Ilustracja przedstawia częściowo zniszczony fresk. W centralnej części fresku widoczna jest kobieta o blond włosach, która trzyma za rękę młodego mężczyznę. Wprowadza go do grupy kobiet i mężczyzn. Pozostali siedzą na kamieniach. Rozmawiają ze sobą. Jedna z kobiet trzyma w rękach łuk, inna białą chustę, a jeszcze inna skorpiona. Wszyscy odziani są w kolorowe szaty. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Rola polityczna Administracja kościelna przetrwała upadek państwa rzymskiego. Co więcej, wraz z rozkładem rzymskiej administracji cywilnej, to często przywódcy religijni danych obszarów (biskupi, metropolici) stawali się tymi, którzy brali na siebie odpowiedzialność reprezentowania społeczności lokalnej przed barbarzyńcami. Brali na siebie także ciężar dbania o zaopatrzenie, utrzymywania budynków użyteczności publicznej, ściągania podatków i wydatkowania ich na potrzeby lokalnej wspólnoty. Innymi słowy, biskupi przejmowali rolę dawnych urzędników rzymskich. Wraz ze stabilizacją polityczną i wykształceniem państw barbarzyńskich uznawali zwierzchność nowej władzy, lecz wciąż cieszyli się dużym szacunkiem miejscowej ludności, a przez to mieli możliwość wywierania nacisków politycznych na świeckich rządzących. Apogeum politycznego znaczenia Kościoła w okresie przełomu epok starożytnej i średniowiecznej przypadł na pontyfikat papieża Grzegorza Wielkiego (590-604). Doprowadził on nie tylko do uznania przez większość państw Zachodu zwierzchności biskupa Rzymu w sprawach religijnych, lecz był faktycznym przywódcą politycznym Rzymu, decydując m.in. o obsadzie lokalnych urzędników., 2. Rola kulturalna Wraz z upadkiem imperium rzymskiego i przejęciem władzy przez barbarzyńców w życiu państwowym zanikła potrzeba znajomości pisma i umiejętności czytania. Kościół nie mógł jednak z tych umiejętności zrezygnować, ponieważ opierał swoją naukę na słowie pisanym zawartym w Biblii. Potrzebował także ludzi wykształconych, uznał więc za konieczne z jednej strony prowadzenie działalności edukacyjnej, a z drugiej przetrwanie spuścizny antyku w dziedzinie kultury. Wielkie zasługi na tych polach miały klasztory, obok których powstawały szkoły, ale żeby było to możliwe, należało przygotować odpowiednie zaplecze. Z tej przyczyny w klasztorach powstawały biblioteki i skryptoria. Językiem nauki była łacina. Praca umysłowa stała się obowiązkowym elementem reguł zakonnych i nieodłączną częścią życia mnichów. Dzięki działalności mnichów, którzy kopiowali teksty antyczne, niektóre z nich (co prawda nieliczne) przetrwały do naszych czasów. Właśnie za pośrednictwem Kościoła schrystianizowani barbarzyńcy zapoznawali się z dorobkiem antyku (naturalnie dostosowanym do potrzeb Kościoła)., 3. Ludzie kościoła Wielkie zasługi dla przetrwania spuścizny antyku mieli ludzie związani z kościołem. 1) Kasjodor (ok. 490-583) założył w Vivarium na południu Włoch klasztor, w którym zobowiązał mnichów do zdobycia wykształcenia uwzględniającego rzymskich klasyków. Pisał dzieła z zakresu wszystkich siedmiu sztuk wyzwolonych, które wchodziły w program nauczania obowiązujący mnichów. To właśnie Kasjodor zobowiązał mnichów do kopiowania rękopisów, co miało niebagatelne znaczenia dla dziejów kultury, i było naśladowane w innych klasztorach. Mnisi zajmowali się także sztuką translatorską: przekładem tekstów greckich (znajomość greki prawie zanikła) na łacinę. 2) Benedykt z Nursji (ok. 480-547) założył słynny klasztor na początku VI w. na Monte Cassino we Włoszech, pierwszy w kościele zachodnim. Dla wspólnoty religijnej ułożył regułę, czyli zbiór zasad organizujących życie klasztoru, która stanowiła harmonijne połączenie modlitwy i pracy, wyrażające się w słynnym ora et labora (z łac. módl się i pracuj). W Europie zachodniej benedyktyńska reguła zakonna stała się popularna w VII w. Benedyktyni kontynuowali dzieło kopiowania tekstów antycznych rozpoczęte w klasztorze Kasjodora. 3) Grzegorz Wielki (ok. 540-604, od 590 papież) był człowiekiem, który odebrał staranne wykształcenie klasyczne. Pisał zarówno uczone komentarze biblijne dla znawców teologii, jak i teksty hagiograficzne kierowane do szerszych mas. Wśród nich zachował się komentarz do Księgi Hioba; rodzaj podręcznika teologii moralnej z wytycznymi dotyczącymi uprawiania ascezy pt. Moralia i przeznaczone dla przeciętnego czytelnika Dialogi pełne przekazów o cudach i proroctwach duchownych z Italii. W sztuce przedstawiany jest często w otoczeniu ksiąg. Przeprowadził kodyfikację śpiewów liturgicznych znanych jako chorały gregoriańskie. 4) Izydor (570-636) był biskupem hiszpańskiej Sewilli. Zbliżył się rozległością zainteresowań do Arystotelesa, pisząc dzieła poświęcone różnorodnych dziedzinom nauki, choć o poziomie znacznie niższym niż ten, który reprezentował wielki grecki filozof. Najsłynniejszym jego dziełem są 20-tomowe Etymologie albo początki, stanowiące podstawową encyklopedię czasów średniowiecznych.