Ilustracja interaktywna składająca się z rysunku i schematu. Rysunek przedstawia postać żołnierza rzymskiego w ekwipunku. Schemat prezentuje budowę i strukturę Armii Mariusza. Wskazane są na schemacie trzy elementy: ekwipunek, struktura, werbunek. Poniżej tych haseł wskazane są elementy struktury armii: Legion składał się z około 5-6 tysięcy osób, w skład którego wchodziło 10 Kohort – każda złożona z około 500-600 osób. Na Kahortę składały się trzy Manipuły – każda złożona z około 160-200 osób. Z kolei Manipuły złożone były z dwóch Centuriów – w każdej z nich było ok. 80-100 żołnierzy. Opis wizerunku żołnierza rzymskiego: 1. Hełm Montefortino. Zdjęcie przedstawia stalowy hełm o okrągłym kształcie, wykończony półokrągłym daszkiem ochraniającym kark żołnierza. Lic. CC BY 2.5, MatthiasKabel, Wikimedia Commons. Okrągłe hełmy Montefortino były wykorzystywane w armii rzymskiej między III w. p.n.e. a I w. n.e. Zapożyczone prawdopodobnie od Celtów były wykonywane z mosiądzu lub brązu i posiadały charakterystyczny wypukły kształt, a także zatyczkę na pióropusz na czubku. Początkowo były bardzo bogato zdobione, jednak wraz z reformą Mariusza i napływem proletariuszy do rzymskiej armii zaczęły być produkowane masowo, co pociągnęło za sobą ujednolicenie ich wyglądu. Nazwa pochodzi od miejscowości Montefortino we Włoszech, gdzie natrafiono na pierwszy hełm tego typu. 2. Pilum. Zdjęcie przedstawia kilka różnych pilów (oszczepów) zawieszonych na ścianie. Lic. CC BY-SA 2.0, Álvaro Pérez Vilariño, Wikimedia Commons. Był to rodzaj oszczepu, którym rzucano w przeciwnika przed rozpoczęciem walki w zwarciu. W czasach Mariusza każdy legionista posiadał dwa rodzaje pila: ciężki (pilum eminus) o mniejszym zasięgu oraz lekki (pilum comminus), którego zasięg był znacznie większy. 3. Lorica hamata. Zdjęcie przedstawia zawieszoną na ścianie kolczastą zbroję. Lic. CC BY-SA 4.0, Rabax63, Wikimedia Commons. Rodzaj zbroi kolczastej pochodzenia celtyckiego. Rzymianie zaadaptowali ją ok. IV w. p.n.e. Początkowo wyposażeni byli w nią jedynie najbogatsi obywatele, w czasach Mariusza jednak stała się standardowymi elementem ekwipunku legionisty. Do jej największych atutów należała jej elastyczność, dzięki której była bardzo wygodna i nie krępowała ruchów. 4. Scutum. Zdjęcie przedstawia trzy ustawione na ziemi, prostokątne tarcze. Lic. CC BY-SA 3.0, Matthias Kabel, Wikimedia Commons. Do rzymskiego pełnego uzbrojenia należy przede wszystkim wielka tarcza (...). Tarcza ta składa się z podwójnej warstwy desek spojonych klejem wołowym, a na zewnętrznej swej powierzchni pokryta jest płótnem, następnie skórą cielęcą. Dokoła górnego i dolnego brzegu biegnie żelazna obręcz, która zabezpiecza ją przed ciosami miecza i czyni zdatną do oparcia o ziemię. Nadto przytwierdzona jest do niej żelazna wypukłość, chroniąca przed ciężkimi rzutami kamieni i sarys [tj. macedońskich włóczni] i w ogóle przed gwałtownymi pociskami Polibiusz, Dzieje, księga VI, rozdz. 23). Opis schematu: 5. Gladius. Zdjęcie przedstawia krótki, stalowy miecz. Lic. CC BY-SA 3.0, Wikimedia Commons. Krótki miecz rzymski będący na wyposażeniu legionów między III w. p.n.e. a III w. n.e. Jego stosunkowo niewielki rozmiar (między 80 a 100 cm) wynikał z taktyki stosowanej przez rzymską armię. Legioniści walczyli w zwartym szyku: ukryci za swoimi wielkimi tarczami dysponowali niewielką przestrzenią, na której długi miecz byłby zwyczajnie bezużyteczny. 6. Caligae. Zdjęcie przedstawia jeden sandał. Ma on grubą podeszwę nabijaną płaskimi ćwiekami. Jest długości ponad kostkę. Lic. CC BY-SA 3.0, MatthiasKabel, Wikimedia Commons. Buty noszone przez rzymskich legionistów. Częściowo odkryte, miały bardzo grubą podeszwę, chroniącą stopę w czasie długich marszów. Lekkie i wygodne w czasie lata, zimą wymagały dodatkowego ocieplenia (np. futrem). Opis schematu: 7. Ekwipunek. Obraz przedstawia grupę żołnierzy rzymskich wędrujących przez las. Mężczyźni mają na sobie zbroje, niosą broń i ekwipunek. Lic. edukacyjna, Radu Oltean, Arte Historiae Studios. Legionom zawsze towarzyszyły tabory, czyli wozy obciążone sprzętem, zaopatrzeniem i wyposażeniem dla armii. Były one ulubionym celem ataków wrogich wojsk, a do tego poważnie ograniczały prędkość poruszania się armii rzymskiej. Mariusz co prawda nie zlikwidował taborów, ale znacznie ograniczył ich liczbę, każąc swoim żołnierzom nosić ekwipunek na plecach. Przeciętny legionista dźwigał w związku z tym ok. 40 kg wyposażenia, wliczając w to: przedmioty do gotowania wraz z racjami żywnościowymi, narzędzia do prac polowych, koc oraz płaszcz. W wyniku tej zmiany żołnierz rzymski stał się jeszcze bardziej samodzielny, a armia – znacznie bardziej mobilna. 8. Struktura. Zdjęcie przedstawia kamienną płaskorzeźbę. Między żołnierzami rzymskimi idzie dwóch młodych mężczyzn. Jeden z nich prowadzi owcę, drugi świnię. Lic. edukacyjna, romaimperial.com. Mariusz jako pierwszy dowódca rzymski wprowadził masowo system kohort do swego wojska. Wcześniej kohorty jako największe jednostki taktyczne w ramach legionu co prawda istniały, ale były wykorzystywane głównie przez wojska pomocnicze (rzymscy sprzymierzeńcy). Jako że kohorta liczyła dwukrotnie więcej ludzi od manipułu, była znacznie bardziej samodzielna i mogła sama podejmować się bardziej wymagających zadań: na polu bitwy i poza nim. To również za sprawą Mariusza legion rzymski stał się jednostką w pełni ciężkozbrojną. Przed reformą ciężkozbrojna piechota liczyła bowiem ok. 3000 żołnierzy, do czego dochodziło ok. 300 jeźdźców i 1200 velites (piechoty lekkozbrojnej) - razem ok. 4500 osób. Zmarginalizowanie przez Mariusza lekkiej piechoty (velites) drastycznie zwiększyło siłę uderzeniową rzymskiego wojska. 9. Werbunek. Zdjęcie przedstawia kamienną płaskorzeźbę. Znajdują się na niej dwaj żołnierze, dwaj dorośli mężczyźni oraz młodzieńcy, którzy są werbowani do wojska. Domena publiczna, Wikimedia Commons. Prawdziwie rewolucyjną zmianą wprowadzoną przez Mariusza był sposób, w jaki werbował on swoich żołnierzy. Dotychczas armia rzymska składała się z obywateli zobowiązanych do służby na podstawie istniejącego cenzusu majątkowego, a więc w oparciu o posiadany majątek. W związku jednak z kryzysem drobnej własności rolnej rzymscy dowódcy w tym czasie mieli duży problem ze zgromadzeniem prawdziwej armii. Mariusz zdecydował się więc na zaciąg ochotników (obywateli rzymskich nieposiadających majątków ziemskich, tzw. proletarii – proletariuszy). Żołnierze tacy otrzymywali od państwa ekwipunek oraz skromny żołd, a także obietnicę przydziału ziemi w zamian za dobrą służbę (ok. 16 lat)., 10. Legion Liczebność legionu Mariusza jest dyskutowana wśród historyków - padają liczby od 4800 do nawet ponad 6000 żołnierzy, ale można przyjąć, że legion liczył ok. 5000 żołnierzy i składał się z dziesięciu kohort, kohorta z trzech manipułów, a sam manipuł liczył dwie centurie.