Schemat interaktywny. Zdjęcie przedstawia rząd traktorów marki Ursus na tle fabryki. Elementy schematu interaktywnego: 1. Własność - państwowa,
- pojedynczy przedsiębiorcy prywatni, głównie w usługach i handlu. 2. Ceny i produkcja - kontrolowane przez rząd,
- partia narzuca normy produkcyjne i decyduje, ile ma kosztować np. chleb. 3. Dystrybucja środków i zasobów - góra–dół (od państwa do społeczeństwa),
- prawa popytu i podaży nie obowiązują,
- rozdział zasobów według subiektywnych ocen polityków sprzyja korupcji i tworzeniu się grup wpływów/nacisku,
- częste niedobory,
- uprzywilejowana pozycja działaczy partyjnych w dostępie do środków i zasobów,
- banki przydzielają pożyczki przedsiębiorstwom państwowym, nawet jeśli te nie są wypłacalne. 4. Zarządzanie - decyzje gospodarcze zapadają na szczeblu centralnym,
- kierownictwo i zarządcy pochodzą z nadania partyjnego,
- liczy się ilość, a nie jakość,
- marnotrawstwo. 5. Zatrudnienie - pełne (oficjalnie bezrobocie nie występuje),
- państwo jest praktycznie jedynym pracodawcą,
- brak konkurencji na rynku pracy. 6. Priorytety państwa - rozwój przemysłu, zwłaszcza ciężkiego i maszynowego,
- intensywna industrializacja kraju – budowa m.in. Huty Katowice, Gdańskich Zakładów Rafineryjnych i Portu Północnego, inwestycje w dwa nowe zagłębia przemysłowe związane z wydobyciem i przetwórstwem węgla (koło Bełchatowa oraz Lublina), modernizacja hut w Zagłębiu Miedziowym i Ostrowcu Świętokrzyskim, otwarcie Centralnej Magistrali Kolejowej, ciągniki rolnicze produkowane w Ursusie w Warszawie na licencji Massey Ferguson oraz autobusy Jelcz na francuskiej licencji firmy Berliet. 7. Związki zawodowe - od 1949 r. funkcjonowało Zrzeszenie Związków Zawodowych, kierowane przez Centralną Radę Związków Zawodowych,
- struktura ZZZ: najniższym szczeblem była działająca w przedsiębiorstwie zakładowa organizacja związkowa, wyżej w hierarchii były zarządy oddziałowe i okręgowe, nad nimi zaś – wojewódzkie komisje związków zawodowych, naczelną władzą był zwoływany co kilka lat Kongres Związków Zawodowych, z którego członków wyłaniano skład Centralnej Rady Związków Zawodowych i jej przewodniczącego,
- rola konsultacyjna, ZZZ ściśle związane z władzą i podporządkowane PZPR. 8. Innowacje i modernizacja - brak mechanizmów rynkowych,
- inicjatywa państwa,
- narzucane z góry (przez partię) plany gospodarcze,
- znikomy udział fachowców w planowaniu. 9. Własność intelektualna - niskie przywiązanie do własności intelektualnej (widoczne zwłaszcza w przypadku tzw. pomysłów racjonalizatorskich – w zespołach zgłaszających takie wnioski musieli być wpisywani członkowie wyższej kadry kierowniczej, oni także oceniali wniosek i decydowali o przyznaniu nagrody),
- nowe pomysły i rozwiązania szybko stawały się dobrem wspólnym,
- problemy z wdrażaniem nowych wynalazków. Przykładem jest skonstruowany w latach 70. przez inż. Jacka Karpińskiego z zespołem nowoczesny wówczas komputer K-202: wyprodukowano jedynie 30 urządzeń, czego przyczyną były nie tylko trudności urzędnicze, ale także m.in. problemy z finansowaniem – K-202 budowano praktycznie z części brytyjskich kupowanych za dewizy (waluty obce), których władze niezbyt chętnie się pozbywały. 10. Rolnictwo uspołecznione - faworyzowane i dotowane przez państwo,
- gospodarstwa wielkopowierzchniowe (Państwowe Gospodarstwa Rolne, czyli PGR-y, i spółdzielnie produkcyjne, w których rolnicy byli zatrudniani przez państwo),
- właścicielem PGR-u było państwo, PGR‑y były w Polsce formą socjalistycznej własności ziemskiej w latach 1949–1993,
- niska produktywność gospodarstw będąca wynikiem słabego zarządzania oraz niskiej efektywności pracy,
- bardzo rozbudowany system świadczeń socjalnych na rzecz pracowników (m.in. tzw. trzynasta pensja, różnego typu deputaty, mieszkanie socjalne, kolonie dla dzieci, dożywianie na stołówkach itp.). 11. Rolnictwo indywidualne - niedofinansowane,
- przewaga gospodarstw poniżej 5 ha (w przeciwieństwie do innych krajów komunistycznych, zwłaszcza ZSRS, stanowiły duży areał ogółu powierzchni rolnej),
- ogrodnicy-przedsiębiorcy prowadzący uprawę pod szkłem lub folią i dostarczający żywność na lokalne rynki byli nazywani przez komunistów „badylarzami”. Stosując to określenie o negatywnym zabarwieniu, władze liczyły na to, że Polacy przestaną się u nich zaopatrywać, jednak wobec niewydajności polskiego rolnictwa nigdy tak się nie stało – kupcy i tak zawsze się znajdowali. 12. Współpraca międzynarodowa - uzależnienie od ZSRS,
- pierwszeństwo wymiany wewnątrz bloku komunistycznego, w ramach Rady Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG).