E-materiały do kształcenia zawodowego

Maszyny i narzędzia biorące udział w procesie budowy podtorza

Wykonywanie i utrzymywanie nawierzchni kolejowej i podtorza - Monter nawierzchni kolejowej

bg‑green

Słownik pojęć dla e‑materiału

1

Słownik pojęć zawiera objaśnienia pojęć związanych z zagadnieniami omawianymi w niniejszym e‑materiale. Pojęcia uporządkowano alfabetycznie.

balastowanie toru
balastowanie toru

uzupełnianie tłucznia poprzez zasypywanie kruszywem rusztu torowego, który został ułożony na warstwie subwarstwy. Tor z subwarstwą i po wykonanym balastowaniu stanowi jedną wspólną warstwę podsypki

dźwig typu
dźwig typu

hydrauliczny dźwig samochodowy, czyli samobieżny dźwig i żuraw, który zamontowany jest na samochodzie ciężarowym lub drezynie. To bardzo popularne urządzenie do transportu bliskiego ładunków. Umożliwia samodzielne załadowanie/rozładowanie ładunku z tego pojazdu. Jego zdolność przeładunkowa to od kilkuset kilogramów do kilku ton. Aby uzyskać uprawnienia na tego typu żuraw, należy być pełnoletnim oraz mieć prawo jazdy kategorii B i zaświadczenie lekarskie o braku przeciwwskazań zdrowotnych do wykonywania pracy operatora. Osoba, która ukończyła kurs z wynikiem pozytywnym i zdała egzamin państwowy, otrzymuje zaświadczenie kwalifikacyjne Urzędu Dozoru Technicznego uprawniające do obsługi maszyn w kategorii . Wyposażenie coraz częściej stosowane jest w drezynach kolejowych do transportu materiałów i sprzętu budowlanego

geosyntetyk
geosyntetyk

to produkt polimerowy, który charakteryzuje się wysoką trwałością. Wbudowywany jest zazwyczaj w grunt, aby poprawić jego właściwości i rozwiązać problemy geotechniczne. Geosyntetyki mogą być wykonywane w formach takich jak: geowłóknina, geosiatka, georuszt, geokrata, geopianka, geokompozyt. Wykorzystywane są w branży kolejowej do wzmacniania warstw podtorza, warstw ochronnych oraz konstrukcji pod przejazdami kolejowo‑drogowymi ze słabymi gruntami

koparka gąsiennicowa
koparka gąsiennicowa

z łyżką skarpową służy do wyrównywania i wybierania materiału ziemnego, który zlokalizowany jest w trudnych, grzęskich i wilgotnych warunkach terenowych. Przedstawiona koparka profiluje warstwę podtorza, która została dowieziona z wykopaliska i rozkładana jest na grunt rodzimy.

RwGga0T3aZjBJ
Koparka gąsiennicowa
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
mała mechanizacja
mała mechanizacja

sposób automatyzowania prac i odciążania pracowników poprzez stosowanie maszyn o mniejszym poziomie zaawansowania i mniejszych gabarytach niż wysokowydajne maszyny torowe. Wspomagają proces budowy lub naprawy obiektów i budowli kolejowych. Mała mechanizacja w budownictwie zajmuje miejsce miedzy ręcznymi narzędziami i wielkimi maszynami roboczymi. Urządzenia mają również zastosowanie do prac w miejscach niedostępnych dla maszyn - pojazdów. W branży kolejowej mogą być to zakrętarki torowe, podbijaki spalinowe czy wiertarki torowe

metoda potokowa
metoda potokowa

jedna z metod prowadzenia prac, najczęściej wykorzystywana w naprawach głównych nawierzchni kolejowej polegającej na wymianie szyn, podkładów, złączek oraz podsypki. Praca wykonywana jest za pomocą zmechanizowanych pociągów, które w sposób ciągły wymieniają wiele elementów na raz, a w połączeniu z ciągłym poruszaniem się do przodu, zapewniają wysoką wydajność. W Polsce praca potokowa wykonywana jest np. przy udziale pociągów takich jak . Obejmują one prace przygotowawcze, jak również zasadnicze.

nawierzchnia kolejowa
nawierzchnia kolejowa

zespół konstrukcyjny, składający się z szyn, podkładów, złączek i podsypki. Elementy te służą do zbudowania toru szynowego, który stanowią dwa równoległe toki szynowe, ułożonew ustalonej między nimi odległości. Tor ma odpowiednie położenie w planie i profilu. Tor w planie składa się z odcinków prostych i krzywych (obejmujących łuki z krzywymi przejściowymi), w profilu zaś - z odcinków położonych w poziomie i na pochyleniu (wzniesienia i spadki) oraz z załomów profilu podłużnego. Do nawierzchni kolejowej zalicza się także rozjazdy oraz skrzyżowania torów. W skład drogi kolejowej wchodzą także przejazdy kolejowe.

odsiewki
odsiewki

zanieczyszczenia w postaci piasku, żwiru, grysu, humusu czy innych kruszyw oddzielone jako frakcja w procesie oczyszczania podsypki za pomocą przesiewacza w oczyszczarce torowej

palownica
palownica

to specjalistyczna maszyna, która wykorzystywana jest w budownictwie. Używana jest do wiercenia szybów o głębokości do 15 m i wbijania pali. Palownice mogą być na podwoziu gąsienicowym, kołowym, jak również dwudrogowe z możliwością poruszania się po torach kolejowych. Wyposażona jest w ramię oraz urządzenie wiertnicze. Palownice cechują się wysoką mobilnością. Maszyny tego typu mogą tworzyć idealnie gładkie i równe szyby wiertnicze. Największą przewagą palownic jest to, że sprzęt tego typu może łatwo się przemieszczać po drogach nie psując nawierzchni.

Ri403wUTWpxvJ
Palownica
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
podbijak ręczny (pot. oskard)
podbijak ręczny (pot. oskard)

narzędzie składające się z obucha w kształcie pojedynczego ostrza (żeleźca), oraz styliska, na którego końcu ten obuch jest osadzony. Wykorzystywany najczęściej w branży kolejowej do ręcznego zagęszczania podsypki

podbijak
podbijak

element zespołu podbijającego w podbijarce, określany również jako łapa. To specjalny element o kształcie prostym lub falistym, który jest odporny na ścieranie. Jego ruch może odbywać się asynchronicznie w stosunku do innych podbijaków. Poruszanie się obejmuje zagłębienie w podsypce, a następnie zagęszczenie przez wykonanie wymuszonych drgań w płaszczyźnie poziomej

podbijarka automatyczna
podbijarka automatyczna

inaczej podbijarka szlakowa. Dostosowana do wysokowydajnej pracy na długich odcinkach toru z prostym układem geometrycznym, takich jak tory szlakowe, tory stacyjne itd..

R5CI6xf8G08vs
Podbijarka automatyczna
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
podbijarka uniwersalna
podbijarka uniwersalna

inaczej podbijarka rozjazdowa. Dostosowana do podbijania złożonych układów geometrycznych torów, takich jak rozjazdy, skrzyżowania czy środkowe części

RPa2QlrbIQZvE
Podbijarka uniwersalna
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
podtorze kolejowe
podtorze kolejowe

budowla ziemna przystosowana do ułożenia toru kolejowego. Zadaniem podtorza jest przejęcie dynamicznych nacisków od taboru poprzez szyny, podkłady i podsypkę. Podtorze stanowi fundament toru kolejowego.

przesiewacz
przesiewacz

urządzenie mechaniczne wykorzystywane w oczyszczarkach tłucznia. Jego działanie polega na rozdzieleniu frakcji ziaren, które trafiają poprzez łańcuch wybierakowy i przenośnik na sita. Dzięki ruchom wibracyjnym przesiewacza ziarno swobodnie przemieszcza się przez 3 sita. Pierwsze z nich o wymiarze oczka #80 mm oddzielna nadziarno, drugie z nich o wymiarze #50 mm zatrzymuje część oczyszczonego tłucznia, natomiast trzecie (#30 mm) umożliwia oddzielnie zanieczyszczeń i grysu od właściwych ziaren. Nadziarno z pierwszego sita i odsiewki przesiane przez trzecie sito za pomocą przenośników taśmowych są transportowane na specjalne wagony, które znajdują się przed oczyszczarką tłucznia. Natomiast tłuczeń z drugiego i trzeciego sita za pomocą przenośnika taśmowego jest wsypywany z powrotem w tor

przytwierdzenie bezpośrednie
przytwierdzenie bezpośrednie

przytwierdzenie w którym szyna jest bezpośrednio mocowana do podkładu, bez użycia dodatkowych elementów. Istnieją również konstrukcje, gdzie między szyną, a podkładem umieszczona jest stalowa podkładka, a element mocujący szynę do podkładki jest równocześnie tym samym elementem mocującym podkładkę do podkładu. Przykładowe przytwierdzenia: , ,

przytwierdzenie pośrednie
przytwierdzenie pośrednie

przytwierdzenie w którym między szyną a podkładem kolejowym umieszczana jest podkładka i w których występują oddzielne elementy mocujące szynę do podkładki, a inne podkładkę do podkładu. Przykładowe przytwierdzenia: ,

ruch oscylacyjny
ruch oscylacyjny

ruch wykonywany przez traktor spawalniczy; jego fizyczny obraz polega na wychylaniu się obiektu z poziomu równowagi do drugiego poziomu - położonego w osi, a następnie powrotu do stanu wyjściowego. Określany mianem drgań obiektu np. w płaszczyźnie góra - dół, przód - tył lub prawo - lewo. Taki ruch zapewnia optymalną pracę głowicy spawającej i uzyskanie najlepszych efektów związanych ze spawaniem czy napawaniem elementów szyn i rozjazdów

ruszt torowy
ruszt torowy

jest to konstrukcja torowa obejmująca ułożone obok siebie dwa toki szynowe wraz z podkładami do których są przytwierdzone za pomocą przytwierdzeń pośrednich lub bezpośrednich

spycharka
spycharka

jest to maszyna wykorzystywana do robót ziemnych. Wykorzystywana jest głównie do odspajania gruntu, wykonywania wykopów, przemieszczania urobku na bliskie odległości, zagęszczania podłoża, niwelacji i profilowania terenu oraz innych prac przy użyciu lemiesza, zrywaka, zaczepu czy innych specjalistycznych osprzętów.

R1DBiXaF6IrjF
Spycharka
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.
subwarstwa
subwarstwa

warstwa podsypki stabilizowana mechanicznie tj. poddana zagęszczaniu poprzez wywieranie na całej powierzchni warstwy kruszywa nacisku połączonego w miarę potrzeby z wibrowaniem. Zasady układania subwarstwy określone są w odpowiedniej instrukcji (PKP PLK Id‑114)

torowisko
torowisko

to górna powierzchnia podtorza, która jest fundamentem ziemnym, na którym układana jest nawierzchnia kolejowa, która jest podstawowym elementem infrastruktury kolejowej. Szerokość torowiska determinowana jest poprzez szerokość pryzmy podsypki tłuczniowej jak również ławy torowiska, występującej po obu stronach podsypki. Szerokość ławy torowiska najczęściej wynosi od 60 do 75 cm

wagon samowyładowczy
wagon samowyładowczy

wykorzystywany najczęściej do wyładunku materiału sypkiego w postaci kruszywa, zboża czy węgla. W obszarze budownictwa kolejowego wyróżnia się najczęściej wagony przystosowane do rozładunku podsypki w procesie balastowania torów i rozjazdów czy kruszyw przeznaczonych na podtorze. Wyładunek może następować poprzez podniesienie nadwozia o odpowiedni kąt na bok, otwarcie ręczne lub pneumatyczne klap bocznych bądź rozładunek między toki szynowe

walec drogowy
walec drogowy

określany jest również mianem walca ziemnego, który ma zastosowanie w wielu rodzajach prac ziemnych, służący do zagęszczania kruszyw i gruntów. Zagęszczanie odbywa się poprzez nacisk sztywnych kół‑wałów podczas jazdy, możliwe jest również wibrowanie walca.

Rc4T9xZ7q25zc
Walec drogowy
Źródło: Englishsquare.pl Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.