E-materiały do kształcenia zawodowego

Żywienie małego dziecka

SPO.04. Świadczenie usług opiekuńczych i wspomagających rozwój dziecka - Opiekunka dziecięca 325905

bg‑azure

Słownik pojęć dla e‑materiału

1
I śniadanie (pierwsze śniadanie)
I śniadanie (pierwsze śniadanie)

pierwszy i najważniejszy posiłek spożywany w ciągu dnia. Dla dzieci po 12. miesiącu życia podstawą posiłku śniadaniowego powinny być mleko i produkty mleczne

II śniadanie (drugie śniadanie)
II śniadanie (drugie śniadanie)

powinno być uzupełnieniem puli energetycznej całodziennej diety dziecka. Mogą je stanowić posiłki przygotowywane na bazie mleka lub jogurtu. Polecane są także świeże warzywa i owoce, podawane w formie kolorowych, odpowiednio dobranych smakowo kompozycji. Dzieciom młodszym można przygotować porcję budyniu lub kisiel mleczny z owocami, dzieciom starszym – porcję ciasta z napojami mlecznymi lub koktajle mleczno‑owocowe. Jest podawane w godzinach porannych, czym różni się od podwieczorku

alergen
alergen

każdy antygen zewnątrzpochodny wywołujący reakcję alergiczną w organizmie ludzkim

alergia
alergia

niewłaściwa reakcja układu immunologicznego na alergeny, czyli substancje wywołujące objawy alergiczne

antygen
antygen

substancja, która pobudza układ odpornościowy organizmu do produkcji przeciwciał

Baby‑Led Weaning, BLW
Baby‑Led Weaning, BLW

alternatywna metoda rozszerzania diety niemowląt, którą wprowadza się nie wcześniej niż po ukończeniu przez dziecko 17. tygodnia życia i nie później niż w 26. tygodniu. Metoda ta polega na samodzielnym poznawaniu nowych produktów przez dziecko. Zgodnie z zasadami metody BLW niemowlę otrzymuje produkty w takiej postaci, żeby mogło je łatwo chwycić rączką np. krążki pokrojonej marchewki, kawałki banana, różyczki brokułów, kleistą kaszę. Początkowo pozwala mu się jeść palcami, a dopiero potem wprowadza sztućce. W polskim (potocznym) tłumaczeniu BLW określa się jako bobas lubi wybór

botwinka
botwinka

zupa przygotowywana z młodych liści i korzeni buraka ćwikłowego, ze śmietaną. Odmianą zupy z botwiny jest chłodnik z botwinki. Przygotowuje się go z liści i korzenia botwiny, kefiru oraz śmietany

chałka
chałka

w kuchni polskiej – słodkie, a w kuchni żydowskiej – lekko słone, puszyste, drożdżowe pieczywo pszenne w postaci zaplecionego warkocza. Można także spotkać wypieki w kształcie bułek lub wałka zamkniętego w okrąg

chleb pytlowy
chleb pytlowy

chleb wypiekany z jasnej mąki żytniej (dawniej określanej mąką pytlową). Nazwa wywodzi się od pytla, czyli drobnego sita z gazy młyńskiej w kształcie rękawa, służącego do odsiewania mąki od otrąb. Mąka kilkakrotnie mielona, dokładnie oczyszczona i przesiana przez pytel nosiła niegdyś nazwę mąki pytlowej

chleb razowy na zakwasie
chleb razowy na zakwasie

pieczywo razowe może być wypiekane z mąki pszennej, żytniej lub mieszanej. Określenie „razowe” oznacza, że do jego wyprodukowania została użyta mąka razowa, czyli zmielona jednokrotnie. Dzięki temu zawiera ona otręby i jest ciemniejsza od mąki zmielonej kilkukrotnie. Typowy chleb razowy wypieka się na zakwasie. Ta metoda wypiekania pieczywa polega na użyciu zakwasu, czyli mieszanki mąki z wodą, która została poddana fermentacji. Wyhodowane w ten sposób kultury bakterii działają podobnie jak drożdże. Pieczywo na zakwasie jest bardziej zbite i dłużej nadaje się do spożycia. Zazwyczaj przygotowuje się je z mąki żytniej, chociaż można użyć również mąki pszennej

choroby dietozależne
choroby dietozależne

choroby powstałe na skutek wadliwego żywienia, czyli zarówno niedoborowego, jak i nadmiernie jednostronnego

codex alimentarius
codex alimentarius

zbiór przyjętych w skali międzynarodowej norm żywnościowych, praktyk, zaleceń i wytycznych wykorzystywanych przez urzędowe służby kontroli, przemysł rolno‑spożywczy oraz środowiska naukowe

DHA
DHA

kwas, który nie może być w naturalny sposób syntetyzowany w organizmie człowieka, jednak jest niezbędny dla jego zdrowia. Najczęściej i w największych ilościach występuje w tłustych rybach, które powinny być obecne w diecie zarówno dzieci, dorosłych, jak i osób starszych ze względu na swoje prozdrowotne właściwości

dieta przejściowa
dieta przejściowa

odpowiedni do fazy rozwojowej dziecka dobór produktów lub potraw bezpiecznych pod względem wartości odżywczej i jakości zdrowotnej, o konsystencji półstałej i stałej

dieta stołu rodzinnego
dieta stołu rodzinnego

dieta oparta na potrawach i posiłkach przygotowywanych dla całej rodziny, odpowiednio zmodyfikowanych na potrzeby dziecka pod względem konsystencji, cech organoleptycznych i sposobu przygotowania

gluten
gluten

białko występujące w ziarnach żyta, jęczmienia, pszenicy i owsa

halibut
halibut

rodzaj płastugi należącej do rodziny Pleuronectidae. Ryby te pływają bokiem
i mają spłaszczony korpus w kształcie rombu. Mięso halibuta jest bogate w kilka ważnych witamin i minerałów, przede wszystkim w selen – 85‑gramowa porcja halibuta pokrywa 55% dziennego zapotrzebowania na ten składnik mineralny. W tej samej ilości halibuta znajdują się również duże ilości niacyny, witaminy BIndeks dolny 6, witaminy BIndeks dolny 12, fosforu i witaminy D

HIV
HIV

ludzki wirus upośledzenia odporności, zidentyfikowany w 1983 roku. Skrót HIV pochodzi od jego angielskiej nazwy human immunodeficiency virus

Instytut Matki i Dziecka
Instytut Matki i Dziecka

jednostka naukowo‑badawcza z 60‑letnią tradycją i znaczącym dorobkiem, znanym w kraju i na forum międzynarodowym. Został powołany uchwałą Rady Ministrów w 1951 r. i od tego czasu nieprzerwanie uczestniczy w rozwiązywaniu problemów zdrowotnych i społecznych matek, dzieci i młodzieży

inwolucja macicy
inwolucja macicy

obkurczanie macicy, powrót do wymiarów sprzed ciąży

karmienie mieszane
karmienie mieszane

karmienie dziecka mlekiem matki oraz rozszerzanie jego diety o nowe produkty, zgodnie z obowiązującymi zasadami karmienia niemowląt

karmienie naturalne
karmienie naturalne

karmienie dziecka wyłącznie mlekiem matki

kawa zbożowa
kawa zbożowa

rodzaj napoju bezkofeinowego o smaku zbliżonym do kawy. Najczęściej składa się z prażonego żyta, cykorii i buraka cukrowego. Jest dostępna w sprzedaży jako kawa rozpuszczalna, w torebkach do zaparzania (tzw. kawa ekspresowa) lub w formie tradycyjnej – do gotowania. Można również kupić wersje zawierające mleko, cukier i witaminy (dla dzieci)

kluski kładzione
kluski kładzione

kluski z rzadkiego ciasta nabieranego łyżką i kładzionego na wrzącą wodę

kolacja
kolacja

rodzaj posiłku popołudniowo‑wieczornego. Posiłek podawany na kolację powinien być lekkostrawny. Potrawy gotowane można urozmaicić standardowymi zestawami kanapek. W jadłospisach kolacyjnych dla dzieci należy uwzględnić wysoko wartościowe produkty spożywcze, które są źródłem białka, witamin i składników mineralnych

kuskus
kuskus

tradycyjny produkt spożywczy łączący cechy makaronu i kaszy. Wywodzi się z kuchni krajów Maghrebu (północno‑zachodnia Afryka) i ma postać okrągłych ziaren o średnicy rzędu 1 mm, otrzymywanych z pszenicy twardej. Współcześnie kuskus częściej produkuje się z mąki pszennej, wody i dodatków. Otrzymany granulat jest przesiewany przez sita o odpowiedniej średnicy. Jednak w handlu wciąż można spotkać kuskus produkowany z rozdrobnionych ziaren pszenicy, choć najczęściej przy udziale nowoczesnych technologii. Kuskus gotuje się na parze, ponad gotującym się mięsem i warzywami, lub zalewa się wrzątkiem i odstawia na kilka minut, aby nasiąknął wodą. Dobrze przygotowany kuskus powinien być sypki. Podaje się go z różnymi dodatkami, na przykład z mięsem. Do kuskusu można podać także drób oraz rybę lub przesmażyć go razem z warzywami, np. z dynią, bądź zalać przyprawionym bulionem

makaron farfalle
makaron farfalle

rodzaj makaronu w kształcie kokardek

mleko modyfikowane
mleko modyfikowane

mleko krowie upodobnione w procesie technologicznym składem ilościowym i jakościowym do składu mleka kobiecego

muffinki
muffinki

ciastka w kształcie wysokich babeczek z różnymi dodatkami, zarówno słodkimi (np. rodzynkami, czekoladą, bakaliami, owocami, a nawet orzechami), jak i wytrawnymi (np. warzywami albo nawet mięsem)

niemowlę
niemowlę

dziecko od 2. do 12. miesiąca życia

noworodek
noworodek

dziecko w pierwszym miesiącu życia

obiad – I danie
obiad – I danie

obiad powinien być głównym posiłkiem w ciągu dnia pod względem wartości odżywczej i energetycznej. Pierwsze danie powinno się składać z zupy przygotowanej na bazie warzyw. Czasami zupę jarzynową można zastąpić przecieranym sokiem warzywnym lub warzywno‑owocowym bogatym w witaminę C

obiad – II danie
obiad – II danie

obiad powinien być głównym posiłkiem w ciągu dnia pod względem wartości odżywczej i energetycznej. Drugie danie należy przygotować z mięsa, drobiu, ryby lub jaj (do wyboru), z dodatkiem ziemniaków, kaszy lub makaronu i warzyw w postaci jarzynki lub surówki

okres poniemowlęcy
okres poniemowlęcy

  1. i 3. rok życia dziecka

pasteryzacja
pasteryzacja

proces podgrzewania mleka w temperaturze między 75°C a 90°C (przez ok. 15 s). Przyczynia się do całkowitej eliminacji aktywnych drobnoustrojów

pediatra
pediatra

lekarz specjalista w zakresie leczenia chorób dzieci

podwieczorek
podwieczorek

powinien być uzupełnieniem puli energetycznej całodziennej diety dziecka. Mogą go stanowić posiłki przygotowywane na bazie mleka lub jogurtu. Polecane są także świeże warzywa i owoce, podawane w formie kolorowych, odpowiednio dobranych smakowo kompozycji. Dzieciom młodszym można przygotować porcję budyniu lub kisiel mleczny z owocami, dzieciom starszym – porcję ciasta z napojami mlecznymi lub koktajle mleczno‑owocowe. Jest podawany w godzinach popołudniowych, czym różni się od II śniadania

produkt bezglutenowy
produkt bezglutenowy

produkt, w którym zawartość glutenu nie przekracza 2 mg w przeliczeniu na 100 g masy produktu (czyli nie przekracza 20 mg na 1 kg masy produktu). Jest oznaczony na opakowaniu słowem „bezglutenowy” lub znakiem przekreślonego kłosa zboża

pumpernikiel
pumpernikiel

ciemny chleb razowy, pieczony w formie, na zakwasie, z gruboziarnistej mąki żytniej, często z dodatkiem miodu, melasy lub ekstraktu z jabłek oraz słodu. Ma kolor brunatny, czasem prawie czarny. Do sprzedaży dostarczany jest pocięty na cienkie kromki (5‑6 mm) i zapakowany w sposób utrudniający jego wyschnięcie

racje pokarmowe
racje pokarmowe

ilość produktów spośród grup produktów żywieniowych, którą osoba powinna spożyć w określonym czasie, aby pokryć zapotrzebowanie na energię i składniki odżywcze

ser mozzarella
ser mozzarella

ser podpuszczkowy z masy parzonej, niedojrzewający, rodem z południowych Włoch, z regionu Kampania. Oryginalnie wytwarzana jest ze świeżego mleka bawolego, krowiego lub ich połączenia. Charakteryzuje ją śnieżnobiała barwa oraz miękka, giętka, wilgotna konsystencja o włóknistej strukturze. Formowana jest głównie w kule lub walce

suplementacja
suplementacja

uzupełnianie składników odżywczych – najczęściej witamin i minerałów

Światowa Organizacja Zdrowia (ang. World Health Organization, WHO)
Światowa Organizacja Zdrowia (ang. World Health Organization, WHO)

działa w ramach Organizacji Narodów Zjednoczonych. Jest odpowiedzialna za najważniejsze kwestie w ochronie zdrowia

wirusy HTLV‑1 i HTLV‑2
wirusy HTLV‑1 i HTLV‑2

wirusy, które wywołują chłoniaka i białaczkę

wzory żywienia
wzory żywienia

zespół wielu charakterystycznych, wspólnie występujących cech opisujących odżywianie się ludzi. Cechy te mogą określać rodzaj i liczbę składników pokarmowych, żywności lub grup żywności, częstość spożywania posiłków, a także preferowanie lub unikanie określonej żywności

żywienie sztuczne niemowląt
żywienie sztuczne niemowląt

polega na zastąpieniu pokarmu matki mlekiem krowim specjalnie modyfikowanym dla potrzeb niemowlęcia, mlekiem początkowym, przeznaczonym do karmienia dziecka od urodzenia do 6. miesiąca życia, oraz mlekiem następnym, przeznaczonym do karmienia dziecka od 7. miesiąca życia

żywność gotowa przeznaczona dla niemowląt i małych dzieci
żywność gotowa przeznaczona dla niemowląt i małych dzieci

żywność przeznaczona do zaspokajania szczególnych potrzeb zdrowych niemowląt odstawionych od piersi i zdrowych małych dzieci

Interaktywne materiały sprawdzające
Przewodnik dla nauczyciela