Składniki pogody i jej obserwacje

RTFHMNR8G69Ch

Fotografia przedstawia drzewa o różnych porach roku. W lewym górnym rogu drzewo wiosną, z rozwijającymi się liśćmi; w prawym górnym rogu drzewo latem; w lewym dolnym rogu jesienią z czerwonymi liśćmi; w prawym dolnym rogu drzewo pokryte śniegiem zimą.

1. Woda – zadziwiająca ciecz

Woda występuje w przyrodzie w trzech stanach skupienia: gazowym (para wodna), ciekłym (woda), stałym (lód).
Ważną cechą wody jest jej zachowanie podczas krzepnięcia (przechodzenia z cieczy w ciało stałe). Lód ma większą objętość niż woda o tej samej masie.

Więcej informacji na temat wody w materiale „Woda – zadziwiająca cieczDkARXEZB8Woda – zadziwiająca ciecz”.

2. Ciśnienie atmosferyczne

Ciśnienie atmosferyczne to jeden ze składników pogody. Informuje nas ono o nacisku warstwy powietrza na jednostkę powierzchni Ziemi. Im wyżej znajdujemy się nad poziomem morza, tym nacisk warstwy powietrza jest mniejszy i ciśnienie jest niższe. Do pomiaru ciśnienia atmosferycznego służy barometr.

Więcej informacji na temat ciśnienia atmosferycznego w materiale „Ciśnienie atmosferyczne”.

3. Skąd się bierze wiatr?

Wiatr to poziomy lub prawie poziomy ruch powietrza z obszaru wysokiego ciśnienia do obszaru niskiego ciśnienia. Do pomiaru kierunku i siły wiatru służy wiatromierz. Kierunek wiatru oznacza, skąd wieje wiatr. Prędkość wiatru podaje się w metrach na sekundę (m/s) lub kilometrach na godzinę (km/h).

Więcej informacji na temat wiatru w materiale „Skąd się bierze wiatr?DfzLhiRCCSkąd się bierze wiatr?”.

4. Jak działa termometr?

Termometr to przyrząd do pomiaru temperatury. W konstrukcji termometru cieczowego wykorzystano zjawisko rozszerzalności cieplnej substancji. W termometrach cieczowych używa się zabarwionego alkoholu lub rtęci. Przy wzroście temperatury ciecz rozszerza się i podnosi się jej poziom w rurce. Gdy temperatura się obniża, ciecz kurczy się i jej poziom w rurce opada. Jednostką pomiaru temperatury jest stopień Celsjusza (°C).

R1UsLnBuSCspz

Na ilustracji jest termometr zaokienny. Jego obudowa jest szarego koloru, ma wydłużony, owalny kształt. Na środku znajduje się szklana cienka rurka kapilarna. Jest ona niezwykle długa i wąska, a na swym końcu posiada zbiorniczek z cieczą (alkohol lub rtęć) w kształcie kuli. Do połowy wypełniona jest niebieskim słupem wypartej cieczy, wskazuje temperaturę 21 stopni Celsjusza, a resztę rurki kapilarnej wypełnia próżnia. Po bokach rurki znajdują się liczby wskazujące temperaturę oraz oznaczenie jednostki – skali Celsjusza. Mniej więcej w połowie urządzenia znajduje się oznaczenie zera stopni, powyżej znajdują się temperatury dodatnie, a poniżej temperatury ujemne. Po prawej stronie widoczne są czarne napisy ze strzałkami, na samej górze widnieje: szklana, cienka rurka kapilarna, następnie: próżnia, obudowa, temperatura zamarzania wody, słup wypartej cieczy, oznaczenie jednostki (skala Celsjusza), zbiorniczek z cieczą (alkohol lub rtęć).

Więcej informacji na temat działania termometru w materiale „Jak działa termometr?DrFwKJoBQJak działa termometr?”.

5. Dlaczego latem nie pada śnieg?

Opady atmosferyczne tworzą się w chmurach. Chmura składa się z drobnych, unoszących się w powietrzu kropelek wody lub kryształków lodu. Gdy kropelki wody lub kryształki połączą się, stają się większe i cięższe. Nie mogą wówczas utrzymać się w powietrzu i spadają. Osady atmosferyczne tworzą się w wyniku przemian pary wodnej, która osadza się na wychłodzonej powierzchni ziemi i obiektach.

Więcej informacji na ten temat w materiale „Dlaczego latem nie pada śnieg?D1FkFRCZ3Dlaczego latem nie pada śnieg?”.

6. Chmury

Chmura powstaje w wyniku skraplania się pary wodnej w powietrzu. Składa się z drobnych, unoszących się w powietrzu kropelek wody lub kryształków lodu. Niektóre chmury zbudowane są zarówno z kropelek wody, jak i kryształków lodu. Pokrycie nieba chmurami określa się stopniem zachmurzenia nieba. Wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje chmur: pierzaste, kłębiaste i warstwowe.

Różne rodzaje chmur

R18C7b6Fu1nJd

Fotografia przedstawia chmury typu Altocumulus. Duża warstwa, zakrywająca w większości niebo, delikatne, białe chmury małych lub średnich rozmiarów.

R2M3Xi9nqTcZ9

Fotografia przedstawia chmury typu Altostratus. Szaro‑białe niebo, pokryte mgłą i rozciągającymi się pasmami chmurami.

R80amWKFywsNr

Fotografia przedstawia chmury typu Cirrocumulus. Niebo pokryte chmurami mniej niż w połowie, kłębiaste, małe chmury układają się w warstwy.

R15t9hDap7qDP

Fotografia przedstawia chmury typu Cirrostratus. Na niebie długie, ciągnące się warstwy poziomych chmur pierzastych.

R1IrGy5VwvvjS

Fotografia przedstawia chmury typu Cirrus. Na niebie bardzo delikatne, długie chmury w kształcie smug.

Ra9S7chF7DmGF

Fotografia przedstawia chmury typu Cumulus. Bardzo duża, kłębiasta, biała chmura.

R18rLEX10yNjN

Fotografia przedstawia chmury typu Cumulonimbus. Bardzo wysoka, piętrowa budowa chmury, rozszerzająca się na górze.

RPeDjyt9VRqlX

Fotografia przedstawia chmury typu Nimbostratus. Niebo w całości pokryte warstwą gęstych, warstwowych, ciemnych chmur.

R8Ieq5LioBPkY

Fotografia przedstawia chmury typu Stratus. Niebo zakryte dużą, ciemną chmurą.

RuAcPdrxeFUTk

Fotografia przedstawia chmury typu Stratocumulus. Niebo pokryte grubą warstwą kłębiastych chmur układających się w równoległe do siebie pasy.

Więcej informacji na temat chmur w materiale „ChmuryDRKpXSAnoChmury”.

7. Krążenie wody przyrodzie

Krążenie wody to przemiany wody i jej przemieszczanie się w atmosferze i po powierzchni ziemi. Woda paruje z gleby, mórz, oceanów oraz roślin i innych organizmów żywych. Para wodna unosi się do góry i tworzy chmury. Pod wpływem niskiej temperatury para wodna w chmurach skrapla się i spada na ziemię w postaci deszczu lub śniegu. Woda opadowa zasila rzeki i zbiorniki wodne, dociera do niżej położonych warstw gleby, część jest pobrana przez organizmy żywe.

8. Jak powstaje burza?

Burza to zjawisko pogodowe, któremu towarzyszą pioruny. Piorun to wyładowanie elektryczne zachodzące pomiędzy chmurą a powierzchnią ziemi lub wewnątrz chmury. Wyładowania te powstają na skutek gromadzenia ładunków elektrycznych przez krople wody i kryształki lodu. Pioruny, które docierają do ziemi, uderzają w najwyższe obiekty, np. maszty, wieże, wysokie budynki, drzewa.
Przed piorunami chroni piorunochron. Jest to zakładane na budynek metalowe urządzenie, które odprowadza wyładowanie elektryczne do ziemi.

Więcej informacji na temat powstawania burzy w materiale „Jak powstaje burza?DtQyftxrqJak powstaje burza?”.

9. Jak mierzymy składniki pogody?

Na podstawie pomiarów składników pogody ustala się prognozę pogody, którą przedstawia się graficznie w postaci mapy pogody.

RuK9NpTKBWDdv

Zdjęcie przedstawia mapę pogody stosowaną w urządzeniach mobilnych lub na stronach internetu. Na ekranie wyświetlacza dni tygodnia wypisane od góry w dół w jednej kolumnie. Na prawo, obok nazwy dnia, znajdują się symbole ułożone poziomo. Pierwszy symbol wskazuje pogodę. Biała chmura to dzień pochmurny a słońce to słoneczny dzień. Dwa następne symbole to temperatura maksymalna i minimalna w ciągu dnia. Ostatni symbol na prawo to strzałki wskazujące kierunek wiatru.

Więcej informacji na temat składników pogody w materiale „Jak mierzymy składniki pogody?D16E2KpplJak mierzymy składniki pogody?”.

10. Zmiany pogody

W Polsce występują cztery kalendarzowe pory roku. Są konsekwencją zmian nasłonecznienia Ziemi. Latem, gdy Słońce świeci najdłużej i znajduje się najwyżej nad widnokręgiem, ogrzewa nas silnie, a dni są długie. Odwrotnie jest zimą, kiedy Słońce świeci krócej, a w czasie górowania znajduje się nisko nad widnokręgiem.

Termiczne pory roku wyróżnia się na podstawie średnich dobowych temperatur powietrza.

Więcej informacji na ten pór roku w Polsce w materiale „Zmiany pogodyDBsVCaRCIZmiany pogody”.

Zadania