Schemat
Wypisz z wierszy Juliana Tuwima Przy okrągłym stole i Colloquium niedzielne na ulicy wyrazy i wyrażenia charakterystyczne dla języka potocznego, mówionego.
1. język mówiony – język pisany Różnice pomiędzy tymi dwiema formami komunikacji występują na różnych poziomach. W języku mówionym rozmówcy wspomagają się gestami, mogą coś dodać i uzupełnić, wyjaśnić nieporozumienia. Jest on nastawiony głównie na skuteczność komunikacji. Posługując się językiem pisanym, nie można wykorzystać mowy ciała, a wypowiedzi mają charakter zamkniętej całości. W języku mówionym często pojawiają się elipsy, przeważają zdania proste. Występują liczne powtórzenia, a słownictwo jest znacznie uboższe niż w języku pisanym.
2. język oficjalny – język nieoficjalny Zarówno język oficjalny, jak i nieoficjalny mogą występować w odmianie mówionej i pisanej. Wyróżnia się je ze względu na kryterium ról społecznościowych pełnionych przez uczestników komunikacji. W odmianie oficjalnej mieści się np. język naukowo-techniczny czy urzędowy. Zawiera on wiele terminów specjalistycznych, kancelaryzmów itp. Najczęściej jest dużo bardziej skomplikowany pod względem składniowym i leksykalnym niż język nieoficjalny, którego używa się w kontaktach prywatnych. Pojawia się w nim znacznie więcej wyrażeń ekspresywnych, a niewiele terminów. Do odmiany nieoficjalnej należą gwary i środowiskowe warianty języka.
3. język literacki – język nieliteracki O ile język potoczny mógłby istnieć bez języka literackiego, o tyle istnienie języka literackiego bez potocznego jest niemożliwe. Język literacki można rozumieć w znaczeniu szerokim jako wzorcowy (ogólny) lub w znaczeniu wąskim – jako język literatury pięknej.