Ale wie pan, na czym polegało nasze strukturalne zacofanie w stosunku do tak wspaniale rozwijających się krajów Dalekiego Wschodu? Japończycy, gdy kupowali jakieś licencje, a zakupili ich w latach pięćdziesiątych bez liku, to natychmiast je udoskonalali, natomiast my nie tylko nie mogliśmy marzyć o ich udoskonalaniu, lecz mieliśmy nawet kłopoty z ich wdrożeniem. […] Teraz mówię o tym, że źle robiliśmy nie kupując całych zakładów „pod klucz”. Ale niech pan zrozumie, że wtedy tak czyniliśmy nie tylko ze względów oszczędnościowych, lecz również chcieliśmy dać naszym inżynierom i technikom pole do popisu, chcieliśmy, aby wraz z zakupem nowych technologii rozwijali się również oni sami.

[…] zgodnie z priorytetem ogólnopaństwowym, wybudowaliśmy w moich latach trasę szybkiego ruchu z Warszawy do Częstochowy, następnie osiemdziesięciokilometrowe jej odgałęzienie z Siewierza do Tych i dalej do Bielska. Ponadto zbudowaliśmy, o ile pamiętam, czterdziestokilometrowy odcinek z Janek do Grójca. Gdybyśmy się więc zaparli i dali pierwszeństwo ich życzeniom [radzieckiego sztabu generalnego], autostrada południowa byłaby już dawno gotowa. […]

Od odpowiedzialności za lata siedemdziesiąte się nie uchylam, ale stanowczo protestuję przeciwko jakimkolwiek próbom zrzucania na mnie odpowiedzialności za ogromne błędy popełnione w polityce gospodarczej i społecznej w latach osiemdziesiątych. W latach tych, pod względem gospodarczym, nie tylko zmarnowano dorobek lat siedemdziesiątych, lecz niemal cofnięto kraj do lat sześćdziesiątych.

Zgadzam się z tymi z mych korespondentów, którzy piszą do mnie, że błąd tkwił w polityce kadrowej partii. […] Dalej, błędem było nadmierne obciążenie dochodu narodowego inwestycjami i błędem było przekroczenie bariery bezpieczeństwa w zadłużeniu państwa. Z drugim i trzecim problemem staraliśmy się uporać podejmując tak zwany „manewr gospodarczy”. Uzyskaliśmy dzięki temu określony postęp. Był to postęp niepełny, ale ewidentny.

B Źródło: Janusz Rolicki, Edward Gierek. Replika (wywiad rzeka), Warszawa 1990, s. 103−104, 123, 162−164.

Bardzo chciałam móc uścisnąć Panu rękę, podziękować za to, co zdążył Pan zrobić, i wyrazić swój żal, że już nie może Pan dalej działać. Wszystko, czego dorobiłam się w życiu zawdzięczam Pana dekadzie. […] Dzięki pracowitości mojego męża i mojej oszczędności dorobiliśmy się mieszkania, w którym mieszkam do dzisiaj. Mimo, że jest w tak wyszydzanych szarych blokach, jest wygodne, ładne, nigdy bym go nie zamieniła na inne. […] Mieliśmy już wszystko łącznie z telewizorem kolorowym, pralką automatyczną i maluchem. Zrobiliśmy nawet paszporty, aby wreszcie wyjechać na wczasy, i to od razu zagraniczne. I właśnie wtedy zabrakło nam Pana [rok 1980]. […] Po co mi ta rzekoma wolność? Nigdy nie żyłam w ucisku… Teraz mam 40 lat. Dzieci już pracują, nie widzę dla nich przyszłości. Żyjemy tylko od wypłaty do wypłaty. Przestałam chodzić do fryzjera i kosmetyczki. Zwolniłam się z pracy, bo już nerwowo nie wytrzymywałam otoczenia, które czuło się odnowicielami. Mąż zarabia coraz mniej. […] E.S. Knurów

Moje środowisko, rodzina, znajomi wyrażają jednoznaczną opinię, że lata siedemdziesiąte, lata Gierka były najlepszym okresem w ich życiu. Zewsząd słychać takie sformułowania. Ma Pan po stokroć rację twierdząc, że Polacy wcześniej czy później zwrócą się w stronę ideałów socjalistycznych. Bo to, co się nam proponuje na dziś i na jutro, budzi grozę. Mam 56 lat i nie o takiej Polsce marzyłem. Proszę mi wybaczyć, że podczas IX Zjazdu byłem przeciwko Panu. Od wielu lat już tak nie jest. […] J.S., Bydgoszcz

Edward Gierek − przerwana dekada − jest potrzebną i b. dobrą książką. Kupiłem ją za sumę, która za Pana dekady wystarczyłaby na kupno fiata 126p!!! Mimo tego cieszę się, że ją posiadam. J. Legnica

Przez 28 lat byłem, najogólniej mówiąc, pracownikiem kultury. Obecnie jeżdżę taksówką, co dla mnie nie jest zdeklasowaniem się, lecz świadomym wyborem swobody i niezależności… […] Próby Sz. Pana otwarcia Polski dla świata i świata Polsce na pewno nie umacniały Pańskiej pozycji na wszechwładnym Kremlu preferującym hermetyzm Rosji i całego obozu. Mimo tej sytuacji rozpoczął Sz. Pan proces europeizacji Polski i Polacy jako jedyni w całym obozie jeździli gdzie chcieli i jak chcieli. […] Nie wierzę (i wielu ludzi także), że jest Pan autorem naszego zadłużenia. Po pierwsze: jeżeli pożyczam na jakąś inwestycje, muszę mieć czas na jej realizację, a później czerpanie zysków, które pozwolą ją spłacić. Po drugie: jeżeli ogrom inwestycji zlikwiduje możliwość osobistej kontroli, co w przypadku kraju i Pana pozycji Głowy Państwa tak było, to wykonawcą Pańskiej woli rekrutującym się z różnej maści grup interesów, nie zawsze zależało na zawsze zgodnym z Sz. Panem intencjami. W głupocie swej podcinali gałąź, która była fundamentem ich bytu, sądząc, że pną się w górę. Po trzecie, nie wiem jaki, ale na pewno był i duży udział naszego „Wielkiego Brata” [ZSRS] w naszych długach, na którą to sytuację Sz. Pan na pewno nie miał wpływu w sposób znaczący. […] T.P., Warszawa

Mogę za złe mieć Panu, że w 76 roku nie powiedział Pan prawdy o gospodarce − Pan pisze, co Panem kierowało, ale mnie to nie przekonuje. Za wielki plus u Pana uważam − to fakt, że na dowody osobiste można było wyjeżdżać do krajów socjalistycznych, i to były stosunkowo niedrogie wycieczki − dzięki temu zwiedziłam Bułgarię, Czechosłowacje, Rumunię i NRD. Samochody też nie były za drogie − to też plus dla Pana. A największy plus to, że mogłam Pana lubieć czy nie lubieć − ale się nie bałam, a niestety generała [Jaruzelskiego] się raczej boję… T.R., Gdańsk‑Oliwa

C Źródło: Listy do Edwarda Gierka, w: Janusz Rolicki, Edward Gierek. Replika (wywiad rzeka), Warszawa 1990, s. 219, 220−221, 222, 224−225.