E-materiały do kształcenia zawodowego

Wewnętrzne i zewnętrzne akty prawne w administracji

EKA.01. Obsługa klienta w jednostkach administracji – technik administracji 334306

bg‑azure

Słownik pojęć dla e‑materiału

1

Podstawowe pojęcia prawne

akt prawny
akt prawny

efekt tworzenia prawa przez określony organ państwowy lub organ odpowiednio do tego upoważniony

dokument normatywny
dokument normatywny

dokument, który zawiera zasady lub wytyczne, np. kodeks postępowania

dyrektywy
dyrektywy

wytyczne zobowiązujące wszystkie państwa członkowskie do wydawania odpowiednich aktów prawnych

osoba fizyczna
osoba fizyczna

podmiot stosunku cywilnoprawnego posiadający zdolność prawną, a przy określonych warunkach również zdolność do czynności prawnych

osoba prawna
osoba prawna

jednostki organizacyjne będące podmiotami stosunków prawnych, mające osobowość i zdolność prawną

oświadczenie woli
oświadczenie woli

przejaw woli ludzkiej, który zmierza do wywołania określonego skutku prawnego, mającego postać zmiany, powstania bądź ustania stosunku prawnego

podmiot prawa
podmiot prawa

jednostka posiadająca uprawnienia lub obowiązki przypisane jej na określonej podstawie; ma przypisane określone zachowanie lub może domagać się go od osób do tego zobowiązanych na podstawie określonych norm

postanowienie
postanowienie

akt wydawany przez organ administracji, nie rozstrzyga istoty sprawy, a jedynie wypadkowe kwestie wynikłe w trakcie trwania postępowania

prawo administracyjne
prawo administracyjne

normy regulujące organizację administracji, zadania, formy i przedmiot działalności administracji

prawo administracyjne materialne
prawo administracyjne materialne

zespół norm zawartych w przepisach prawa administracyjnego, normy te określają prawa i obowiązki ich adresatów (organów administracji publicznej i organów poza strukturą administracji publicznej); zawiera normy dotyczące konkretnych działów administracji publicznej

prawo administracyjne procesowe
prawo administracyjne procesowe

określa zasady postępowania administracyjnego, zawiera normy, które dotyczą bezpośrednio toku działania organów administracyjnych; zawiera więc reguły wyznaczające postępowanie mające na celu urzeczywistnienie norm prawa ustrojowego i materialnego

źródło: https://www.ksiegarnia.beck.pl/media/product_custom_files/1/2/12816-zarys-prawa-administracyjnego-bogumil-szmulik-darmowy-fragment.pdf [dostęp: 03.06.2022 r.]

prawo administracyjne ustrojowe
prawo administracyjne ustrojowe

przepisy regulujące tryb postępowania przed organami administracji publicznej

zdolność prawna
zdolność prawna

posiada ją każdy od momentu urodzenia; to bycie podmiotem obowiązków i praw

przedmiot prawa
przedmiot prawa

przedmiotem stosunków prawnych są sprawy administracyjne, które należą do zakresu działania wyznaczonych organów administracji na podstawie obowiązujących aktów normatywnych

przepis prawny
przepis prawny

określa podmiotowy i przedmiotowy zakres stosunków społecznych, które uregulowane są aktem prawodawczym; przepis objaśnia nazwy użyte w akcie oraz zasady stosowania

status prawny
status prawny

stan prawny jakiejś instytucji, organizacji lub osoby

Norma prawna

dyspozycja
dyspozycja

jedna z części normy prawnej, która ustala, jakie powinno być zachowanie ze strony podmiotu w sytuacji oznaczonej w hipotezie

hipoteza
hipoteza

jedna z części normy prawnej, która określa sytuację (stan faktyczny), uzasadniającą jej zastosowanie do konkretnej osoby (podmiotu)

norma abstrakcyjna
norma abstrakcyjna

ustala powtarzalnie i pozakontekstowo treść nakładanego na adresata normy obowiązku

norma generalna
norma generalna

skierowana do konkretnych adresatów, wskazuje na jedną lub kilka cech wspólnych dla danej grupy odbiorców, dotyczy określonego w normie obowiązku

norma indywidualna
norma indywidualna

odbiorcami tej normy są osoby lub grupa osób, które łączą określone cechy

norma konkretna
norma konkretna

wyznacza w sposób czasoprzestrzenny określone treści nakładanego na danego adresata obowiązku

norma prawna
norma prawna

wyrażona w przepisie prawnym reguła postępowania osób w danej sytuacji, która jest zabezpieczona środkami państwowego przymusu; składa się z hipotezy, dyspozycji i sankcji

normy moralne
normy moralne

normy postępowania człowieka, określane są przez wzorce zachowań akceptowanych przez społeczeństwo; regulują postępowanie człowieka w danym społeczeństwie

normy obyczajowe
normy obyczajowe

reguły postępowania obowiązujące w danym społeczeństwie, kształtowane przez pewien czas pod wpływem nawyków

normy stanowione przez państwo
normy stanowione przez państwo

normy, które są rezultatem działalności właściwych organów władzy i administracji państwowej

normy uznawane przez państwo
normy uznawane przez państwo

reguły postępowania według prawa powszechnie obowiązującego, w przypadku ich naruszenia są zabezpieczone właściwą sankcją

sankcja
sankcja

negatywny skutek zachowania, które jest niezgodne z dyspozycją normy prawnej

skutek prawny
skutek prawny

jest następstwem, jakie pociąga za sobą fakt prawny, na podstawie normy prawnej

Prawo administracyjne

administracja
administracja

pewna organizacja, która składa się z wielu różnorodnych jednostek organizacyjnych, skoncentrowanych wokół organów

administracja państwowa
administracja państwowa

zespół organów państwowych pełniących funkcję polegającą na praktycznym i bezpośrednim wykonywaniu zadań państwa

administracja publiczna
administracja publiczna

zbiór działań, przedsięwzięć i czynności organizacyjnych oraz wykonawczych skierowanych na realizację interesu publicznego przez podmioty, organy i instytucje na podstawie ustaw

decyzja administracyjna
decyzja administracyjna

jednostronna czynność organu administracji publicznej, która rozstrzyga sprawę w całości lub części, czyli w sposób trwały i wiążący; decyzja znosi lub zmienia stosunki administracyjne;

kodeks postępowania administracyjnego
kodeks postępowania administracyjnego

akt prawny regulujący sposób postępowania przed organami administracji

postępowanie administracyjne
postępowanie administracyjne

przepisy regulujące działania władcze organów administracji podczas rozstrzygania indywidualnych spraw dotyczących osób fizycznych i prawnych

sąd administracyjny
sąd administracyjny

jego podstawą działania jest kontrola działalności organów administracji oraz rozstrzyganie sporów kompetencyjnych

strona w postępowaniu administracyjnym
strona w postępowaniu administracyjnym

stronami mogą być osoby prawne i fizyczne, których obowiązków lub praw dotyczy postępowanie

Rodzaje aktów prawnych

akt administracyjny
akt administracyjny

orzeczenie organu administracyjnego dotyczące zazwyczaj konkretnej sprawy lub osoby

akt deklaratoryjny
akt deklaratoryjny

akt, który nie tworzy nowych stosunków prawnych, lecz stwierdza istnienie określonego stosunku prawnego lub zdarzenia

akt jednostronny
akt jednostronny

akt niezależny od woli adresata, akt prawny organu administracji

akt kierownictwa wewnętrznego
akt kierownictwa wewnętrznego

akt normujący zachowanie adresatów podporządkowanych organizacyjnie i służbowo

akt konstytutywny
akt konstytutywny

akt tworzący nowe stosunki prawne albo zmieniający lub uchylający istniejące stosunki prawne

akt normatywny
akt normatywny

tekst zawierający normy prawne, które są sformułowane i zapisane w postaci przepisów

akt uznaniowy
akt uznaniowy

organ wydający akt ma pewną swobodę w zakresie rozstrzygnięcia i treści aktu, ponieważ warunki zostały niewyczerpująco określone

akt wewnętrzny
akt wewnętrzny

akt, którego adresatem jest organ administracyjny niższego rzędu

akt wydany na wniosek
akt wydany na wniosek

wydanie aktu zależy w pewnym stopniu od woli adresata, a adresat bierze udział w jego przygotowaniu

akt wydany z urzędu
akt wydany z urzędu

adresat nie ma żadnego wpływu na wydanie aktu

akt zewnętrzny
akt zewnętrzny

kierowane są do adresatów spoza aparatu administracyjnego

akt związany
akt związany

wydanie aktu jest ściśle uregulowane przez prawo, warunki określone są w przepisach prawnych

koncesja
koncesja

akt, który daje prawo do prowadzenia określonej działalności na terenie kraju, zwykle wydawany na czas nieokreślony

rozporządzenie
rozporządzenie

akt normatywny, wydawany przez Prezydenta, jak również przez centralne i naczelne organy administracji państwowej

rozstrzygnięcie nadzorcze
rozstrzygnięcie nadzorcze

akt nietworzący nowej sytuacji prawnej, stwierdza nieważność niezgodnej z prawem uchwały bądź rozporządzenia

ustawa
ustawa

akt normatywny, który uchwalany jest przez Sejm i zatwierdzany przez Senat, wymaga podpisu Prezydenta

zarządzenie
zarządzenie

akt normatywny wydawany na podstawie ustaw w celu ich wykonania; akt ten wydawany jest przez Prezydenta, Premiera, Ministrów, a także kierowników centralnych urzędów

Pozostałe pojęcia

gmina
gmina

obszar możliwie jednorodny ze względu na układ przestrzenny, więzi gospodarcze i społeczne umożliwiające wykonywanie określonych zadań publicznych

konstytucja
konstytucja

ustawa, która jest naczelnym aktem ustawodawczym w państwie

kontrola
kontrola

funkcja organu polegająca na sprawdzaniu działalności innych jednostek, bez możliwości wydawania tym jednostkom nakazów lub poleceń

nadzór
nadzór

organ nadzorujący jest wyposażony w odpowiednie środki oddziaływania na postępowanie jednostek lub organów nadzorowanych

odwołanie
odwołanie

podstawowy środek zaskarżenia w postępowaniu administracyjnym, uprawnione do niego podmioty mają prawo żądać weryfikacji poprawności rozstrzygnięcia decyzji wydanej przez organ pierwszej instancji

organ administracji publicznej
organ administracji publicznej

podmiot wyodrębniony w strukturze administracji, posiadający zdolność do kształtowania prawa i obowiązków; głównymi organami administracji publicznej są ministrowie oraz organy jednostek samorządu terytorialnego, takie jak władze gminy, powiatu, województwa

organ centralny
organ centralny

organ na najwyższym szczeblu w strukturze administracji, obejmujący swoim działaniem cały obszar państwa (np. Państwowa Inspekcja Ochrony Środowiska, Państwowa Inspekcja Pracy, Państwowa Inspekcja Sanitarna, Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych)

organ kolegialny
organ kolegialny

zorganizowana instytucja składająca się z wielu osób, utworzona w celu wspólnego podejmowania decyzji i solidarnego ponoszenia odpowiedzialności, np. rady nadzorcze, zarząd, Rada Polityki Pieniężnej

organ państwowy
organ państwowy

instytucja utworzona na podstawie istniejących przepisów prawa, która działa na rzecz i w imieniu państwa; wyróżnia się następujące organy państwowe:

- organy władzy ustawodawczej: Sejm, Senat;

- organy władzy administracyjnej: Rada Ministrów, ministrowie, wojewodowie;

- organy władzy sądowniczej: sąd powszechny, administracyjny, wojskowy;

- organy władzy kontrolnej: Najwyższa Izba Kontroli, Regionalne Izby Obrachunkowe

organ samorządu terytorialnego
organ samorządu terytorialnego

to organ stanowiący, kontrolny oraz wykonawczy jednostki samorządu terytorialnego (np. samorząd gminy, samorząd powiatu, samorząd województwa)

państwowa jednostka organizacyjna
państwowa jednostka organizacyjna

część organizacji, która jest wyodrębniona w celu wykonywania określonych zadań; nie posiada osobowości prawnej, powołana przez władzę rządową

powiat
powiat

samorządowa wspólnota lokalna, która została powołana w celu wykonywania zadań publicznych

premier
premier

Prezes Rady Ministrów, szef rządu

skutki cywilnoprawne
skutki cywilnoprawne

stosunki istniejące między podmiotami prawa cywilnego, regulowane przez normy prawa cywilnego

spółdzielnia
spółdzielnia

dobrowolne zrzeszenie się nieograniczonej liczby osób, które prowadzi działalność gospodarczą przy zasadzie zmienności składu osobowego i zmienności funduszu udziałowego

spółka
spółka

jeden z rodzajów działalności gospodarczej; zawarta na podstawie umowy związku dwóch lub kilku osób, które dążą do określonego celu

stosunek prawny
stosunek prawny

stosunek zachodzący, kiedy sytuacja prawna jednego z podmiotów jest połączona w jakiś sposób z sytuacją drugiego podmiotu

stosunek społeczny
stosunek społeczny

więź społeczna, która powstaje między dwiema lub więcej osobami w sytuacji stworzonej przez nie, a sytuacja ta jest określona w obowiązującej wówczas normie prawnej

środek państwowego przymusu
środek państwowego przymusu

środek, który jest wykorzystywany przez państwo w celu zabezpieczenia przestrzegania prawa (np. kara, unieważnienie aktów prawnych, egzekucja)

umowa międzynarodowa
umowa międzynarodowa

umowy zawierane z rządami innych państw oraz z organizacjami międzynarodowymi, które zawiera Rada Ministrów

umowa sprzedaży
umowa sprzedaży

rodzaj umowy, której skutkiem jest zobowiązanie przeniesienia przez sprzedawcę praw własności, np. rzeczy na kupującego

uznanie administracyjne
uznanie administracyjne

organ administracji może sprawę rozstrzygać w różny sposób przy tym samym stanie faktycznym

więź prawna
więź prawna

więź łącząca jednostkę z państwem

więź społeczna
więź społeczna

to stosunki społeczne, środki i instytucje kontroli społecznej wiążące poszczególne jednostki w kręgi i grupy społeczne

własność
własność

właściciel posiada uprawnienia do określonych rzeczy i jednocześnie są one zakazane dla pozostałych osób

wojewoda
wojewoda

przedstawiciel Rady Ministrów, jest odpowiedzialny za wykonanie polityki rządu na obszarze województwa

województwo
województwo

największa jednostka podziału kraju, która została wyodrębniona w celu wykonywania zadań administracji publicznej; jednostka samorządu terytorialnego

zezwolenie
zezwolenie

możliwość podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej określonej w przepisach prawa

źródło prawa
źródło prawa

akty normatywne stanowione przez upoważnione organy państwowe, jak również organy samorządów terytorialnych; akty te zawierają normy prawne lub mogą być ważnym składnikiem odpowiedniego zinterpretowania treści normy prawnej

Interaktywne materiały sprawdzające
Przewodnik dla nauczyciela