Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Polecenie 1

Interpretując wiersz Stanisława Barańczaka Daję ci słowo, że nie ma mowy, zwróć uwagę na odsłanianie znaczeń dosłownych i metaforycznych dzięki użytym związkom frazeologicznym. Określ funkcję zastosowanych zabiegów lingwistycznych.

R60M9zvXES3OA
(Uzupełnij).
RUgvV3fvMm5RC1
Ilustracja interaktywna przedstawia treść wiersza Stanisława Barańczaka, daję ci słowo, że nie ma mowy. Treść utworu: Daję ci słowo, że nie ma mowy takiej i takich słów, które by można dać komuś tak, jak rękę na zgodę się daje, dam sobie uciąć rękę, że nie ma mowy o takich słowach, że dać słowo znaczy dać gardło za coś, co i tak nie przejdzie przez nie, co jest z góry dawaniem za wygraną; kto daje słowo, nie daje nikomu posłuchu ani spokoju, niczemu nie daje wiary i w niczym nie daje sobie rady i wszystkim daje do myślenia, więc daję ci słowo, że nie ma mowy, że nie ma rady, że nie ma sensu, że nie ma tu do kogo ust otworzyć i że jednak dano nam tylko słowo do wyboru. Zaznaczone są fragmenty wiersza będące elementami warstwy formalnej (punkty: 1, 3, 4, 7, 9, 10, 12) oraz warstwy treściowej (punkty: 2, 5, 6, 8, 11, 13, 14). Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. warstwa formalna „daję ci słowo" - odbiorca może mieć pewność, że jest tak, jak przekonuje o tym nadawca (w domyśle: daję ci słowo honoru), 2. warstwa treściowa „nie ma mowy takiej i takich słów" - rodzaj kategorycznego zaprzeczenia - połączenie obu frazeologizmów partykułą „że" i dopowiedzenie: „nie ma mowy takiej i takich słów" buduje nowe znaczenie, teraz dosłownie odnoszące się do języka, bez poprzednich, metaforycznych sensów, 3. warstwa formalna „dać komuś tak jak rękę na zgodę" - frazeologizm odczytywany jako znak pojednania, w kontekście poprzednich zwrotów jako sygnał porozumienia (odnosi się do słowa i mowy), 4. warstwa formalna „dam sobie uciąć tę rękę" - wyrażenie absolutnej pewności czegoś
- frazeologizm „dam sobie uciąć tę rękę" podkreśla przekonanie podmiotu o niemożności porozumienia z odbiorcą,, 5. warstwa treściowa powtórzenie, w formie nieco przekształconej, wcześniej użytych określeń: „nie ma mowy o takich słowach" (przy pomocy których można się porozumieć),,. 6. warstwa treściowa „dać słowo znaczy dać gardło za coś" - zestawienie dwóch związków frazeologicznych sugeruje wagę podejmowanych decyzji: jeśli za coś się ręczy („daje słowo"), należy być tak pewnym, by być gotowym oddać życie („dać gardło"),,. 7. warstwa formalna „dać gardło za coś, co i tak nie przejdzie przez nie" - kolejne zderzenie frazeologizmów, buduje znaczenie o szczególnym napięciu emocjonalnym: ewokowane sensy dotyczą rzeczy ważnych, przerażających, trudnych do zwerbalizowania,,. 8. warstwa treściowa „co jest już z góry daniem za wygraną" - potoczne znaczenie: rezygnacja, poddanie się wobec czegoś, co człowieka przerasta,, 9. warstwa formalna „kto daje słowo, nie daje nikomu posłuchu ani spokoju" - wskazane na istotną cechę takiej osoby: niepokorna, niedowierzająca, buntownicza, weryfikująca zastane prawdy,, 10. warstwa formalna „niczemu nie daje wiary i z niczym nie daje sobie rady" - związki frazeologiczne, które mogą wskazywać na cechy będące w sprzeczności z poprzednimi: buntownik, podważający wszystko i ktoś, kto nie potrafi radzić sobie w świecie,,. 11. warstwa treściowa „wszystkim daje do myślenia" - być może jest inny, zwracający uwagę wszystkich (nie taki jak oni),, 12. warstwa formalna „więc daję ci słowo, że nie ma mowy" - spójnik „więc" podkreśla wynik podejmowanych rozważań; „nie ma rady", „nie ma sensu", wszelkie działania należy odrzucić jako nieefektywne,,. 13. warstwa treściowa „nie ma tu do kogo ust otworzyć" - ponowne podkreślenie problemu dotyczącego kwestii porozumiewania się ludzi - porozumienie nie ma sensu, brak bowiem odbiorcy komunikatu,,. 14. warstwa treściowa „jednak dano nam tylko słowo do wyboru" - paradoks wyboru, którego nie ma: wybór może zaistnieć, gdy jest alternatywa (dwie rzeczy); tu jej nie ma, jest „tylko słowo", na które człowiek został skazany.
Źródło: Englishsquare Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
Stanisław Barańczak Daje ci słowo, że nie ma mowy

Daję ci słowo, że nie ma mowy
takiej i takich słów, które by można
dać komuś tak, jak rękę na zgodę się daje,
dam sobie uciąć tę rękę, że nie ma
mowy o takich słowach, że dać słowo znaczy
dać gardło za coś, co i tak nie przejdzie
przez nie, co jest już z góry daniem za wygraną;
kto daje słowo, nie daje nikomu
posłuchu ani spokoju, niczemu
nie daje wiary i z niczym nie daje
sobie rady i wszystkim daje do myślenia, więc
daję ci słowo, że nie ma mowy,
że nie ma rady, że nie ma sensu,
że nie ma tu do kogo ust otworzyć i że
jednak dano nam tylko słowo do wyboru.

(Ja wiem, że to niesłuszne, 1977)

daje Źródło: Stanisław Barańczak, Daje ci słowo, że nie ma mowy, [w:] tegoż, Wiersze zebrane, Kraków 2007, s. 171.
Polecenie 2

Wyjaśnij, jaką funkcję pełni język w wierszu Barańczaka. Odpowiedz na pytanie, czy jest narzędziem umożliwiającym wzięcie odpowiedzialności moralnej? W uzasadnieniu swojego stanowiska weź pod uwagę wykazaną niejednoznaczność frazeologiczną.

RS36HuCcd3CGY
(Uzupełnij).