E-materiały do kształcenia zawodowego

Prowadzenie procesu odlewniczego

MTL.04. Organizacja i nadzorowanie procesu odlewniczego - Technik odlewnik 311705

bg‑cyan

Słownik pojęć dla e‑materiału

1
Instrukcja korzystania ze słownika

Słownik zawiera pojęcia ułożone w kolejności alfabetycznej. Pojęcia zawierają odnośniki do elementów składowych e‑materiału, w których zostały zastosowane. Za pomocą wyszukiwarki „Filtruj pojęcie” można wyszukać odpowiednie pojęcie w słowniku.

1
audyt
audyt

jest to sposób oceny danego procesu, produktu, systemu, projektu lub całej organizacji

Film instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczymDYpTRJkrUFilm instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczym

austenit (gamma)
austenit (gamma)

międzywęzłowy roztwór stały węgla w żelazie γ. Rozpuszczalność węgla w żelacie gamma Fe‐γ jest duża i silnie zależy od temperatury, przy 727°C wynosi 0,77%C (punkt S na wykresie) a przy 1148°C wynosi 2,11%C (punkt E na wykresie), czyli występuje zmienna rozpuszczalność z temperaturą. W warunkach równowagowych w stalachstalstalach węglowych nie istnieje poniżej temperatury 727°C

R7kMOzL1ZsfR3
Mikrostruktura austenityczna
Powiększenie 200x
Źródło: Wydział Inżynierii Metali i Informatyki Przemysłowej AGH, licencja: CC BY-SA 3.0.

Film instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczymDYpTRJkrUFilm instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczym

Atlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczymDcTSHACAUAtlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczym

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

chropowatość
chropowatość

powierzchni jest to niezgodność lub odchyłka od założonego na rysunku profilu. W odróżnieniu od falistości powierzchni, chropowatość powierzchni mierzona jest na niewielkich odcinkach. Opisuje się ją poprzez 2 podstawowe parametry: Ra oraz Rz.

Ra – jest to średnie arytmetyczne odchylenie od linii średniej. Jest to parametr uprzywilejowany w Polsce i najczęściej możemy go spotkać na rysunkach technicznych

Ra=|yn|n

Atlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczymDcTSHACAUAtlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczym

cementyt
cementyt

węglik żelaza Fe3C, o stałej zawartość węgla wynoszącej 6,67%C. Cementyt może powstać (wydzielić się) z cieczy, austenituaustenit (gamma)austenituferrytuferryt (alfa)ferrytu, dlatego nosi nazwę cementyt pierwszorzędowy (gdy powstaje z cieczy), cementyt drugorzędowy (gdy powstaje z austenitu), cementyt trzeciorzędowy (gdy powstaje z ferrytu). Cementyt powstaje w wyniku zmiennej rozpuszczalności węgla w cieczy, austenicie i ferrycie

Atlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczymDcTSHACAUAtlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczym

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

druk 3D
druk 3D

drukowanie przestrzenne - proces wytwarzania trójwymiarowych, fizycznych obiektów na podstawie komputerowego modelumodel odlewniczymodelu. Jedna z metod szybkiego prototypowania używana zarówno do tworzenia modeli, rdzennicrdzennicardzennic oraz gotowych form i rdzenirdzeń odlewniczyrdzeni

R19dD7x9Vuzf9
Metoda druku 3D
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

forma odlewnicza
forma odlewnicza

to zespół elementów (forma właściwa i rdzenierdzeń odlewniczyrdzenie), które tworzą wnękę odtwarzającą kształt przedmiotu odlewanego wraz z układem wlewowymukład wlewowyukładem wlewowym (system kanałów umożliwiający zalanie formy ciekłym materiałem). Jest ona wykonana przeważnie z masy formierskiej, a rzadziej z metalu (tzw. kokilakokilakokila). Najczęściej forma odlewnicza złożona jest z dwóch części, tj. górnej i dolnej

Film instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczymDYpTRJkrUFilm instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczym

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

formiernia
formiernia

jeden z działów odlewni, w którym wykonywane są formy odlewniczeforma odlewniczaformy odlewnicze – w zależności od zakładu może być formowanie ręczne, zmechanizowane lub automatyczne. Do tego działu należą także magazyny materiałów formierskich

Film instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczymDYpTRJkrUFilm instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczym

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

ferryt (alfa)
ferryt (alfa)

międzywęzłowy roztwór stały węgla w żelazie α. Rozpuszczalność węgla w żelazie alfa Fe‐α jest niewielka i silnie zależy od temperatury, przy 20°C wynosi 0,008%C (punkt Q na wykresie) a przy 727°C wynosi 0,0218%C (punkt S na wykresie), czyli występuje zmienna rozpuszczalność z temperaturą

Film instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczymDYpTRJkrUFilm instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczym

Atlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczymDcTSHACAUAtlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczym

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

formowanie skorupowe
formowanie skorupowe

jest odmianą odlewania w formach piaskowych jednorazowego użycia. Formy skorupowe wykonuje się z masy formierskiej składającej się z piasku kwarcowego i żywic sztucznych (syntetycznych) (6-7%) lub piasku otaczanego. Poprzez nanoszenie masy na ogrzaną do temp. 230-260°C płytę modelowąpłyta modelowapłytę modelową, którą pokryto uprzednio oddzielaczem otrzymamy skorupę, którą poddajemy dodatkowemu wygrzaniu w temp. 350°C w celu nieodwracalnego utwardzenia, w ten sposób otrzymamy formę skorupową

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

gąska
gąska

półwyrób uzyskany przez odlanie ciekłego stopu do form o pryzmatycznym kształcie, o znormalizowanych wymiarach i dużej swobodnej powierzchni krzepnięcia, przeznaczony do powtórnego przetapiania

R1Ii5MKvHaevj
Gąski miedziane
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

Atlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczymDcTSHACAUAtlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczym

gratowanie
gratowanie

gratowanie jest obróbki wykańczającej, mającym na celu eliminację ostrych resztek (gratów) z krawędzi detali poddawanych obróbce. Jego celem jest umożliwienie bezpiecznego użytkowania detalu, poprawa jego wyglądu lub właściwości technologicznych. Gratowanie można wykonywać mechanizmem wibrościernym

gniazdo rdzenia
gniazdo rdzenia

zbiornik używany do transportu ciekłego metalu. Możemy je podzielić na:

  • KadziekadźKadzie odlewnicze używane do wlewania stopionego metalu do form w celu wykonania odlewu

  • Kadzie transferowe (transportowe) używane do przenoszenia dużej ilości stopionego metalu z jednego procesu do drugiego. Zwykle do przenoszenia stopionego metalu z głównego pieca topielnego do pieca do przetrzymywania lub do zespołu automatycznego zalewania

  • Kadzie do obróbki używa się do procesów pozapiecowych np. sferoidyzacjasferoidyzacjasferoidyzacja żeliwa

  • Karta technologiczna – dokument opisowy zawierający wszystkie zasadnicze informacje, dotyczące procesu technologicznego wykonania odlewuodlewodlewu, charakterystyczne dla danej technologii

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

kadź
kadź

agregat metalurgiczny do przewozu ciekłego metalu

RHrvLkWWMJYhW
Kadź odlewnicza
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Atlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczymDcTSHACAUAtlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczym

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

karta wytopu
karta wytopu

formularz zawierający sprawozdanie o stanie piecapiec odlewniczypieca i przebiegu wytopu, rejestrowane wg wymagań instrukcji technologicznej

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

kokila
kokila

trwała, metalowa forma odlewniczaforma odlewniczaforma odlewnicza przeznaczona do wypełniania ciekłym metalem metodą grawitacyjną pod niskim lub wysokim ciśnieniem

RBrB3y7pWluXJ
Fragment zbiornika wlewowego kokili odlewniczej
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

kołek centrujący
kołek centrujący

drewniany lub metalowy kołek używany przy formowaniu do dokładnego ustalenia położenia skrzynek formierskich

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

matryca
matryca

forma jedno- lub wielownękowa z metalu, tworzywa sztucznego lub innego materiału, w której wykonuje się modelemodel odlewniczymodele jednorazowe

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

masa formierska
masa formierska

mieszanina różnych materiałów formierskich dobrana w odpowiedniej proporcji. W technologii istnieją takie technologie, w których rozróżnia się masy jednoskładnikowe

Film instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczymDYpTRJkrUFilm instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczym

Atlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczymDcTSHACAUAtlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczym

metoda pełnej formy
metoda pełnej formy

to technologia polegająca na umieszczeniu modelumodel odlewniczymodelu z polistyrenu spienionego (styropianu), na którego powierzchnię naniesiona jest powłoka ognioodporna - w skrzynce formierskiej oraz zasypaniu modelu odlewuodlewodlewuukładu wlewowegoukład wlewowyukładu wlewowego suchym piaskiem kwarcowym. Podczas zalewania model zostaje zgazowany, a jego miejsce wypełnia ciekły metal

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

metoda wytapianych modeli (traconego wosku)
metoda wytapianych modeli (traconego wosku)

znana od czasów starożytnych metoda odlewnicza polegająca na wykonaniu woskowego modelumodel odlewniczymodelu. Model ten okleja się następnie specjalną masą ogniotrwałą lub gipsem. Następnie usuwa się wosk (np. gorącym powietrzem lub w gotującej się wodzie). Odzyskany wosk może zostać użyty kolejny raz. Do pustej formy wlewa się płynny metal. Po rozbiciu formy odlewodlewodlew zazwyczaj poddaje się obróbce cyzylerskiej

RSof3YwzUgNmu
Forma po wytopieniu wosku
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

mieszarka
mieszarka

urządzenie do przygotowania masy formierskiej lub rdzeniowej. Mieszanie okresowe lub ciągłe piasków formierskich z wodą lub innymi materiałami wiążącymi i dodatkami

RFEpDb2sTUE8f
Mieszarka 
Źródło: GroMar Sp. z. o .o.

Na ilustracji przedstawiona jest mieszarka turbinowa. Misa obrotowa ma kształt walca, u góry którego znajduję się prostokątny otwór wsypowy. Do misy od góry oraz z obu stron przyczepione są elementy napędu, które pozwalają na jej obrót. Z zewnątrz, wzdłuż misy poprowadzony jest wąż, który doprowadza wodę do wnętrza mieszarki. Na ilustracji misa obrotowa ma otwór, dzięki któremu można zobaczyć elementy wewnątrz. W środku znajdują się dwie turbiny, które zakończone są wąskimi patyczkami pod kątem prostym. Na środku w spodzie misy widoczny jest okrągły otwór, przez który wysypuję się gotową masę. Całą konstrukcje mieszarki trzyma po bokach stelaż wykonany z metalu.

Film instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczymDYpTRJkrUFilm instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczym

modelarnia
modelarnia

oddział odlewni, w którym wykonuje się oprzyrządowanie odlewnicze

Film instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczymDYpTRJkrUFilm instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczym

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

model odlewniczy
model odlewniczy

czyli element zrobiony na podstawie rysunku odlewu surowegoodlew surowyodlewu surowego, który wykorzystywany jest przy wykonywaniu form odlewniczychforma odlewniczaform odlewniczych. Model odtwarza w masie formierskiej przeważnie kształt zewnętrzny odlewu, przy czym jego wymiary są powiększone w stosunku do odlewu surowego o wartość skurczu odlewniczego materiału. W przypadku, gdy wykonanie odlewu wymaga zastosowania rdzenirdzeń odlewniczyrdzeni model powiększa się o tzw. znaki rdzenioweznak rdzeniowyznaki rdzeniowe, które odtwarzają w formie wnęki (tzw. gniazda rdzeniowegniazdo rdzeniagniazda rdzeniowe), niezbędne do ustawienia rdzeni

Film instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczymDYpTRJkrUFilm instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczym

Atlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczymDcTSHACAUAtlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczym

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

modyfikator
modyfikator

substancja metaliczna lub niemetaliczna oddziaływująca na proces krystalizacji metali i stopów w kierunku rozdrobnienia ich struktury i uzyskania odpowiednich właściwości wlewków i odlewówodlewodlewów

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

nadlew
nadlew

zasobnik ciekłego metalu (stopu), połączony z odlewemodlewodlewem i przeznaczony do zasilania krzepnącego odlewu ciekłym metalem. Głównym jego zadaniem jest zapobieganie tworzenia się jam skurczowych i rzadzizn w odlewie. Nadlewy mogą być górne, boczne, zakryte lub odkryte

Atlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczymDcTSHACAUAtlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczym

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

narzędzia formierskie
narzędzia formierskie

narzędzia używane przez formierzy i rdzeniarzy przy ręcznym wykonywaniu form i rdzeni odlewniczychrdzeń odlewniczyrdzeni odlewniczych. Należą do nich: łopaty, sita, ubijaki ręczne i pneumatyczne, listwy, nakłuwaki, haczyki, gładziki, łyżeczki, jaszczurki, lancety, paluszki, szczotki, pędzle formierskie, woreczki

Film instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczymDYpTRJkrUFilm instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczym

nawęglacz
nawęglacz

materiał mający za zadanie uzupełnić kąpiel metalową w węgiel. Istnieje kilka metod nawęglania ciekłego metalu w piecach elektrycznych łukowych i indukcyjnych, żeliwiakach i kadziachkadźkadziach. Należą do nich: dodawanie nawęglacza do stałego wsadu, narzucanie materiału nawęglającego na powierzchnię kąpieli metalowej, dodawanie nawęglacza na dno kadzi przy wylewaniu metalu z pieca, dodawanie na rynnę spustową oraz wprowadzenie nawęglacza w strumieniu gazu nośnego

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

normy ISO
normy ISO

normy ISO to dokumenty, które są tworzone przez ekspertów z różnych krajów i specjalizujących się w różnych dziedzinach gospodarki. Te dokumenty zawierają zbiory najlepszych praktyk, dotyczące różnych aspektów działalności. Obejmują one szeroki zakres tematyczny i pomagają organizacjom dostosować się do globalnych standardów, poprawić efektywność oraz działać zgodnie z uznawanymi praktykami w danej branży.

Film instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczymDYpTRJkrUFilm instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczym

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

ochładzalniki
ochładzalniki

elementy wyposażenia odlewniczego, których zadaniem jest przyśpieszyć krzepnięcie materiału w tych miejscach odlewuodlewodlewu, w których prawdopodobne jest powstanie jamy skurczowej i gdzie niemożliwe jest zastosowanie nadlewunadlewnadlewu. Stanowią je elementy wykonane z materiałów o zdecydowanie większym przewodnictwie cieplnym niż ma masa formierska, które szybko odprowadzają ciepło od ciekłego materiału, powodując jego przyśpieszone krzepnięcie. Ochładzalniki możemy podzielić na wewnętrzne i zewnętrzne

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

odlew
odlew

jest to element konstrukcyjny opracowany w biurze konstrukcyjnym (projektowym), którego kształt, wymiary, a czasem i inne cechy podane są na rysunku technicznym gotowego odlewu

RFzp8vd0Sik2i
Odlew
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Film instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczymDYpTRJkrUFilm instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczym

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

odlew surowy
odlew surowy

opisany jest rysunkiem technicznym, który powstaje w biurze technologicznym (na podstawie rysunku technicznego odlewuodlewodlewu gotowego) i zawiera informacje dotyczące: naddatków na obróbkę, naddatków technologicznych, pochyleń, zbieżności, płaszczyzny podziału formy odlewniczejforma odlewniczaformy odlewniczej itd

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

odlewanie ciągłe
odlewanie ciągłe

metoda metalurgiczna pozwalająca na prowadzenie procesu odlewania metali w sposób ciągły. Uzyskiwane półprodukty stanowią różne formy odlewów i wlewków. Linia ciągłego odlewania stali (COS) jest jednym ze składowych elementów zautomatyzowanej technologii hutniczej stosowanej (obok tradycyjnej) do produkcji hutniczych wyrobów płaskich, okrągłych, profilowych. W procesie produkcji płynny metal, najczęściej stal o temperaturze około 155°C, wlewany jest pod kontrolą z kadzikadźkadzi do przelotowej wlewnicy - krystalizatora, gdzie krzepnąc uzyskuje kształt tej formy i jest sukcesywnie z niej wysuwany

RmY9smt2dMTBY
Schemat procesu COS
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

odlewanie ciśnieniowe
odlewanie ciśnieniowe

polega na wymuszonym ruchu metalu wypełniającego wnękę formy, ciśnieniem wywołanym ruchem tłoka prasującego maszyny odlewniczej. Technologia ta zapewnia wysoki uzysk metalu, a dzięki drobnoziarnistej strukturze - dobre właściwości mechaniczne, fizyczne i chemiczne odlewów

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

osnowa masy formierskiej
osnowa masy formierskiej

sypki materiał formierski o ziarnach większych niż 0,02mm, stosowany jako podstawowy składnik masy formierskiej

R1eqh2sPBiNvd
Osnowa masy formierskiej
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Film instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczymDYpTRJkrUFilm instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczym

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

piec odlewniczy
piec odlewniczy

piec służący do topienia i ewentualnie uszlachetnienia ciekłych metali i stopów. Mogą być ogrzewane paliwem stałym, ciekłym, gazowym lub zasilane energią elektryczną

Film instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczymDYpTRJkrUFilm instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczym

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

piec indukcyjny
piec indukcyjny

to elektryczny piec używany w przemyśle metalurgicznym do topienia ciekłego metalu. Zasada jego działania opiera się na indukowaniu prądów między dwoma uzwojeniami

Atlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczymDcTSHACAUAtlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczym

piec łukowy
piec łukowy

piec elektryczny, w którym wsad nagrzewany jest łukiem elektrycznym wytworzonym między grafitowymi elektrodami a wsadem, który stanowi złom stalowy

R1eiNhHX1D6Ns
Proces wytopu stali w elektrycznym piecu łukowym
Źródło: GroMar Sp. z o. o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Atlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczymDcTSHACAUAtlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczym

płyta modelowa
płyta modelowa

płyta modelowa znajduje zastosowanie w odlewnictwie do wytwarzania form odlewniczych w produkcji masowej lub seryjnej. Jest to płyta do której przytwierdzone są na stałe modele odlewniczemodel odlewniczymodele odlewnicze wraz z modelami odtwarzającymi kanały doprowadzające metal do formy. Nie należy mylić jej z płytą podmodelowąpłyta podmodelowapłytą podmodelową.

Film instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczymDYpTRJkrUFilm instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczym

płyta podmodelowa
płyta podmodelowa

płyta, na której układa się modelmodel odlewniczymodel i skrzynkę formierską przy formowaniu ręcznym lub płyta o wymiarach i kształtach dopasowanych do określonej maszyny formierskiej

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

przelew
przelew

element układu wlewowegoukład wlewowyukładu wlewowego, przeznaczony do odprowadzania gazów z formy, wyprowadzania zanieczyszczeń niemetalowych z wnęki formy, osłabienia uderzenia metalu o górną część formy oraz oceny zapełnienia formy metalem

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

puder formierski
puder formierski

drobny materiał zapobiegający przylepianiu się masy formierskiej do modelumodel odlewniczymodelu lub rdzennicyrdzennicardzennicy np. mączka kwarcowa

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

przypalenie masy
przypalenie masy

jest to ściśle przylegająca do odlewu warstwa spieczonej masy formierskiejmasa formierskamasy formierskiej, rdzeniowej bądź powłoki ochronnej. Usunięcie jej w procesie śrutowania, jest niemożliwe w normalnym czasie jego trwania. Konieczne jest zastosowanie operacji szlifowania

Film instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczymDYpTRJkrUFilm instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczym

rdzeniarnia
rdzeniarnia

jeden z działów odlewni, w którym wykonuje się rdzenie odlewniczerdzeń odlewniczyrdzenie odlewnicze

Film instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczymDYpTRJkrUFilm instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczym

rafinacja
rafinacja

ma zastosowanie w celu oczyszczenia ciekłego metalu. Rozróżnia się rafinację fizyczną, chemiczną oraz elektrolityczną

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

rdzeń odlewniczy
rdzeń odlewniczy

element formy odlewniczejforma odlewniczaformy odlewniczej odtwarzający wewnętrzne wymiary, kształty odlewu. Może być wykonany ręcznie lub maszynowo. Może być wzmacniany szkieletem lub żebrami. Odpowietrzenie rdzenirdzeń odlewniczyrdzeni odbywa się przez kanały odpowietrzające, które wykonuje się ręcznie lub stosuje się specjalne wkładki np. elastyczne rurki perforowane

Film instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczymDYpTRJkrUFilm instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczym

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

rdzennica
rdzennica

to przyrząd wykonany na podstawie rysunku odlewu surowegoodlew surowyodlewu surowego, który jest wykorzystywany do wyrabiania rdzenirdzeń odlewniczyrdzeni. Najczęściej ma kształt skrzynki i wyposażona jest w tzw. znaki rdzennikardzennikrdzennika, służące do odtworzenia kształtów rdzenników

R1MX3hU6a3Ryp
Rdzennica z gotowym rdzeniem
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Film instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczymDYpTRJkrUFilm instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczym

Atlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczymDcTSHACAUAtlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczym

rdzennik
rdzennik

część rdzeniardzeń odlewniczyrdzenia, która nie odtwarza kształtu odlewuodlewodlewu lecz służy do umocowania rdzenia w gniazdach rdzeniagniazdo rdzeniagniazdach rdzeniaformie odlewniczejforma odlewniczaformie odlewniczej

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

regeneracja
regeneracja

proces polegający na odzyskaniu z zużytej masy formierskiej lub rdzeniowej nieuszkodzonych ziarn piasku formierskiego, o właściwościach kwalifikujących je do ponownego stosowania przy produkcji form lub rdzenirdzeń odlewniczyrdzeni w miejsce piasku świeżego. Regeneracja może być sucha, mokra, chemiczna lub termiczna

Film instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczymDYpTRJkrUFilm instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczym

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

sferoidyzacja
sferoidyzacja

zabieg metalurgiczny polegający na wprowadzeniu do ciekłego metalu niewielkiej ilości określonych substancji tzw. sferoidyzatorów np. Magnez (Mg), Cer (Ce), prowadzących do wydzielenia się grafitu w postaci kulkowej

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

surówka
surówka

produkt redukcji rudy żelaza otrzymywany w wielkim piecu, będący stopem żelaza z węglem (zazw. powyżej 2%) i innymi pierwiastkami np. Mangan (Mn), Krzem ( Si) Siarka(S), Fosfor (P). Jest to materiał przeznaczony do dalszej obróbki w stanie ciekłym lub stałym

Film instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczymDYpTRJkrUFilm instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczym

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

stal
stal

jest to plastycznie i cieplnie przerobiony techniczny stop żelaza z węglem zawierający do 2,11% węgla oraz inne pierwiastki pochodzące z surowców i paliw stosowanych podczas produkcji stali lub dodawanych celowo (stal stopowa). Ze względów praktycznych w stalach węglowych nie przekracza się 1,5% węgla

RWot4y8WcYIMI
Przykładowa mikrostruktura stali o zawartości węgla 0,77% - struktura perlityczna
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Film instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczymDYpTRJkrUFilm instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczym

Atlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczymDcTSHACAUAtlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczym

skurcz odlewniczy
skurcz odlewniczy

zmiana wymiarów elementu w czasie krzepnięcia i krystalizacji ciekłego stopu, wywołana zmianą objętości zachodzącą w trakcie tych procesów. Skurcz odlewniczy w stopach może być wywołany także przemianami alotropowymi. Skurcz odlewniczy może być swobodnyskurcz swobodnyswobodny lub hamowanyskurcz hamowanyhamowany

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

skurcz swobodny
skurcz swobodny

skurcz swobodny występuje w odlewach o prostych kształtach, na przykład w wałkach, płytach czy prostych belkach. Skurcz nie jest ograniczany przez formę ani przez różną prędkość skurczu elementów.

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

skurcz hamowany
skurcz hamowany

skurcz hamowany jest kontrolowany poprzez opór formy lub rdzeni (czynniki mechaniczne). Nierówny skurcz poszczególnych części odlewu, spowodowany różnicą w grubości ścianek odlewu, również powoduje hamowanie skurczy (cczynnik cieplny)

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

system ERP
system ERP

system ERP (ang. Enterprise Resources Planning) czyli narzędzie, oprogramowanie przeznaczone do zarządzania przedsiębiorstwem. Uzywa sie go na każdym szczeblu funkcjonowania firmy. Dzięki niemu możliwe jest sprawne kierowanie kluczowymi zasobami oraz procesami przedsiebiorstwa. Obejmuje to obszary takie jak sprzedaż, finanse, księgowość, zarządzanie zapasami, kadry, zaopatrzenie i produkcja.

Film instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczymDYpTRJkrUFilm instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczym

Atlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczymDcTSHACAUAtlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczym

topialnia
topialnia

jeden z działów odlewni, w którym przeprowadza się proces topienia i obróbki ciekłego metalu w piecach odlewniczychpiec odlewniczypiecach odlewniczych

Film instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczymDYpTRJkrUFilm instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczym

układ wlewowy
układ wlewowy

zespół kanałów, wnęk i innych elementów formy przeznaczony do doprowadzenia ciekłego metalu do wnęki formy oraz zatrzymania zanieczyszczeń niemetalowych

Film instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczymDYpTRJkrUFilm instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczym

Atlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczymDcTSHACAUAtlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczym

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

wlew główny
wlew główny

wlew usytuowany w formie, najczęściej pionowo, łączący zbiornik wlewowyzbiornik wlewowyzbiornik wlewowywlewem rozprowadzającymwlew rozprowadzającywlewem rozprowadzającym lub wlewem doprowadzającymwlew doprowadzającywlewem doprowadzającym

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

wlew doprowadzający
wlew doprowadzający

element układu wlewowegoukład wlewowyukładu wlewowego w postaci kanału znajdujący się najbliżej wnęki formy, przez który przepływa ciekły metal podczas zalewania formy

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

wlew rozprowadzający
wlew rozprowadzający

wlew łączący wlew głównywlew głównywlew głównywlewami doprowadzającymiwlew doprowadzającywlewami doprowadzającymi, który może jednocześnie hamować szybkość przepływu metalu i zatrzymać zanieczyszczenia niemetalowe

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

wada odlewnicza
wada odlewnicza

nazwę i klasyfikację wad podaje norma Polskiego Komitetu Normalizacyjnego PN-85M/H-83105. Zgodnie z tą normą wadą odlewu nazywa się każde odchylenie wymiarów, masy, kształtu, wyglądu zewnętrznego, naruszenie ciągłości materiału, struktury oraz właściwości mechanicznych lub fizykochemicznych od obowiązujących wymagań. Norma dzieli wady na cztery grupy w zależności od miejsca ich występowania:

  • grupa 1 — wady kształtu (na powierzchni zewnętrznej odlewu),

  • grupa 2 — wady powierzchni surowej,

  • grupa 3 — przerwy ciągłości,

  • grupa 4 — wady wewnętrzne.

Film instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczymDYpTRJkrUFilm instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczym

wsad
wsad

materiały, które używane są do otrzymywania ciekłego metalu o żądanym składzie chemicznym

Film instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczymDYpTRJkrUFilm instruktażowy - tutorial Organizacja i zarządzanie procesem odlewniczym

Atlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczymDcTSHACAUAtlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczym

zestaw modelowy (choinka)
zestaw modelowy (choinka)

metodzie wytapianych modelimetoda wytapianych modeli (traconego wosku)metodzie wytapianych modeli jest to połączenie pojedynczych modelimodel odlewniczymodeli w zestaw. Do głównego układu wlewowegoukład wlewowyukładu wlewowego dołącza się pojedyncze modele za pomocą lutowania

R8MGBY7eVl6ZB
Zestaw modelowy typu "choinka"
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

znak rdzeniowy
znak rdzeniowy

część modelumodel odlewniczymodelu przeznaczona do odtworzenia w formie gniazda rdzeniagniazdo rdzenianiazda rdzenia

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

zbiornik wlewowy
zbiornik wlewowy

otwarta wnęka w górnej części formy odlewniczejforma odlewniczaformy odlewniczej do której wlewa się ciekły metal z kadzikadźkadzi odlewniczej

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

żelazostop
żelazostop

stop przejściowy żelaza z metalami i niemetalami wykorzystywany jako zaprawa, za pomocą której wprowadza się składniki stopowe do kąpieli metalowej. Niektóre żelazostopy stosuje się również jako materiały odgazowujące i odtleniające

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

Atlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczymDcTSHACAUAtlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczym

żużel
żużel

żużel naturalny zawiera związki wydzielające się z ciekłego metalu. Pochodzą one z zanieczyszczeń niemetalicznych wsadu, reakcji chemicznych, procesów fizycznych powiązanych z rafinacjąrafinacjarafinacją, a także reakcjami między stopem, żużlem oraz wyłożeniem pieca .
Żużle syntetyczne - mają zastosowanie w celu inicjacji procesów rafinacyjnych, wykorzystuje się je także w celu odizolowania ciekłego metalu od wpływu warunków atmosferycznych

Atlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczymDcTSHACAUAtlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczym

żeliwo
żeliwo

wysokowęglowy stop żelaza z węglem, zazwyczaj także z krzemem, manganem, fosforem, siarką i innymi składnikami. Zawiera od 2,11 do 6,67% węgla w postaci cementytu lub grafitu. Występowanie konkretnej fazy węgla zależy od szybkości chłodzenia i składu chemicznego stopu. Chłodzenie powolne sprzyja wydzielaniu się grafitu. Także i dodatki stopowe odgrywają tu pewną rolę. Według obowiązującej normy żeliwo definiuje się jako tworzywo, którego głównym składnikiem jest żelazo i w którym zawartość węgla przekracza 2% (obecność dużych zawartości składników węglikotwórczych może zmienić podaną zawartość węgla). Można wyróżnić:

Atlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczymDcTSHACAUAtlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczym

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

żeliwo białe
żeliwo białe

żeliwo, w którym cały węgiel jest związany w postaci cementytucementytcementytu

Atlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczymDcTSHACAUAtlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczym

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

żeliwo szare
żeliwo szare

żeliwo, w którym węgiel występuje w postaci grafitu

R1IafEUSgC200
Przykładowa mikrostruktura żeliwa szarego zwykłego
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Atlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczymDcTSHACAUAtlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczym

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

żeliwo ciągliwe
żeliwo ciągliwe

żeliwożeliwożeliwo uzyskane z żeliwa białegożeliwo białeżeliwa białego, w którym podczas wyżarzania grafityzującego nastąpił rozpad cementytucementytcementytu na grafit zwany węglem żarzenia w postaci kłaczkowatych skupień

RazSdpsMxnDNq
Przykładowa mikrostruktura żeliwa ciągliwego
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Atlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczymDcTSHACAUAtlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczym

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

żeliwo sferoidalne
żeliwo sferoidalne

żeliwożeliwożeliwo, w którym występuje grafit w postaci sferoidalnej (kulistej)

REWM6aPR7AFMV
Przykładowa mikrostruktura żeliwa sferoidalnego
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Atlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczymDcTSHACAUAtlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczym

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

żeliwo połowiczne
żeliwo połowiczne

żeliwożeliwożeliwo, w którym węgiel występuje w postaci grafitu oraz cementytucementytcementytu

Atlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczymDcTSHACAUAtlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczym

E‑book Etapy procesu odlewniczegoD3mgpUlQ2E‑book Etapy procesu odlewniczego

żeliwiak
żeliwiak

piec szybowy, używany do wytopu żeliwa, w którym metal znajduje się w kontakcie z paliwem, a jednocześnie z produktami spalania i zgazowania

Rbon1V66uCzxT
Żeliwiak
Źródło: GroMar Sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.

Atlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczymDcTSHACAUAtlas interaktywny Stanowiska pracy w procesie odlewniczym