Teksty kultury (a więc m.in. dzieła literackie, naukowe, artystyczne) nie żyją w próżni, lecz pojawiają się w różnych odsłonach w innych tekstach lub nawiązaniach. Do utworów, które powstały w przeszłości, powracają nie tylko artyści i ludzie pióra, estrady, sztuki, ale także wszyscy użytkownicy języka. Nie musimy szczegółowo znać dzieł kultury, by zrozumieć sentencje wywodzące się ze świata literatury, kultury antycznej czy biblijnej. Niektóre fragmenty wybitnych dzieł kultury (np. autorstwa Horacego, Wiliama Szekspira, Adama Mickiewicza, Stanisława Wyspiańskiego) są tak bardzo utrwalone w języku potocznym, że powtarzamy je w ich metaforycznym lub wieloznacznym sensie. Takie powiedzenia nazywamy skrzydlatymi słowami.

Czym są skrzydlate słowa?

Skrzydlate słowaj0000007VSB2v27_000tp001Skrzydlate słowa to metaforyczna nazwa cytatów, powiedzeń, aforyzmów i wypisów z tekstów kultury, które pojawiają się zarówno w języku oficjalnym i literackim, jak i w języku potocznym. Mają one swe źródło w tekstach literatury (spopularyzowane cytaty z arcydzieł i poczytnych w danej epoce utworów), a także w innych tekstach kultury (np. w piosenkach estradowych i kabaretowych, dziełach filmowych, nawet w reklamie i polityce).

Wielka wartość stylistyczna skrzydlatych słów polega na tym, że nie tylko wywołują one skojarzenia ze źródłami, ale mogą również pojawiać się w zwykłym użyciu jako utrwalone związki wyrazowe (frazeologizmy) i przekształcenia, nawiązania, które są znakiem gry stylistycznej.

Kiedy i dlaczego używamy skrzydlatych słów?

Skrzydlatych słów używamy wtedy, gdy:

• nawiązujemy do dzieł, z których skrzydlate słowa się wywodzą – są wówczas znakiem znajomości tekstów i wysokiej kompetencji humanistycznej,

• szukamy potwierdzenia dla naszych sądów (myśli, interpretacji) w słowach ważnych dla kultury i cywilizacji – to bardzo przydatna umiejętność w rozważaniach naukowych, ale również w tekstach o charakterze argumentacyjnym, jak np. rozprawka,

• szukamy skojarzeń lub oparcia dla treści wieloznacznych, aluzyjnych, gier komunikacyjnych – wówczas skrzydlate słowa są źródłem licznych przekształceń i parafraz, np. w nagłówkach, tytułach tekstów i w hasłach,

• tosujemy je jako dedykacje lub motta.

Skąd się wywodzą skrzydlate słowa?

Przykładowe źródła skrzydlatych słów

Przydatność skrzydlatych słów

Skrzydlate słowa mogą się pojawiać jako:

• aforyzmy i przysłowia,

• sentencje, maksymy, złote myśli,

• frazeologizmy i utarte połączenia słowne,

• hasła i slogany (reklamowe, polityczne),

• tytuły, śródtytuły tekstów,

• cytaty i ich przekształcenia,

• terminy naukowe.