Etap pierwszy: przyswojenie tekstu

Polecenie 1
Po ponownym zapoznaniu się z tekstem zapisz swoje pierwsze refleksje na jego temat, wstępne hipotezy interpretacyjne.
Po ponownym zapoznaniu się z tekstem zapisz swoje pierwsze refleksje na jego temat, wstępne hipotezy interpretacyjne.
RI3x6NOj3EAsc
(Uzupełnij).
Juliusz Słowacki Rozłączenie

Rozłączeni – lecz jedno o drugim pamięta;
Pomiędzy nami lata biały gołąb smutku
I nosi ciągłe wieści. Wiem, kiedy w ogródku,
Wiem, kiedy płaczesz w cichej komnacie zamknięta;

Wiem, o jakiej godzinie wraca bolu fala,
Wiem, jaka ci rozmowa ludzi łzę wyciska.
Tyś mi widna jak gwiazda, co się tam zapala
I łzę różową leje, i skrą siną błyska.

A choć mi teraz ciebie oczyma nie dostać,
Znając twój dom – i drzewa ogrodu, i kwiaty,
Wiem, gdzie malować myślą twe oczy i postać,
Między jakimi drzewy szukać białej szaty.

Ale ty próżno będziesz krajobrazy tworzyć,
Osrebrzać je księżycem i promienić świtem:
Nie wiesz, że trzeba niebo zwalić i położyć
Pod oknami, i nazwać jeziora błękitem.

Potem jezioro z niebem dzielić na połowę,
W dzień zasłoną gór jasnych, w nocy skał szafirem;
Nie wiesz, jak włosem deszczu skałom wieńczyć głowę,
Jak je widzieć w księżycu odkreślone kirem.

Nie wiesz, nad jaką górą wschodzi ta perełka,
Którąm wybrał dla ciebie za gwiazdeczkę‑stróża?
Nie wiesz, że gdzieś daleko, aż u gór podnóża,
Za jeziorem – dojrzałem dwa z okien światełka.

Przywykłem do nich, kocham te gwiazdy jeziora,
Ciemne mgłą oddalenia, od gwiazd nieba krwawsze,
Dziś je widzę, widziałem zapalone wczora,
Zawsze mi świecą – smutno i blado – lecz zawsze...

A ty – wiecznie zagasłaś nad biednym tułaczem;
Lecz choć się nigdy, nigdzie połączyć nie mamy,
Zamilkniemy na chwilę i znów się wołamy
Jak dwa smutne słowiki, co się wabią płaczem.

Nad jeziorem Leman, d. 20 lipca 1835 r.

multi1C1 Źródło: Juliusz Słowacki, Rozłączenie.

Etap drugi: zrozumienie treści

Polecenie 2

Wypisz z wiersza frazy, słowa, które uznajesz za kluczowe do jego poprawnej interpretacji.

R19EPk9E6FObn
(Uzupełnij).

Etap trzeci: analiza tekstu – warstwa formalna i treściowa

1
Polecenie 3

Zapoznaj się ze schematem obrazującym funkcjonowanie w wierszu warstwy formalnej oraz warstwy treściowej. Uzupełnij tabelę porządkującą wiedzę o osobie mówiącej, świecie przedstawionym i relacjach osoby i świata. Wypisz z wiersza odpowiednie cytaty i określenia.

RI8Du7oLjxi4T
Osoba mówiąca w wierszu (Uzupełnij). Elementy składowe świata przedstawionego (Uzupełnij). Relacja podmiotu i świata (Uzupełnij).
R1O3zqHXRawxZ1
Ilustracja interaktywna: Juliusz Słowacki, Rozłączenie. Treść utworu: Rozłączeni — lecz jedno o drugim pamięta; Pomiędzy nami lata biały gołąb smutku I nosi ciągłe wieści. Wiem, kiedy w ogródku, Wiem, kiedy płaczesz w cichej komnacie zamknięta; Wiem, o jakiej godzinie wraca bólu fala, Wiem, jaka ci rozmowa ludzi łzę wyciska. Tyś mi widna jak gwiazda, co się tam zapala I łzę różową leje, i skrą siną błyska. A choć mi teraz ciebie oczyma nie dostać, Znając twój dom — i drzewa ogrodu, i kwiaty, Wiem, gdzie malować myślą twe oczy i postać, Między jakimi drzewy szukać białej szaty. Ale ty próżno będziesz krajobrazy tworzyć, Osrebrzać je księżycem i promienić świtem: Nie wiesz, że trzeba niebo zwalić i położyć Pod oknami, i nazwać jeziora błękitem. Potem jezioro z niebem dzielić na połowę, W dzień zasłoną gór jasnych, w nocy skał szafirem; Nie wiesz, jak włosem deszczu skałom wieńczyć głowę, Jak je widzieć w księżycu odkreślone kirem. Nie wiesz, nad jaką górą wschodzi ta perełka, Którąm wybrał dla ciebie za gwiazdeczkę-stróża; Nie wiesz, że gdzieś daleko, aż u gór podnóża, Za jeziorem — dojrzałem dwa z okien światełka. Przywykłem do nich, kocham te gwiazdy jeziora, Ciemne mgłą oddalenia, od gwiazd nieba krwawsze, Dziś je widzę, widziałem zapalone wczora, Zawsze mi świecą — smutno i blado — lecz zawsze… A ty — wiecznie zagasłaś nad biednym tułaczem; Lecz choć się nigdy, nigdzie połączyć nie mamy, Zamilkniemy na chwilę i znów się wołamy Jak dwa smutne słowiki, co się wabią płaczem. Punkty 1 – 6 dotyczą warstwy formalnej. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 1. Rodzaj wiersza: Wiersz stroficzny, zbudowany z ośmiu strof 4-wersowych (czyli tetrastychów), sylabiczny, 13-zgłoskowiec o zróżnicowanym umiejscowieniu średniówki (z przewagą 7 + 6, ale w pierwszej zwrotce pojawia się 4 + 9, 5 + 8, 7 + 6, 5 + 8; zróżnicowany podział wiersza znajduje się także w ostatniej zwrotce), rymy regularne: w pierwszej i ostatniej zwrotce rymy okalające, w pozostałych zwrotkach rymy krzyżowe, czyli: abba, cdcd, efef, itd. w ostatniej zwrotce łkkł. Warstwa formalna. Fragment tekstu: Rozłączenie. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 2. Tytuł: Określa temat wiersza, jednak w sposób bardzo ogólnikowy, co zresztą pozostaje w zgodzie z całą wymową tekstu. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 3. Forma: Forma monologu. Formy gramatyczne pierwszej i drugiej osoby l. poj. („tyś”, „mi”). Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 4. Kompozycja: Wiersz można podzielić na dwie części (ze względu na temat i budowę składniową). Warstwa formalna. Fragment tekstu: Rozłączeni — lecz jedno o drugim pamięta; / Pomiędzy nami lata biały gołąb smutku / I nosi ciągłe wieści. Wiem, kiedy w ogródku, / Wiem, kiedy płaczesz w cichej komnacie zamknięta; / Wiem, o jakiej godzinie wraca bólu fala, / Wiem, jaka ci rozmowa ludzi łzę wyciska. / Tyś mi widna jak gwiazda, co się tam zapala / I łzę różową leje, i skrą siną błyska. / A choć mi teraz ciebie oczyma nie dostać, / Znając twój dom — i drzewa ogrodu, i kwiaty, / Wiem, gdzie malować myślą twe oczy i postać, / Między jakimi drzewy szukać białej szaty. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 5. Część pierwsza (trzy pierwsze strofy) jest poświęcona adresatce – kobiecie. Na poziomie składniowym część ta zbudowana jest z anaforycznych powtórzeń słowa: „wiem”, które rozpoczynają szereg rozbudowanych, paralelnych zdań. Warstwa formalna. Fragment tekstu: Ale ty próżno będziesz krajobrazy tworzyć, / Osrebrzać je księżycem i promienić świtem: / Nie wiesz, że trzeba niebo zwalić i położyć / Pod oknami, i nazwać jeziora błękitem. / Potem jezioro z niebem dzielić na połowę, / W dzień zasłoną gór jasnych, w nocy skał szafirem; / Nie wiesz, jak włosem deszczu skałom wieńczyć głowę, / Jak je widzieć w księżycu odkreślone kirem. / Nie wiesz, nad jaką górą wschodzi ta perełka, / Którąm wybrał dla ciebie za gwiazdeczkę-stróża; / Nie wiesz, że gdzieś daleko, aż u gór podnóża, / Za jeziorem — dojrzałem dwa z okien światełka. / Przywykłem do nich, kocham te gwiazdy jeziora, / Ciemne mgłą oddalenia, od gwiazd nieba krwawsze, / Dziś je widzę, widziałem zapalone wczora, / Zawsze mi świecą — smutno i blado — lecz zawsze… / A ty — wiecznie zagasłaś nad biednym tułaczem; / Lecz choć się nigdy, nigdzie połączyć nie mamy, / Zamilkniemy na chwilę i znów się wołamy / Jak dwa smutne słowiki, co się wabią płaczem. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 6. Część druga (od czwartej strofy) jest poświęcona podmiotowi lirycznemu. Została ona powiązana z częścią poprzednią poprzez przeciwstawienie „ja wiem – ty nie wiesz”. Przeciwstawienie „nie wiesz” jest także anaforą. Punkty 7 – 11 dotyczą warstwy formalnej. Fragment tekstu: biały gołąb. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 7. Wiersz jest wyznaniem, podmiot liryczny zwraca się do kobiety, która jest mu szczególnie bliska. Białe gołębie sygnalizują, że owo wyznanie jest listem. Bliskie sobie osoby zostały z jakiś bliżej nieokreślonych powodów rozłączone, jednak istnieje między nimi nadal silna więź – pamięć o sobie. Warstwa treściowa. Fragment tekstu: Ale ty próżno będziesz krajobrazy tworzyć, / Osrebrzać je księżycem i promienić świtem: / Nie wiesz, że trzeba niebo zwalić i położyć / Pod oknami, i nazwać jeziora błękitem. / Potem jezioro z niebem dzielić na połowę, / W dzień zasłoną gór jasnych, w nocy skał szafirem; / Nie wiesz, jak włosem deszczu skałom wieńczyć głowę, / Jak je widzieć w księżycu odkreślone kirem. / Nie wiesz, nad jaką górą wschodzi ta perełka, / Którąm wybrał dla ciebie za gwiazdeczkę-stróża; / Nie wiesz, że gdzieś daleko, aż u gór podnóża, / Za jeziorem — dojrzałem dwa z okien światełka. / Przywykłem do nich, kocham te gwiazdy jeziora, / Ciemne mgłą oddalenia, od gwiazd nieba krwawsze, / Dziś je widzę, widziałem zapalone wczora, / Zawsze mi świecą — smutno i blado — lecz zawsze… / A ty — wiecznie zagasłaś nad biednym tułaczem; / Lecz choć się nigdy, nigdzie połączyć nie mamy, / Zamilkniemy na chwilę i znów się wołamy / Jak dwa smutne słowiki, co się wabią płaczem. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 8. W pierwszych trzech strofach podmiot liryczny przenosi się dzięki swojej wyobraźni do kobiety, z którą się rozstał, wyobraża sobie ją w jej świecie (w komnacie, ogródku). Kobieta jest nieszczęśliwa, o czym świadczy dwukrotnie pojawiający się w tej części wiersza motyw jej łez oraz „fala bólu”. Warstwa treściowa. Fragment tekstu: Ale ty próżno będziesz krajobrazy tworzyć, / Osrebrzać je księżycem i promienić świtem: / Nie wiesz, że trzeba niebo zwalić i położyć / Pod oknami, i nazwać jeziora błękitem. / Potem jezioro z niebem dzielić na połowę, / W dzień zasłoną gór jasnych, w nocy skał szafirem; / Nie wiesz, jak włosem deszczu skałom wieńczyć głowę, / Jak je widzieć w księżycu odkreślone kirem. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 9. Podmiot liryczny podkreśla rolę swojej wyobraźni, która pozwala mu przywołać wspomnienia. Mówi o tym, że to właśnie on (a nie kobieta) dzięki sile swej wyobraźni może „tworzyć krajobrazy” (dla kobiety, która nigdy ich nie widziała?). Świat, który powołuje w ten sposób do życia, jest nową rzeczywistością, którą trzeba nie tylko stworzyć, ale i nazwać. Warstwa treściowa. Fragment tekstu: Nie wiesz, nad jaką górą wschodzi ta perełka, / Którąm wybrał dla ciebie za gwiazdeczkę-stróża; / Nie wiesz, że gdzieś daleko, aż u gór podnóża, / Za jeziorem — dojrzałem dwa z okien światełka. / Przywykłem do nich, kocham te gwiazdy jeziora, / Ciemne mgłą oddalenia, od gwiazd nieba krwawsze, / Dziś je widzę, widziałem zapalone wczora, / Zawsze mi świecą — smutno i blado — lecz zawsze… Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 10. W końcowej części wiersza kilkakrotnie pojawia się motyw gwiazd: gwiazdy, którą poeta wybrał na opiekunkę kobiety, i „gwiazdy jeziora”, które są być może odbitymi światłami na jeziorze. Owe gwiazdy okazują się pocieszeniem dla podmiotu lirycznego nazywającego siebie „biednym tułaczem”. Warstwa treściowa. Fragment tekstu: A ty — wiecznie zagasłaś nad biednym tułaczem; / Lecz choć się nigdy, nigdzie połączyć nie mamy, / Zamilkniemy na chwilę i znów się wołamy / Jak dwa smutne słowiki, co się wabią płaczem. Opis punktu znajdującego się na ilustracji: 11. Zakończenie wiersza potwierdza nieuchronność rozstania, a także to, że duchowy związek między kobietą a mężczyzną istnieje nadal.
Źródło: Englishsquare, licencja: CC BY-SA 3.0.
1
Polecenie 4
Zapoznaj się ze schematem identyfikującym środki stylistyczne zawarte w utworze. Określ ich funkcje.
Zapoznaj się ze schematem identyfikującym środki stylistyczne zawarte w utworze. Określ ich funkcje.
RpNF819OdGsby
Mapa interaktywna przedstawia treść wiersza Juliusza Słowackiego, Rozłączenie. Treść utworu: Rozłączeni — lecz jedno o drugim pamięta; Pomiędzy nami lata biały gołąb smutku I nosi ciągłe wieści. Wiem, kiedy w ogródku, Wiem, kiedy płaczesz w cichej komnacie zamknięta; Wiem, o jakiej godzinie wraca bólu fala, Wiem, jaka ci rozmowa ludzi łzę wyciska. Tyś mi widna jak gwiazda, co się tam zapala I łzę różową leje, i skrą siną błyska. A choć mi teraz ciebie oczyma nie dostać, Znając twój dom — i drzewa ogrodu, i kwiaty, Wiem, gdzie malować myślą twe oczy i postać, Między jakimi drzewy szukać białej szaty. Ale ty próżno będziesz krajobrazy tworzyć, Osrebrzać je księżycem i promienić świtem: Nie wiesz, że trzeba niebo zwalić i położyć Pod oknami, i nazwać jeziora błękitem. Potem jezioro z niebem dzielić na połowę, W dzień zasłoną gór jasnych, w nocy skał szafirem; Nie wiesz, jak włosem deszczu skałom wieńczyć głowę, Jak je widzieć w księżycu odkreślone kirem. Nie wiesz, nad jaką górą wschodzi ta perełka, Którąm wybrał dla ciebie za gwiazdeczkę-stróża; Nie wiesz, że gdzieś daleko, aż u gór podnóża, Za jeziorem — dojrzałem dwa z okien światełka. Przywykłem do nich, kocham te gwiazdy jeziora, Ciemne mgłą oddalenia, od gwiazd nieba krwawsze, Dziś je widzę, widziałem zapalone wczora, Zawsze mi świecą — smutno i blado — lecz zawsze… A ty — wiecznie zagasłaś nad biednym tułaczem; Lecz choć się nigdy, nigdzie połączyć nie mamy, Zamilkniemy na chwilę i znów się wołamy Jak dwa smutne słowiki, co się wabią płaczem. Lista elementów:
  • Tło
  • Tekst: #aaa
  • Elipsa: Zdanie pozbawione orzeczenia: „Wiem, kiedy w ogródku”.
  • Anafora: Powtórzenie tego samego słowa lub zwrotu na początku kolejnych segmentów wypowiedzi: „Wiem, kiedy w ogródku”, „Wiem...”, „Wiem...”, „Wiem...”.
  • Porównania: „Tyś mi widna jak gwiazda, co się tam zapala”, „znów się wołamy Jak dwa smutne słowiki, co się wabią płaczem”.
  • Neologizmy: „Osrebrzać”, „promienić”.
  • Pytanie retoryczne: „Nie wiesz, nad jaką górą wschodzi ta perełka, Którąm wybrał dla ciebie za gwiazdeczkę-stróża?”
  • Inwersja: „A choć mi teraz ciebie oczyma nie dostać”.
  • Zdanie niedopowiedziane, urwane: „Zawsze mi świecą – smutno i blado – lecz zawsze...”.
  • Epitety: Bardzo duża ilość, najczęściej nazywają kolory (przewaga kolorów jasnych, świetlistych, związanych z blaskiem), budują scenerię oraz charakteryzują uczucia podmiotu lirycznego: „biały gołąb smutku”, „ciągłe wieści”, „cicha komnata”, „łza różowa”, „skra sina”, „biała szata”, „jeziora błękit”, „góry jasne”, „biedny tułacz”, „smutny słowik”.
  • Metafory: Duża ilość, bardzo piękne, oryginalne: „biały gołąb smutku”, „fala bólu”, „malować myślą twe oczy i postać”, „krajobrazy tworzyć, Osrebrzać je księżycem i promienić świtem”, „Nie wiesz, że trzeba niebo zwalić i położyć Pod oknami, i nazwać jeziora błękitem”, „włosem deszczu skałom wieńczyć głowę”, „widzieć w księżycu odkreślone kirem”, „nad jaką górą wschodzi ta perełka”, „gwiazdy jeziora, ciemne mgłą oddalenia”, „skał szafir”, „rozmowa ludzi łzę wyciska".
  • Przerzutnia: Przeniesienie wyrazu lub części zdania do następnego wersu lub strofy: „położyć / Pod oknami”
Źródło: Englishsquare, licencja: CC BY-SA 3.0.
R14kJmzb6hMDY
Środek stylistyczny (Uzupełnij). Przykład z wiersza (Uzupełnij). Funkcja w utworze (Uzupełnij).
1
Polecenie 5

Powiąż warstwę formalną tekstu ze stroną treściową. Odnieś się kolejno do każdej ze strof. Następnie skonfrontuj swoje spostrzeżenia z zamieszczoną na schemacie propozycją interpretacji.

R1bLWcZ5uO2Nh
Pierwsza strofa (Uzupełnij). Druga strofa (Uzupełnij). Trzecia strofa (Uzupełnij). Czwarta strofa (Uzupełnij). Piąta strofa (Uzupełnij). Szósta strofa (Uzupełnij). Siódma strofa (Uzupełnij). Ósma strofa (Uzupełnij).
R1TEPHgkV9SEr
Ilustracja interaktywna: Strofa pierwsza. Fragment tekstu: Rozłączeni — lecz jedno o drugim pamięta; / Pomiędzy nami lata biały gołąb smutku / I nosi ciągłe wieści. Wiem, kiedy w ogródku, / Wiem, kiedy płaczesz w cichej komnacie zamknięta; Warstwa formalna. Opis punktu umieszczonego na ilustracji: 1. Zdanie przeciwstawne (w pierwszym wersie), rozłączne.
Epitet: „cicha komnata”, „biały (gołąb smutku)” – ten ostatni epitet buduje także metaforę.
Elipsa: „Wiem kiedy w ogródku” – zdanie, w którym brakuje orzeczenia (lub możemy uznać, że mamy tu do czynienia ze zdaniem złożonym, dla którego orzeczeniem jest czasownik „płaczesz”).
Anafora: „wiem”. Warstwa treściowa. Opis punktu umieszczonego na ilustracji: 2. Tematem wiersza jest rozłączenie kobiety i mężczyzny. Mężczyzna jest podmiotem lirycznym wiersza, zwraca się do kobiety. Ów zwrot dokonuje się prawdopodobnie dzięki krążącemu między nimi „białemu gołębiowi smutku”, dzięki któremu przekazują sobie wieści. Podmiot liryczny wyobraża sobie kobietę w jej świecie, w miejscu, gdzie ona mieszka. Jej łzy wskazują na to, że nie jest szczęśliwa. Interpretacja. Opis punktu umieszczonego na ilustracji: 3. Już pierwszy wers jednoznacznie określa temat wiersza – rozłączenie kobiety i mężczyzny. Owo rozłączenie w sposób dobitny podkreśla także składnia, bowiem poeta stosuje zdanie rozłączne. Motyw białego gołębia sugeruje, że podmiot liryczny zwraca się do kobiety poprzez list. Od początku w owym wyznaniu dominują tony bardzo osobiste i pełne smutku, co nie pozostawia wątpliwości, jak bolesne dla obojga jest to rozstanie.
RRopswM5xS8Y7
Ilustracja interaktywna: Strofa druga. Fragment tekstu: Wiem, o jakiej godzinie wraca bólu fala, / Wiem, jaka ci rozmowa ludzi łzę wyciska. / Tyś mi widna jak gwiazda, co się tam zapala / I łzę różową leje, i skrą siną błyska. Warstwa formalna. Opis punktu umieszczonego na ilustracji: 1. Anafora: „wiem” (to kontynuacja z poprzedniej strofy).
Epitety: „łza różowa”, „skra sina”.
Metafora: „fala bólu”.
Inwersja (w pierwszym i drugim wersie).
Porównanie: „tyś mi widna jak gwiazda”.
Personifikacja: gwiazda „lejąca łzę różową”.
Warstwa treściowa. Opis punktu umieszczonego na ilustracji: 2. Podmiot liryczny kontynuuje rozważania z poprzedniej strofy. Oczyma wyobraźni widzi cierpienie kobiety (kobieta jest dla niego „widna jak gwiazda”), które może zwiększyć np. jakaś rozmowa (być może o mężczyźnie, z którym została rozdzielona?). Interpretacja. Opis punktu umieszczonego na ilustracji: 3. Cierpienie kobiety jest, prawdopodobnie, spowodowane owym rozłączeniem. Porównanie jej do gwiazdy ma niejako podwójny cel: wskazuje jak bardzo „widna” – bliska, dobrze znana jest kobieta dla mężczyzny, a równocześnie przenosi ów związek w „wyższe rejony”, od początku wskazując na jego wyjątkowość. Ową wyjątkowość budują w wierszu środki poetyckie, szczególna kolorystyka, a także motyw gwiazdy.
ReXQ3jztEbrQw
Ilustracja interaktywna: Strefa trzecia. Fragment tekstu: A choć mi teraz ciebie oczyma nie dostać, / Znając twój dom — i drzewa ogrodu, i kwiaty, / Wiem, gdzie malować myślą twe oczy i postać, / Między jakimi drzewy szukać białej szaty. Warstwa formalna. Opis punktu umieszczonego na ilustracji: 1. Inwersja (w pierwszym wersie).
Metafora: „malować myślą”.
Epitet: „biała szata”.
Warstwa treściowa. Opis punktu umieszczonego na ilustracji: 2. Ratunkiem przed cierpieniem spowodowanym rozłąką jest wyobraźnia i pamięć, które pozwalają odtworzyć obraz kochanej osoby. Kluczowa dla tej strofy metafora – „malowanie myślą” – spaja w jedną całość owe elementy. Słowo „malowanie” naprowadza na jeszcze jeden ważny dla wiersza motyw, a mianowicie sztukę (co łączy się w oczywisty sposób z wyobraźnią). Tytułowe rozłączenie i wszystkie uczucia, jakie się z tym wiążą, zostają poddane „obróbce” artystycznej – są przedmiotem sztuki. Interpretacja. Opis punktu umieszczonego na ilustracji: 3. Cierpienie kobiety jest, prawdopodobnie, spowodowane owym rozłączeniem. Porównanie jej do gwiazdy ma niejako podwójny cel: wskazuje jak bardzo „widna” – bliska, dobrze znana jest kobieta dla mężczyzny, a równocześnie przenosi ów związek w „wyższe rejony”, od początku wskazując na jego wyjątkowość. Ową wyjątkowość budują w wierszu środki poetyckie, szczególna kolorystyka, a także motyw gwiazdy.
Rjt4sr86iQWel
Ilustracja interaktywna: Strofa pierwsza. Fragment tekstu: Ale ty próżno będziesz krajobrazy tworzyć, / Osrebrzać je księżycem i promienić świtem: / Nie wiesz, że trzeba niebo zwalić i położyć / Pod oknami, i nazwać jeziora błękitem. Warstwa formalna. Opis punktu umieszczonego na ilustracji: 1. Metafory: „tworzyć krajobrazy”, „osrebrzać księżycem”, „promienić świtem”, „zwalić i położyć pod oknami niebo i nazwać jeziora błękitem”.
Przerzutnia: „położyć/ Pod oknami”. Bardzo duża liczba czasowników (sześć w czterech wersach), co wyraźnie dynamizuje tekst: „tworzyć”, „osrebrzać”, „promienić”, „zwalić”, „położyć”, „nazwać”.
Neologizmy: „osrebrzać”, „promienić”.
Anafora: „nie wiesz”, która będzie się przewijać przez następne dwie strofy. Warstwa treściowa. Opis punktu umieszczonego na ilustracji: 2. Podmiot liryczny wyraża przekonanie, że kobieta na próżno będzie „krajobrazy tworzyć”, na próżno będzie je „osrebrzać” i „promienić”. Trzeba dokonać czegoś innego, czegoś większego – zwalić niebo i położyć je „pod nogami”, a następnie nazwać je jeziorem. Interpretacja. Opis punktu umieszczonego na ilustracji: 3. Poeta zderza „działalność” kobiety i mężczyzny. „Tworzenie krajobrazów”, którego dokonuje kobieta wyrażone za pomocą pięknych neologizmów – „osrebrzanie” i „promienienie” – to upiększanie rzeczywistości, nadawanie jej znamion dzieła sztuki. Znać w tej działalności (którą należy utożsamić ze sposobem patrzenia na świat) kobiecą delikatność, subtelność i tkliwość w stosunku do świata. Dla mężczyzny to jednak zbyt mało, ponieważ on pragnie stworzyć świat na nowo. Kobieca delikatność i kontemplacyjny stosunek do świata zostają zderzone z męską siłą i działaniem, co wskazuje na to, że jest to także wiersz o kobiecym i męskim sposobie patrzenia na świat. Niemal kosmiczny obraz – mający jednak wyraźne konotacje z miejscem, gdzie wiersz powstał (nad jeziorem Leman) – zwalenia nieba i zamiany nieba z jeziorem, wskazuje na to, że podmiot liryczny wiersza jest niemal boskim kreatorem, tworzącym świat na nowo.
RyYrbL30aGxhb
Ilustracja interaktywna: Strofa piąta. Fragment tekstu: Potem jezioro z niebem dzielić na połowę, / W dzień zasłoną gór jasnych, w nocy skał szafirem; / Nie wiesz, jak włosem deszczu skałom wieńczyć głowę, / Jak je widzieć w księżycu odkreślone kirem. Warstwa formalna. Opis punktu umieszczonego na ilustracji:1. Epitet: „góry jasne” – podkreślający kolorystykę.
Metafory: „włosem deszczu skałom wieńczyć głowę”, „w księżycu odkreślone kirem”, „szafir skał”. Warstwa treściowa. Opis punktu umieszczonego na ilustracji: 2. To kontynuacja poprzedniej strofy. Podmiot liryczny kontynuuje tworzenie swojego świata – „jezioro z niebem dzieli na połowę”. Ową nowość świata podkreślają metafory. W opisie górskiego krajobrazu ogromną rolę odgrywa kolorystyka – barwy skał, które zmieniają się wraz z porą dnia. Interpretacja. Opis punktu umieszczonego na ilustracji: 3. Podmiot liryczny kreuje zupełnie nowy świat, co potwierdza szukanie przez niego nowych nazw dla tego, co powołał do życia. Owe poszukiwania są zawarte w niecodziennych i pięknych metaforach, które na planie realnym mogą być opisem nocnego, deszczowego górskiego krajobrazu. Skoncentrowanie się na języku (metafory, epitety) wskazuje na charakter rzeczywistości, jaką powołuje do życia podmiot liryczny. To artysta, poeta, który kreuje nową rzeczywistość – jej budulcem są słowa i wyobraźnia. Jednocześnie nie można zapomnieć o tym, że świat, w którym przebywa, jest światem w dużej mierze realnym (okolice jeziora Leman).
RNLWxN3Moojby
Ilustracja interaktywna: Strofa szósta. Fragment tekstu: Nie wiesz, nad jaką górą wschodzi ta perełka, / Którąm wybrał dla ciebie za gwiazdeczkę-stróża; / Nie wiesz, że gdzieś daleko, aż u gór podnóża, / Za jeziorem — dojrzałem dwa z okien światełka. Warstwa formalna. Opis punktu umieszczonego na ilustracji: 1. Pytanie retoryczne (pierwsze dwa wersy).
Metafora: „wschodząca perła” – gwiazda.
Zdrobnienie: „gwiazdeczka”.
Personifikacja: „gwiazdeczka-stróż”, „światełka”. Warstwa treściowa. Opis punktu umieszczonego na ilustracji: 2. Kontynuacja poprzedniej strofy. Podmiot liryczny zwraca się do kobiety, mówiąc, że wybrał dla niej opiekuńczą gwiazdę. Za jeziorem dostrzega światło z okien jakiegoś domu znajdującego się na drugim brzegu. Interpretacja. Opis punktu umieszczonego na ilustracji: 3. Po raz kolejny pojawia się w tekście gwiazda, tym razem gwiazda ma być stróżem i opiekunem kobiety, wybranym przez mężczyznę A. Gwiazda przenosi więc w jakiś sposób jego uczucia – pragnienie opiekowania się nią, pomagania i wspierania jej. Równocześnie anaforyczne „nie wiesz” podkreśla dramat rozłączenia – bohaterowie nie mogą przekazać sobie wszystkich myśli.
RVo2EQYv1rQVk
Ilustracja interaktywna: Strofa siódma. Fragment tekstu: Przywykłem do nich, kocham te gwiazdy jeziora, / Ciemne mgłą oddalenia, od gwiazd nieba krwawsze, / Dziś je widzę, widziałem zapalone wczora, / Zawsze mi świecą — smutno i blado — lecz zawsze… Warstwa formalna. Opis punktu umieszczonego na ilustracji: 1. Metafora: „gwiazdy jeziora ciemne mgłą oddalenia”.
Oryginalna składnia ostatniego wersu, zdanie wtrącone oraz zdanie urwane, niedokończone, wprowadza celową niejednoznaczność znaczeniową. Warstwa treściowa. Opis punktu umieszczonego na ilustracji: 2. Bohater wiersza wpatruje się w odbite na wodzie światło (to blask z okien, o czym wiemy z poprzedniej zwrotki). Owo światło, choć świecące „blado” i „smutno”, daje mu nadzieję, jest dla niego pocieszeniem w smutku, który ogarnia go w coraz większym stopniu. Interpretacja. Opis punktu umieszczonego na ilustracji: 3. Kluczową rolę spełniają tutaj „gwiazdy jeziora”, czyli odbijające się w wodzie światła dalekich domostw. Owe światła oznaczają innych ludzi. Budzą w podmiocie lirycznym ambiwalentne uczucia, bo z jednej strony świecą zawsze (a więc są znakiem jakiejś stałości, pewności), kocha się je, ale z drugiej strony świecą „smutno” i „blado” (a więc dają nikłe pocieszenie), a także są spowite „mgłą oddalenia” (nie można z nimi nawiązać bliższego kontaktu) i są „od gwiazd nieba krwawsze” (niosą jakieś zagrożenie). Poeta oddaje więc w tych czterech wersach całą złożoność stosunków z innymi ludźmi. Zakończenie strofy jest mistrzowskim popisem poetyckiej niejednoznaczności. Owo końcowe „zawsze” może oznaczać zarówno to, że „gwiazdy jeziora”, czyli ludzie, zawsze „świecą”, czyli zawsze są i w jakiś sposób mu pomagają. Ale fraza „lecz zawsze” może mieć także inne znaczenie, mniej optymistyczne, że owa pomoc jest niezbyt wielka. Wybór drugiej możliwości czyni wiersz bardziej pesymistycznym.
R4euLB4wAxLRp
Ilustracja interaktywna: Strofa ósma. Fragment tekstu: A ty — wiecznie zagasłaś nad biednym tułaczem; / Lecz choć się nigdy, nigdzie połączyć nie mamy, / Zamilkniemy na chwilę i znów się wołamy / Jak dwa smutne słowiki, co się wabią płaczem. Warstwa formalna. Opis punktu umieszczonego na ilustracji: 1. Epitety: „biedny tułacz”, „smutne słowiki”.
Porównanie: „wołamy jak dwa smutne słowiki, co się wabią płaczem”.
Przerzutnia: „wołamy/jak dwa smutne słowiki”.
Zmiana w obrębie formy gramatycznej – z liczby pojedynczej na liczbę mnogą (wcześniej pojawiła się ona w drugim wersie pierwszej zwrotki).
Zestawienie obok siebie słów: „nigdy, nigdzie” – wzmocnienie sensu wypowiedzi. Warstwa treściowa. Opis punktu umieszczonego na ilustracji: 2. Podmiot liryczny nazywa siebie „biednym tułaczem”, mówi też: „a ty wiecznie zagasłaś”, co może się odnosić do gwiazdy. Podkreśla także nieuchronność rozłączenia, to, że nigdy się ono nie skończy. Stąd porównanie siebie i kobiety do pary „wabiących się płaczem słowików”. Interpretacja. Opis punktu umieszczonego na ilustracji: 3. Podmiot liryczny ulega nastrojom smutku. Nazywając się tułaczem, naprowadza nas być może na wątek biograficzny. Nieuchronność rozłączenia podkreślona zostaje brzmiącymi jak memento „nigdy, nigdzie”. Porównanie siebie i kochanej kobiety do słowików ma na celu podkreślenie smutku, ale niesie też treści symboliczne. Symbol słowika B niesie ze sobą takie znaczenia, jak: miłość, tęsknota i ból. Wszystkie one dobrze korespondują z odczuciami podmiotu lirycznego.

Etap czwarty: zakończenie – interpretacja uogólniająca

Polecenie 6

Na podstawie wszystkich wskazanych w lekcji etapów pracy stwórz własną interpretację wiersza Juliusza Słowackiego Rozłączenie.

RnBneVZ47ZeLY
(Uzupełnij).
Polecenie 7

Wypisz z wiersza czasowniki w czasie teraźniejszym, przeszłym i przyszłym i określ ich funkcje:

R18yMlydQDkm0
Czas teraźniejszy. Czasownik z wiersza (Uzupełnij). Funkcja w wyznaniu osoby mówiącej (Uzupełnij). Czas przeszły. Czasownik z wiersza (Uzupełnij). Funkcja w wyznaniu osoby mówiącej (Uzupełnij). Czas przyszły. Czasownik z wiersza (Uzupełnij). Funkcja w wyznaniu osoby mówiącej (Uzupełnij).
1
Polecenie 8

Zredaguj listę obrazów, które przywołuje w swoim wyznaniu bohater liryczny wiersza, podziel je zgodnie ze wskazaniem slajdu prezentacji multimedialnej na motywy otoczenia adresatki wyznania i motywy ze świata otaczającego autora wyznania.

R1XYDQMkz09A4
Wyznaczniki miejsca, w którym przebywa adresatka wiersza (Uzupełnij). Elementy przestrzeni, cechy krajobrazu, w którym przebywa bohater liryczny (Uzupełnij). Zasada zestawienia elementów świata bohatera lirycznego i adresatki (Uzupełnij).
Polecenie 9

Uzupełnij tabelę dotyczącą środków artystycznego wyrazu i ich roli w wierszu Juliusza Słowackiego Rozłączenie. W realizacji ćwiczenia pomoże ci prezentacja multimedialna zamieszczona w sekcji Schemat Rozłączenie Juliusza Słowackiego w naukowym opracowaniu Czesława Zgorzelskiego.

R1IMJGihRZtHJ
Wybierz jedno nowe słowo poznane podczas dzisiejszej lekcji i ułóż z nim zdanie.
R1RBaVefBdHSf
(Uzupełnij).
1
Ćwiczenie 1

Podaj, jaka jest funkcja powtórzeń zastosowanych w wierszu Rozłączenie.

R4rFiue82h11s
(Uzupełnij).
1
Ćwiczenie 2

Napisz, jaką rolę pełni w wierszu opozycja form czasownikowych: wiem/nie wiesz.

R1VuiCGbIE9DP
(Uzupełnij).