu (formalnie wchodzących w skład Tajnej Rady); kontrola, organizacja i dysponowanie siłami zbrojnymi; prawo rekwizycji mienia prywatnego za odszkodowaniem w stanie wyższej konieczności. W dzisiejszej Wielkiej Brytanii zasadnicze znaczenie dla zakresu władzy monarchy określenia ma bowiem konwenans konstytucyjny, zobowiązujący władcę do wykonywania powierzonych mu zadań »za radą« (
on advice
) odpowiedzialnych przed parlamentem ministrów wchodzących w skład gabinetu. Źródło: Tomasz Wieciech,
Monarcha brytyjski jako gwarant konstytucyjnych podstaw ustroju
, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego”, 2011/4.
Ilustracja interaktywna przedstawia mapę polityczną Europy, na której zaznaczone są kolorem Wielka Brytania i Irlandia Północna, Szwecja, Hiszpania. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Hiszpania
O Koronie Artykuł 56
1. Król jest Szefem Państwa, symbolem jego jedności i trwałości, sprawuje arbitraż i moderuje normalne funkcjonowanie instytucji, urzeczywistnia najwyższą reprezentację Państwa Hiszpańskiego w stosunkach międzynarodowych, szczególnie z narodami związanymi z nim historyczną wspólnotą oraz wykonuje funkcje, które wyraźnie przyznaje mu Konstytucja i ustawy.
2. Jego tytułem jest tytuł Króla Hiszpanii; może używać pozostałych tytułów przynależnych Koronie.
3. Osoba Króla jest nietykalna i nie podlega odpowiedzialności. Jego akty, za wyjątkiem czynności określonych w art. 65 ust. 2, podlegają kontrasygnacie w formie ustalonej w art. 64 pod rygorem nieważności.
Artykuł 62
Król:
a) sankcjonuje i promulguje ustawy,
b) zwołuje i rozwiązuje Kortezy Generalne oraz zarządza wybory na zasadach określonych w Konstytucji,
c) zarządza referendum w wypadkach przewidzianych w Konstytucji,
d) proponuje kandydata na Przewodniczącego Rządu i powołuje go na to stanowisko, jak również kładzie kres jego funkcjom na zasadach określonych w Konstytucji,
e) mianuje i zwalnia członków Rządu, na wniosek jego Przewodniczącego,
f) wydaje dekrety uchwalone przez Radę Ministrów, obsadza stanowiska cywilne i wojskowe, nadaje tytuły honorowe i odznaczenia, zgodnie z ustawami,
g) ma prawo być informowanym o sprawach państwa i może przewodniczyć, w tym celu, posiedzeniom Rady Ministrów, kiedy uzna to za wskazane, na wniosek Przewodniczącego Rządu,
h) jest naczelnym dowódcą sił zbrojnych,
i) korzysta z prawa łaski, zgodnie z ustawą; ustawa ta nie może upoważnić Króla do zastosowania powszechnego ułaskawienia,
j) sprawuje najwyższy patronat akademii królewskich.
Artykuł 63
1. Król wysyła ambasadorów i innych przedstawicieli dyplomatycznych. Przedstawiciele zagraniczni w Hiszpanii są akredytowani przy Królu.
2. Do Króla należy oznajmianie zgody państwa na zaciąganie zobowiązań międzynarodowych przez traktaty, zgodnie z Konstytucją i ustawami.
3. Do Króla należy, za uprzednim upoważnieniem Kortezów Generalnych wypowiadanie wojny i zawieranie pokoju.
Artykuł 64
1. Akty Króla kontrasygnują Przewodniczący Rządu oraz, odpowiednio, właściwi ministrowie. Akty dotyczące zgłoszenia kandydatury na Przewodniczącego Rządu i jego powołania oraz rozwiązania Kortezów Generalnych przewidzianego w art. 99 kontrasygnuje Przewodniczący Kongresu.
2. Za akty Króla ponoszą odpowiedzialność osoby je kontrasygnujące.
Źródło: Konstytucja Hiszpanii z dnia 27 grudnia 1978 r. wraz z ostatnią zmianą z 27 sierpnia 1992 r., libr.sejm.gov.pl., 2. Belgia
O Królu Artykuł 87
Król może być jednocześnie głową innego państwa tylko za zgodą obydwu izb.
Dla ważności uchwał w tej sprawie wymagana jest obecność co najmniej dwóch trzecich członków każdej z izb. Uchwała może być podjęta tylko większością dwóch trzecich głosów.
Artykuł 88
Osoba Króla jest nietykalna; odpowiedzialni są jego ministrowie.
Artykuł 89
Ustawa określa listę cywilną na cały okres każdego panowania.
Artykuł 90
W przypadku śmierci Króla izby zbierają się bez zwołania najpóźniej dziesiątego dnia od chwili zgonu. Jeśli izby zostały rozwiązane, a wybory wyznaczone na datę późniejszą niż dziesiąty dzień, dawne izby podejmą swe funkcje do momentu zebrania się nowych izb.
Od momentu śmierci Króla aż do chwili złożenia przysięgi przez jego sukcesora na tronie lub przez regenta, władza konstytucyjna króla jest wykonywana w imieniu narodu belgijskiego przez ministrów zebranych w Radę Ministrów, którzy ponoszą odpowiedzialność.
Artykuł 91
Król osiąga pełnoletność z chwilą ukończenia 18 lat.
Obejmuje on tron po złożeniu przed połączonymi izbami następującej przysięgi:
"Przysięgam przestrzegać Konstytucji i praw ludu belgijskiego, utrzymać niepodległość narodową i integralność terytorium".
Artykuł 92
Jeśli w chwili śmierci Króla następca tronu jest niepełnoletni, obydwie izby łączą się w jedno zgromadzenie w celu postanowienia o regencji i opiece.
Artykuł 93
Jeśli Król znajduje się w sytuacji uniemożliwiającej mu panowanie, ministrowie po stwierdzeniu tej przeszkody natychmiast zwołują izby. Połączone izby stanowią o regencji i opiece
Źródło: Konstytucja Belgii, libr.sejm.gov.pl., 3. Szwecja
Głowa państwa paragraf 1
Głowa Państwa informowana jest przez premiera o sprawach dotyczących Królestwa. W razie potrzeby Rząd zbiera się na posiedzeniu pod przewodnictwem Głowy Państwa.
paragraf 2
Funkcje Głowy Państwa może pełnić wyłącznie obywatel szwedzki, po ukończeniu osiemnastu lat. Nie może on w tym samym czasie być członkiem Rządu bądź pełnić funkcji Przewodniczącego Riksdagu lub deputowanego.
Głowa Państwa winna zasięgnąć opinii premiera przed wyjazdem za granicę.
paragraf 3
W przypadku choroby Króla, jego wyjazdu za granicę lub innej przeszkody w pełnieniu obowiązków Głowy Państwa, obowiązki te przejmuje czasowo zgodnie z porządkiem dziedziczenia członek rodu królewskiego, o ile nie występuje przeszkoda po jego stronie.
paragraf 4
W przypadku wygaśnięcia rodu królewskiego, Riksdag wyznacza Regenta dla czasowego pełnienia obowiązków Głowy Państwa. Riksdag wyznacza na ten sam okres Wiceregenta.
paragraf 5
W przypadku, gdy Król nieprzerwanie przez okres sześciu miesięcy nie może wykonywać swoich obowiązków lub gdy zaniechał ich wykonywania, Rząd powinien zawiadomić Riksdag. Riksdag decyduje czy można uznać, że Król abdykował.
paragraf 6
Riksdag może, na wniosek Rządu, wyznaczyć osobę dla pełnienia obowiązków Tymczasowego Regenta, o ile żadna z osób przewidzianych w paragraf 3 lub 4 nie może wykonywać tych obowiązków.
Jeżeli brak jest odpowiedniej osoby, Przewodniczący Riksdagu a w razie zaistnienia przeszkody jego zastępca pełnią, na wniosek Rządu, obowiązki Tymczasowego Regenta.
paragraf 7
Król nie ponosi odpowiedzialności za swoje czyny. Regent nie ponosi odpowiedzialności za czyny dokonane w okresie pełnienia przez niego obowiązków Głowy Państwa. Źródło: Konstytucja Szwecji, libr.sejm.gov.pl., 4. Wielka Brytania Wielka Brytania jest jedynym europejskim krajem, który nie ma spisanej konstytucji. Władza opiera się na zbiorze dokumentów, tzw. aktów konstytucyjnych. Do najważniejszych prerogatyw [monarchy – dop. red.] zalicza się najczęściej następujące: zwoływanie, odraczanie i zamykanie sesji parlamentu oraz rozwiązywanie Izby Gmin; udzielanie sankcji królewskiej ustawom; stanowienie prawa w drodze rozporządzeń królewskich (
Orders in Council
) oraz królewskich patentów; nadawanie parostwa dożywotniego i dziedzicznego oraz innych tytułów i honorów; prawo łaski oraz skracania wyroków; zgoda na kierowanie apelacji do Komitetu Sądowego Tajnej Rady (
Judicial Committee of the Privy Council
); zawieranie umów międzynarodowych i ich wypowiadanie; nawiązywanie i zrywanie stosunków dyplomatycznych; wypowiadanie wojny i zawieranie pokoju; wydawanie zakazów wjazdu obcokrajowców na terytorium Zjednoczonego Królestwa; wydawanie paszportów obywatelom królestwa; mianowanie ministrów, sędziów oraz obsadzanie szeregu innych stanowisk państwowych; dymisjonowanie członków rządu (formalnie wchodzących w skład Tajnej Rady); kontrola, organizacja i dysponowanie siłami zbrojnymi; prawo rekwizycji mienia prywatnego za odszkodowaniem w stanie wyższej konieczności. W dzisiejszej Wielkiej Brytanii zasadnicze znaczenie dla zakresu władzy monarchy określenia ma bowiem konwenans konstytucyjny, zobowiązujący władcę do wykonywania powierzonych mu zadań »za radą« (
on advice
) odpowiedzialnych przed parlamentem ministrów wchodzących w skład gabinetu. Źródło: Tomasz Wieciech,
Monarcha brytyjski jako gwarant konstytucyjnych podstaw ustroju
, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego”, 2011/4.
Wybrane monarchie Europy
Źródło:
Englishsquare
.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Ćwiczenie
1
RPiWHSc3DStEe
Uzasadnij, że we wszystkich monarchiach europejskich występuje parlamentarny system rządów. (Uzupełnij).
Uzasadnij, że we wszystkich monarchiach europejskich występuje parlamentarny system rządów.
Ćwiczenie
2
RzvYIVIJowHMe
Porównaj konstytucyjne kompetencje monarchów na podstawie zamieszczonych na mapie tekstów źródłowych. (Uzupełnij).
Porównaj konstytucyjne kompetencje monarchów na podstawie zamieszczonych na mapie tekstów źródłowych.
Ćwiczenie
3
R1YIPe2AbpfxS
Oceń znaczenie monarchów dla stabilności politycznej państw. (Uzupełnij).
Oceń znaczenie monarchów dla stabilności politycznej państw.