Ilustracja interaktywna. Zdjęcie przedstawia starszego mężczyznę, który z balkonu przemawia do zgromadzonego pod nim tłumu. Tłum znajduje się na miejskim placu, część osób trzyma flagi. Przemawiający mężczyzna jest łysiejący, ma okulary oraz płaszcz. Prawą rękę trzyma na blacie mównicy, przy której są mikrofony oraz kartki. Drugą rękę ma schowaną w kieszeni płaszcza. Mężczyznę otacza grupa osób. W tle widoczne są zabudowania miejskie. Opisane elementy ilustracji interaktywnej. 1. Ku Polsce Ludowej. Tworzenie reżimu komunistycznego w powojennej Polsce Fragment manifestu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z 22 VII 1944 r.:
Krajowa Rada Narodowa, powołana przez walczący naród, jest jedynym legalnym źródłem władzy w Polsce.
Emigracyjny „rząd” w Londynie i jego delegatura w Kraju jest władzą samozwańczą, władzą nielegalną, opiera się na bezprawnej faszystowskiej konstytucji z kwietnia 1935 roku. „Rząd” ten hamował walkę z okupantem hitlerowskim, swą awanturniczą polityką pchał Polskę ku nowej katastrofie.
W chwili wyzwolenia Polski, w chwili gdy sojusznicza Armia Czerwona i wraz z nią Wojsko Polskie wypędza okupanta z Kraju, w tym momencie musi powstać legalny ośrodek władzy, który pokieruje walką narodu o ostateczne wyzwolenie.
Dlatego Krajowa Rada Narodowa, tymczasowy parlament narodu polskiego, powołała Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego jako legalną tymczasową władzę wykonawczą dla kierowania walką wyzwoleńczą narodu, zdobycia niepodległości i odbudowy państwowości polskiej.
Krajowa Rada Narodowa i Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego działają na podstawie Konstytucji 17 marca 1921 roku, jedynie obowiązującej konstytucji legalnej, uchwalonej prawnie.
_{cyt. za: Wiek XX w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii, studentów i uczniów, red. M. Sobańska-Bondaruk, S. Lenard, Warszawa 1998, s. 274–275.} 2. Fragment ustawy z 3 I 1946 r. o przejęciu na własność państwa podstawowych gałęzi gospodarki narodowej: Art. 1. Dla planowego odbudowania gospodarki narodowej, zapewnienia Państwu suwerenności gospodarczej i podniesienia ogólnego dobrobytu przejmuje Państwo na własność przedsiębiorstwa na zasadach niniejszej ustawy.
Art. 2. Bez odszkodowania przechodzą na własność Państwa przedsiębiorstwa: przemysłowe, górnicze, komunikacyjne, bankowe, ubezpieczeniowe oraz handlowe:
a) Rzeszy Niemieckiej i byłego Wolnego Miasta Gdańska,
b) Obywateli Rzeszy Niemieckiej i byłego Wolnego Miasta Gdańska z wyjątkiem osób narodowości polskiej lub innej przez Niemców prześladowanej,
c) niemieckich i gdańskich osób prawnych prawa publicznego,
d) spółek kontrolowanych przez obywateli niemieckich lub przez gdańskich albo administrację niemiecką lub gdańską,
e) osób, które zbiegły do nieprzyjaciela (…)
Art. 3. Za odszkodowaniem przejmuje Państwo na własność:
A. Przedsiębiorstwa górnicze i przemysłowe (…),
B. Przedsiębiorstwa przemysłowe nie wymienione pod A, jeśli zdolne są zatrudnić przy produkcji na jedną zmianę więcej niż 50 pracowników.
_{cyt. za: Wiek XX w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii, studentów i uczniów, red. M. Sobańska-Bondaruk, S. Lenard, Warszawa 1998, s. 371–372.} 3. Ocenzurowany fragment przemówienia Stanisława Mikołajczyka na posiedzeniu Sejmu Ustawodawczego z 23 VI 1947 r.: Tam, gdzie PPR [tj. Polska Partia Robotnicza, komuniści] raz trzyma i kieruje siłą policyjną – tam nie ma miejsca na wolność człowieka, swobodę przekonań i zgromadzenia – nie ma miejsca na niezależność nie tylko stronnictw politycznych, ale organizacji społecznych, gospodarczych, młodzieżowych, kulturalnych, nie ma panowania i poszanowania prawa, nie ma demokracji, a jest tylko szyld tak zwanej demokracji ludowej.
Tam można słyszeć tylko totalistyczny slogan, że żaden prawdziwy demokrata nie powie, „my władzy nigdy nie oddamy”. Można słyszeć na Sali KRN słowa: „Karabinami rozprawimy się z reakcją w kraju i na tej sali”. Można – jak i w tym Sejmie słyszeliśmy już – słyszeć krzyk nienawiści – „wykończymy was jak mieńszewików”. (…)
Mówi UB [tj. Urząd Bezpieczeństwa, służby państwowe] w terenie naszym członkom – PSL jest legalnym stronnictwem, ale konsekwencje przynależenia do niego poniesiecie.
_{cyt. za: Wiek XX w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii, studentów i uczniów, red. M. Sobańska-Bondaruk, S. Lenard, Warszawa 1998, s. 381–382.} 4. Dyrektor Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego na temat walki z opozycją w Polsce: I w Polsce zmieniło się ostatnio wiele. Ucieczka Mikołajczyka przypieczętowała ostatecznie jawne bankructwo planów i zamierzeń jego obozu, dążącego do przechwycenia władzy. Mikołajczykowskie PSL zostało ostatecznie zdemaskowane jako agentura imperializmu anglo-amerykańskiego, tak jak już uprzednio zostało zdemaskowane jako inspirator i wykonawca linii politycznej polskiego podziemia terrorystycznego. Jasno okazało się, że pod pozorem legalnej opozycji PSL i za wygodnym parawanem legalności wróg usiłował mobilizować masy przeciw Polsce Ludowej. Nauczona tym doświadczeniem demokracja polska po rozprawieniu się z dywersją mikołajczykowską utrąciła wrogim elementom możliwość uprawiania dalszej działalności pod firmą legalnej opozycji.
(…) musimy dla jasności jedno zaznaczyć: kiedy mówimy, że reakcja zmienia sposoby walki, że stara się ona wykorzystać legalne możliwości dla swej roboty – to należy pamiętać, że podziemie istnieje nadal, że działają nadal w Polsce organizacje podziemne, że polityczne czynniki podziemne nadal odgrywają decydującą rolę w obozie reakcji.
_{cyt. za: Wiek XX w źródłach. Wybór tekstów źródłowych z propozycjami metodycznymi dla nauczycieli historii, studentów i uczniów, red. M. Sobańska-Bondaruk, S. Lenard, Warszawa 1998, s. 384–385.} 5. Fragment konstytucji PRL z 1952 r.: Polska Rzeczpospolita Ludowa jest republiką ludu pracującego. Polska Rzeczpospolita Ludowa nawiązuje do najszczytniejszych postępowych tradycji Narodu Polskiego i urzeczywistnia idee wyzwoleńcze polskich mas pracujących. (…)
Wcielając w życie wiekopomne wskazania Manifestu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 22 lipca 1944 r. i rozwijając jego zasady programowe, władza ludowa – dzięki ofiarnym i twórczym wysiłkom polskiego ludu pracującego, w walce z zaciekłym oporem rozbitków starego ustroju kapitalistyczno-obszarniczego – dokonała wielkich społecznych przeobrażeń. W wyniku rewolucyjnych walk i przemian obalona została władza kapitalistów i obszarników, utrwaliło się państwo demokracji ludowej, kształtuje się i umacnia nowy ustrój społeczny, odpowiadający interesom i dążeniom najszerszych mas ludowych.
_{cyt. za: Europa. Nasza historia. Klasa 8: Historia w źródłach, obrazach i odwołaniach do współczesności, Warszawa 2020, s. 83.}