Zwierzęta hodowlane w rolnictwie
ROL.04. Prowadzenie produkcji rolniczej – rolnik 601003
ROL.04. Prowadzenie produkcji rolniczej – technik rolnik 314207
ROL.04. Prowadzenie produkcji rolniczej – technik agrobiznesu 331402
Słownik pojęć dla e‑materiału
rozpłodnik; samiec bydła domowego po osiągnięciu dojrzałości rozpłodowej (w wieku ok. 15 miesięcy)

Galeria zdjęć zwierząt gospodarskichGaleria zdjęć zwierząt gospodarskich
inaczej: bydło typu kombinowanego; bydło o typie użytkowym mięsno‑mlecznym, wykazującym cechy zarówno pokroju mięsnego, jak i mlecznego; przedstawicielem tego typu jest bydło simentalskie

Atlas interaktywny zwierząt hodowlanych w rolnictwie – rasy bydłaAtlas interaktywny zwierząt hodowlanych w rolnictwie – rasy bydła
charakterystyczną cechą bydła typu mięsnego jest to, że mięśnie dostarczające najcenniejszego mięsa są dobrze wysklepione i zawierają dość dużo tłuszczu śródmięśniowego, co nadaje mięsu odpowiednią soczystość i dobry smak. Bydło mięsne charakteryzuje się beczułkowatą budową ciała, krótkim tułowiem, doskonale umięśnionym. Głowa jest mała i skrócona, a szyja krótka i gruba, kończyny również są krótkie i grube. Skóra gruba, o obfitej tkance tłuszczowej. Do typu mięsnego należą rasy m.in. hereford i aberdeen angus.

Atlas interaktywny zwierząt hodowlanych w rolnictwie – rasy bydłaAtlas interaktywny zwierząt hodowlanych w rolnictwie – rasy bydła
cechuje się znacznie większą zdolnością do produkcji dużych ilości mleka niż bydło typu mięsnego, natomiast małą – do produkcji mięsa. Bydło mleczne charakteryzuje się dobrze wysklepioną klatką piersiową, krótką, masywną szyją oraz słabo rozwiniętymi wymionami. Do bydła mlecznego należą rasy jersey i guernsey.

Atlas interaktywny zwierząt hodowlanych w rolnictwie – rasy bydłaAtlas interaktywny zwierząt hodowlanych w rolnictwie – rasy bydła
zespół zabiegów stosowanych przez człowieka do utrzymywania i rozrodu zwierząt w celu pozyskiwania produktów pochodzenia zwierzęcego (chów zwierząt gospodarskich) lub w celu amatorskim (chów zwierząt amatorski). Elementy chowu są związane z tworzeniem warunków środowiskowych bytowania zwierząt (budownictwo inwentarskie), żywieniem, profilaktyką zdrowotną, pielęgnacją, kierowaniem rozrodem oraz odchowem młodych i użytkowaniem.
Galeria zdjęć zwierząt gospodarskichGaleria zdjęć zwierząt gospodarskich
właściwość osobnicza zwierzęcia, która zależy od jego przynależności gatunkowej czy rasowej, a także od sposobu odchowu i utrzymania, poziomu żywienia, ogólnego stanu zdrowia oraz cech osobniczych. W tym okresie zwierzę osiąga zdolność do rozpłodu. W zależności od gatunku występuje ona w różnym wieku, np. u bydła 13–16 miesięcy, u koni 3–4 lat, a u świń 8–9 miesięcy.
Galeria zdjęć zwierząt gospodarskichGaleria zdjęć zwierząt gospodarskich
wiek zwierzęcia, w którym następuje osiągnięcie odpowiedniego rozwoju układu rozrodczego. U samic jest to zapoczątkowane okresowym wydalaniem po owulacji komórek jajowych z pęcherzyków jajnikowych, co również powoduje występowanie pierwszych objawów rui; natomiast u samców wiąże się to z pierwszą kopulacją połączoną z wydaleniem plemników w nasieniu, np. popęd płciowy u buhajów przypada na 8–10 miesięcy, a występowanie rui u jałówek na 7–9 miesięcy.
Galeria zdjęć zwierząt gospodarskichGaleria zdjęć zwierząt gospodarskich
wiek zwierzęcia, po osiągnięciu którego możliwy jest rozród bez negatywnych skutków dla jego dalszego rozwoju oraz dla późniejszej użytkowości
Galeria zdjęć zwierząt gospodarskichGaleria zdjęć zwierząt gospodarskich
w ujęciu zootechnicznym grupa osobników, które mają wspólnego przodka i podobne cechy, łączą je np. pochodzenie, budowa, potrzeby względem środowiska oraz zdolność do krzyżowania się i wydawania na świat potomstwa
Galeria zdjęć zwierząt gospodarskichGaleria zdjęć zwierząt gospodarskich

planowa działalność człowieka, która obejmuje ogół zabiegów i procesów mających na celu udoskonalenie cech dziedzicznych (genotypu) hodowanych zwierząt, wzrost ich produkcyjności, uzyskanie nowych odmian i ras o wysokich cechach użytkowych bądź zachowanie rzadkich i zagrożonych wyginięciem ras zwierząt gospodarskich. Cele hodowlane można osiągnąć poprzez właściwe warunki bytowania, selekcję (dobór sztuczny, dobór hodowlany), czyli wybieranie do rozrodu osobników, które posiadają cechę lub kombinację cech pożądanych, oraz rozmnażanie wybranych osobników z wykorzystaniem naturalnych lub sztucznych systemów kojarzeń (m.in. kojarzenia niekrewniaczego, kojarzenia krewniaczego, krzyżowania, sztucznej inseminacji lub też klonowania).
Galeria zdjęć zwierząt gospodarskichGaleria zdjęć zwierząt gospodarskich
młoda owca przed osiągnięciem dojrzałości płciowej w wieku od kilku miesięcy do jednego roku (zależnie od rasy)

Galeria zdjęć zwierząt gospodarskichGaleria zdjęć zwierząt gospodarskich
samica bydła domowego w wieku powyżej 6 miesięcy, przed pierwszym wycieleniem, czyli do wieku 18–24 miesięcy

Galeria zdjęć zwierząt gospodarskichGaleria zdjęć zwierząt gospodarskich
wielkość sztuki bydła; możliwe wartości to kaliber mały, średni lub duży
Galeria zdjęć zwierząt gospodarskichGaleria zdjęć zwierząt gospodarskich
rytmiczne odchylenia od osi pionowej włókna wełnistego. Wełna jest karbikowata, jeśli jej łuski są drobne, liczne i półkoliste; im włókno jest cieńsze, tym więcej karbików przypada na długości włókna. Karbikowatość ułatwia spilśnianie włókien; karbiki przyczyniają się również do zwiększenia objętości powietrza zawartego we włóknie, co powoduje wzrost jego izolacyjności cieplnej. Do wełen, które odznaczają się karbikowatością, należą wełny cienkie typu merynosowego.
Galeria zdjęć zwierząt gospodarskichGaleria zdjęć zwierząt gospodarskich
konie o dużej sprawności fizycznej, mające cechy konia sportowego, użytkowane są najczęściej w sportach konnych i na wyścigach; są energiczne, mają żywy temperament, charakteryzują się lekką budową. Konie gorącokrwiste hoduje się najczęściej przy udziale krwi koni angielskich lub arabskich. Do koni gorącokrwistych należy m.in. koń angloarabski.

Galeria zdjęć zwierząt gospodarskichGaleria zdjęć zwierząt gospodarskich
rasy powstałe przy niewielkim udziale pracy hodowlanej; charakteryzują się niedużym wzrostem (102–148 cm), żywotnością, zdrowotnością oraz dobrym wykorzystaniem paszy. Do ras prymitywnych należą m.in. koniki polskie oraz konie huculskie.

Galeria zdjęć zwierząt gospodarskichGaleria zdjęć zwierząt gospodarskich
konie silne i masywne, spokojniejsze, mniej ruchliwe i potężniejsze niż konie gorącokrwiste, zazwyczaj pracują w stępie; są to konie robocze, używane m.in. do prac rolniczych i jako konie pociągowe. Konie zimnokrwiste hodowane są bez udziału krwi koni gorącokrwistych lub z bardzo małą jej domieszką. Do koni zimnokrwistych należą m.in. konie rasy shire, perszerony, konie belgijskie czy ardeńskie.

Galeria zdjęć zwierząt gospodarskichGaleria zdjęć zwierząt gospodarskich
stan organizmu zwierzęcia, jest ona miarą jego energii życiowej uwarunkowanej działaniem gruczołów wydzielania wewnętrznego i przejawia się w wyglądzie zewnętrznym zwierzęcia oraz w sposobie jego reagowania na otoczenie. Jest to właściwość dziedziczna, jednak podlega wpływom środowiska zewnętrznego i może ulec zmianom. U zwierząt hodowlanych wyróżnia się 4 typy konstytucji: konstytucja limfatyczna (trawienna) charakteryzuje się powolną przemianą materii, silnym rozwojem tkanki łącznej, obecnością tłuszczu w tkance mięśniowej, łącznej oraz pod skórą, stawy i ścięgna nie są wyraźnie zarysowane; zwierzęta o takim typie nadają się na opas; konstytucja sucha (oddechowa) cechuje się szybką przemianą materii dzięki dużej pojemności płuc i znacznej sprawności układu krążenia oraz narządów wydalniczych, tkanka łączna jest słabo rozwinięta, a skóra cienka; zwierzę o konstytucji suchej ma lekką budowę ciała, ale dość silną; konstytucja zwięzła (silna) wyróżnia się mocną budową ciała, silnie lub umiarkowanie rozwiniętym kośćcem i umięśnieniem, a także dużą pojemnością klatki piersiowej, skóra ma dobrą zwartość i średnią grubość; konstytucja delikatna charakteryzuje się cienkokostnością, słabym umięśnieniem i cienką skórą z jedwabistym włosem.
Budowa narządów i układów poszczególnych gatunków zwierząt hodowlanychBudowa narządów i układów poszczególnych gatunków zwierząt hodowlanych
wyprawiona skóra owcza
Galeria zdjęć zwierząt gospodarskichGaleria zdjęć zwierząt gospodarskich
młoda koza

Galeria zdjęć zwierząt gospodarskichGaleria zdjęć zwierząt gospodarskich
dorosła samica po pierwszym wycieleniu i kolejnych

Galeria zdjęć zwierząt gospodarskichGaleria zdjęć zwierząt gospodarskich
sierść lub pierze innej barwy niż reszta umaszczenia, które tworzy „kołnierz” na szyi; może występować u różnych gatunków zwierząt
Galeria zdjęć zwierząt gospodarskichGaleria zdjęć zwierząt gospodarskich
niewielkie konie o wysokości w kłębie nieprzekraczającej 148 cm (149 cm przy mierzeniu konia w podkowach), odznaczają się wysoką wydajnością; użytkowane są jako konie wszechstronne, w Europie i Ameryce Północnej wykorzystuje się je do jazdy dla dzieci i młodzieży oraz w hipoterapii i rajdach konnych, kuce ponadto pracują przy transporcie lekkich ładunków czy w cyrku

Galeria zdjęć zwierząt gospodarskichGaleria zdjęć zwierząt gospodarskich
kury o tym typie użytkowym charakteryzują się szeroką, dobrze umięśnioną klatką piersiową, mocnymi udami, a także sylwetką wpisaną w kwadrat. Kury mięsne mają białe upierzenie. Do przedstawicieli tego typu należy m.in. dominant white cornish.
Galeria zdjęć zwierząt gospodarskichGaleria zdjęć zwierząt gospodarskich
kury o tym typie użytkowym charakteryzują się lekką sylwetką zbliżoną do trójkąta, silnie rozwiniętymi dzwonkami oraz grzebieniem, osiągają bardzo dobre wyniki zapłodnienia i wylęgu. Są tu kury, które nie kwoczą. Do przedstawicieli tego typu należy m.in. white leghorn.

Galeria zdjęć zwierząt gospodarskichGaleria zdjęć zwierząt gospodarskich
kury o tym typie użytkowym charakteryzują się sylwetką zbliżoną do prostokąta, dobrym umięśnieniem i nieśnością. Do przedstawicieli tego typu należą m.in. rasy rhode island red czy sussex.

Galeria zdjęć zwierząt gospodarskichGaleria zdjęć zwierząt gospodarskich
proces wydzielania mleka przez gruczoły mleczne samic ssaków, pojawia się po porodzie i trwa przez okres potrzebny do wykarmienia młodych; wyjątkiem jest bydło mleczne, u którego laktację stymuluje się przez dłuższy czas dla otrzymywania mleka do celów konsumpcyjnych
Galeria zdjęć zwierząt gospodarskichGaleria zdjęć zwierząt gospodarskich
samica owcy domowej dojrzała do rozpłodu

Galeria zdjęć zwierząt gospodarskichGaleria zdjęć zwierząt gospodarskich
konie, których wysokość w kłębie nie przekracza 156 cm bez podków lub 157 cm w podkowach. Do małych koni należą m.in. hucuły.

Galeria zdjęć zwierząt gospodarskichGaleria zdjęć zwierząt gospodarskich
zawartość tłuszczu śródmięśniowego, która wpływa na smak, soczystość i kruchość mięsa; uważa się, że mięso z wysokim poziomem marmurkowatości ma lepszą jakość sensoryczną
Galeria zdjęć zwierząt gospodarskichGaleria zdjęć zwierząt gospodarskich
u konia to barwa sierści, która pokrywa jego ciało, a także barwa grzywy i ogona; jest to cecha uwarunkowana genetycznie, ponieważ zasadnicze maści konia wynikają z układu pięciu genów. Wśród maści zasadniczych rozróżniamy maści podstawowe (kasztanowata, gniada i kara), rozjaśnione bułane (czerwonobułana, bułana i myszata), rozjaśnione srebrne (gniadosrebrna i karosrebrna), rozjaśnione kremowe (izabelowata, jelenia i cremello). Na każdą z maści zasadniczych mogą nałożyć się wzory (maści) białej sierści.
Galeria zdjęć zwierząt gospodarskichGaleria zdjęć zwierząt gospodarskich
zdolność samic drobiu do znoszenia jaj; nieśność zależna jest od cech indywidualnych, rasy drobiu i warunków chowu
Galeria zdjęć zwierząt gospodarskichGaleria zdjęć zwierząt gospodarskich
wełna oraz sierść na żywej owcy; warstwa zewnętrzna okrywy włosowej składa się ze zrogowaciałych łusek, warstwę środkową (korową) tworzą rurowate i zwarte komórki, natomiast warstwę dolną – tzw. warstwa rdzeniowa. Wełna pochodząca z owiec ras szlachetnych nie ma rdzenia. Łuski okrywy zewnętrznej umożliwiają spilśnianie się (zazębianie, łączenie) włókien.
Galeria zdjęć zwierząt gospodarskichGaleria zdjęć zwierząt gospodarskich
miara rozrodczości określana liczbą wydanych na świat młodych w stosunku do liczby dorosłych samic; np. plenność owcy czarnogłówki wynosi 130%, co oznacza, że średnio z jednej owcy otrzymujemy 1,3 jagnięcia, czyli z 10 matek odchowuje się 13 jagniąt
Galeria zdjęć zwierząt gospodarskichGaleria zdjęć zwierząt gospodarskich
ogół zwierząt, zazwyczaj jednego rodzaju, gatunku, rasy, płci lub wieku, występujących na określonym terenie i w określonym czasie
Budowa narządów i układów poszczególnych gatunków zwierząt hodowlanychBudowa narządów i układów poszczególnych gatunków zwierząt hodowlanych
program zajmujący się zasobami genetycznymi zwierząt gospodarskich; rasy zwierząt gospodarskich oraz linie hodowlane lub odmiany w obrębie ras zwierząt gospodarskich, których liczebność stwarza zagrożenie dla ich istnienia, obejmuje się ochroną zasobów genetycznych polegającą na utrzymywaniu żywych zwierząt gospodarskich lub gromadzeniu i przechowywaniu materiału biologicznego pochodzącego od tych zwierząt
Galeria zdjęć zwierząt gospodarskichGaleria zdjęć zwierząt gospodarskich
dostatecznie liczna grupa organizmów w obrębie jednego gatunku, zdolna do rozmnażania w warunkach naturalnych, o wspólnym pochodzeniu i wspólnych cechach istotnych dla odróżnienia jej od innych organizmów danego gatunku. Rasa to również zespól cech uznanych za rasowe. Rasa powstała w wyniku twórczej pracy człowieka w określonych warunkach ekonomicznych, społecznych i geograficznych lub wykształciła się samorzutnie.
Galeria zdjęć zwierząt gospodarskichGaleria zdjęć zwierząt gospodarskich
u takich ras ruja występuje niezależnie od pory roku, dzięki czemu maciorki mogą być kryte więcej niż raz w roku. Do owiec asezonalnych należy m.in. merynos.
Galeria zdjęć zwierząt gospodarskichGaleria zdjęć zwierząt gospodarskich
rasy trzody chlewnej, które wyróżniają się wysokimi przyrostami dziennymi, dobrym wykorzystaniem paszy oraz wyższą mięsnością tuszy. Cechy te są szczególnie pożądane w krzyżowaniu towarowym w celu uzyskania zwierząt do tuczu. Do ras ojcowskich zalicza się: pietrain, duroc, hampshire.
Galeria zdjęć zwierząt gospodarskichGaleria zdjęć zwierząt gospodarskich
estrus; faza cyklu płciowego (rujowego, estralnego) u ssaków, w której dojrzewa kilka pęcherzyków jajnikowych i występuje jajeczkowanie (owulacja)
Galeria zdjęć zwierząt gospodarskichGaleria zdjęć zwierząt gospodarskich
spójna masa luźno ze sobą powiązanych włókien lub innych włóknistych obiektów; przykładem jest runo owcze, czyli zwarta masa owczej sierści otrzymana w procesie strzyżenia owcy
Galeria zdjęć zwierząt gospodarskichGaleria zdjęć zwierząt gospodarskich
włosy pokrywające ciało zwierzęcia, nienadające się do przędzenia; pełni funkcje receptorowe i komunikacyjne i stanowi barierę termoregulacyjną, izolacyjną oraz ochronną; pomaga w odbieraniu bodźców ze środowiska oraz przekazywaniu informacji innym osobnikom
Galeria zdjęć zwierząt gospodarskichGaleria zdjęć zwierząt gospodarskich
skórka futerkowa 1–5‑dniowych jagniąt, głównie rasy karakuł i owcy krymskiej (zw. malicz), także z owiec sokolskich, używana na wyroby kuśnierskie; najcenniejsze smuszki uzyskuje się z jagniąt 1–2‑dniowych; barwa zwykle czarna, także popielata i brązowa
Galeria zdjęć zwierząt gospodarskichGaleria zdjęć zwierząt gospodarskich
samiec owcy gotowy do rozpłodu

Galeria zdjęć zwierząt gospodarskichGaleria zdjęć zwierząt gospodarskich
termin używany w hodowli zwierząt na określenie zespołu cech pokrojowych i fizjologicznych zwierzęcia, warunkujących rodzaj jego użytkowości; może być jednostronny (np. mleczny lub mięsny typ użytkowy bydła, mleczny lub mięsny typ użytkowy kozy, wełnisty czy kożuchowy typ owcy, nieśny typ użytkowy kur domowych) lub kombinowany (np. mleczno‑mięsny typ użytkowy bydła)
Galeria zdjęć zwierząt gospodarskichGaleria zdjęć zwierząt gospodarskich
zwierzęta należące do tego typu mają wełnę najwyższej jakości: jednolitą cienką, gęstą i wyrównaną na całej prawie powierzchni ciała. Runo (okrywa wełnista) tych owiec jest zwarte, całkowicie zamknięte. Owce o użytkowości wełnistej późno dojrzewają, niezbyt dobrze wykorzystują pasze, a ich umięśnienie jest bardzo słabe.
Galeria zdjęć zwierząt gospodarskichGaleria zdjęć zwierząt gospodarskich
uwarunkowany genetycznie kolor okrywy włosowej zwierzęcia; w wyniku domestykacji i powiązanych z tym procesem zmian środowiska, utrwalania mutacji czy sztucznej selekcji można uzyskać różne umaszczenia
jest wypadkową płodności, plenności oraz odchowu jagniąt; wskaźnik ten jest istotnym miernikiem efektywności użytkowania rozpłodowego owiec, określa bowiem liczbę odchowanych jagniąt w przeliczeniu na 100 matek w stadzie
Galeria zdjęć zwierząt gospodarskichGaleria zdjęć zwierząt gospodarskich
wełna jednolita o średniej wartości średnicy włókien; odznacza się zaostrzonymi słupkami i nieco rzadszym porostem, przez co końce słupków nie przylegają do siebie tak zwarcie. Zmienność grubości wełny krzyżówkowej wynosi nie więcej niż 30%. Do owiec o wełnie krzyżówkowej należą m.in.: polska owca nizinna, owca reńska czy niemiecka owca górska.
Galeria zdjęć zwierząt gospodarskichGaleria zdjęć zwierząt gospodarskich
zbudowana jest z trzech grup włosów: rdzeniowych, przejściowych oraz puchowych, tworzących zespoły włosowe nazywane kosmykami. Jest to wełna luźna i tworzy całość tylko wskutek spilśnienia. Wełna otwarta występuje u owiec o okrywie mieszanej, takich jak wrzosówki i polska owca górska.
Galeria zdjęć zwierząt gospodarskichGaleria zdjęć zwierząt gospodarskich
jest to wełna strzyżona, nazywana wełną surową lub brudną, określa się ją również mianem wełny żywej – w odróżnieniu od wełny uzyskanej z owiec martwych, która jest gorsza
Galeria zdjęć zwierząt gospodarskichGaleria zdjęć zwierząt gospodarskich
zbudowana jest ze słupków cylindrycznych przylegających do siebie na całej długości (duża gęstość). Włosy takiej wełny są cienkie, puchowe, karbikowane, bardzo gęste i mają zbliżoną długość. Do takich wełen należy zwarta i nierozpadająca się po zdjęciu wełna jednolita merynosów i owiec nizinnych.
Galeria zdjęć zwierząt gospodarskichGaleria zdjęć zwierząt gospodarskich
typ włosów w okrywie włosowej ssaków; włos wełnisty jest krótki, gęsty, z reguły falisty i jednakowej grubości na całej swej długości (z wyjątkiem końcówki)
Galeria zdjęć zwierząt gospodarskichGaleria zdjęć zwierząt gospodarskich
ilość mięsa możliwa do pozyskania z dorosłej sztuki; jest to także iloraz masy tuszy do ciała przed ubojem, który wyraża się w procentach. Wskaźnik ten można określić na tuszy ciepłej, czyli bezpośrednio po uboju, lub wychłodzonej.
Galeria zdjęć zwierząt gospodarskichGaleria zdjęć zwierząt gospodarskich