E-materiały do kształcenia zawodowego

Naprawiam fortepiany i pianina

AUD.03. Budowa i renowacja fortepianów i pianin - Technik budowy i strojenia fortepianów i pianin 311945

Słownik pojęć dla e‑materiału

1
Instrukcja korzystania ze słownika

Słownik pojęć do e‑zasobu zawiera hasła oraz ich definicje. Hasła zostały ułożone w kolejności alfabetycznej. Wybrane pojęcia zawierają również odsyłacze (linki) do elementów składowych e‑zasobu, w których zostały użyte.

Poprawne korzystanie ze słownika pojęć pozwoli Ci opanować podstawowy zasób słownictwa branżowego oraz ułatwi przyswojenie wiedzy zawartej w materiale w e‑zasobie.

1
baryłka młotkowa fortepianowa (bródka młotka)
baryłka młotkowa fortepianowa (bródka młotka)

Element mechanizmu młoteczkowego współczesnych fortepianów, czyli drewniana baryła z otuliną wykonaną ze skórki jelonkowej. Część ta jest montowana do trzonka młotkowego i ma bezpośredni kontakt z popychaczem dźwigni głównej, opartej na widełkach obu ramion dźwigni repetycyjnej.

Sekwencja filmowa - Naprawa usterek fortepianówDiqXVdrDCSekwencja filmowa - Naprawa usterek fortepianów

baryłka tłumikowa pianinowa
baryłka tłumikowa pianinowa

Część wykonana z drewna, zamontowana na pręcie tłumikowym i za pomocą kleju połączona na styk z główką tłumika.

Sekwencja filmowa - Naprawa usterek pianinDiqXVdrDCSekwencja filmowa - Naprawa usterek pianin

baryłka wyzwalaczy pianinowych i fortepianowych (występ oporowy popychacza)
baryłka wyzwalaczy pianinowych i fortepianowych (występ oporowy popychacza)

Element w pianinie, który za pomocą wkrętu zamontowany jest do beleczki wyzwalaczy, natomiast w fortepianie występuje pod przednią częścią belki konstrukcyjnej.

R143k5XvlCd6a
Baryłka wyzwalaczy pianinowych i fortepianowych (występ oporowy popychacza)
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.

Mapa myśli Napraw to!D5RKccmL7Mapa myśli Napraw to!

cęgi do otworów klawiaturowych (falcęgi)
cęgi do otworów klawiaturowych (falcęgi)

Narzędzie korektorskie, które służy do ściskania bocznych ścianek klawiszy wraz z wyklejką włókienniczą w celu poszerzenia otworów pod kołki klawiaturowe.

RtINb4brVE6Vl
Cęgi do otworów klawiaturowych (falcęgi)
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.

Sekwencja filmowa - Naprawa usterek pianinDiqXVdrDCSekwencja filmowa - Naprawa usterek pianin

chóry strun
chóry strun

W pianinie lub fortepianie to zespół wspólnie brzmiących jednej, dwóch lub trzech strun o tej samej wysokości dźwięku.

Mapa myśli Napraw to!D5RKccmL7Mapa myśli Napraw to!

dźwignia główna
dźwignia główna

Podzespół mechanizmu np. pianinowego składający się m.in. z widełek, stopki, korpusu, popychacza, chwytnika, łyżeczki, poruszany dzięki pilotowi umieszczonemu w klawiszu.

RHzSKJj5349yN
Dźwignia główna
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.

Sekwencja filmowa - Naprawa usterek fortepianówDiqXVdrDCSekwencja filmowa - Naprawa usterek fortepianów

ejska
ejska

Pojedyncze zakończenie struny stalowej, wykonane za pomocą cęgów płaskich oraz cęgów do cięcia drutu stalowego.

Mapa myśli Napraw to!D5RKccmL7Mapa myśli Napraw to!

główka tłumika
główka tłumika

Część wykonana z drewna oraz filcu, która ma bezpośredni kontakt z chórami strun i jest odpowiedzialna za ich tłumienie.

Sekwencja filmowa - Naprawa usterek pianinDiqXVdrDCSekwencja filmowa - Naprawa usterek pianin

halbgang
halbgang

Odejście tłumika od struny w połowie skoku młotka.

Mapa myśli Napraw to!D5RKccmL7Mapa myśli Napraw to!

kaszmir
kaszmir

Miękka tkanina charakteryzująca się bardzo cienkimi  włóknami o grubości 16‑18 mikrometrów, co zapewnia jej wyjątkową puszystość. Tkanina jest wykorzystywana w produkcji pianin i fortepianów, ma kolor czerwony z przeplecioną w środku białą nitką.

R1b36qqKASOqz
Kaszmir
Źródło: wikipedia.org, domena publiczna.

Plansza interaktywna Naprawiam fortepiany i pianina - najczęściej spotykane usterki eksploatacyjne pianina i fortepianuDF7wbu5NgPlansza interaktywna Naprawiam fortepiany i pianina - najczęściej spotykane usterki eksploatacyjne pianina i fortepianu

klej na gorąco, np. glutynowy
klej na gorąco, np. glutynowy

Klej glutynowy to tzw. klej ciepły, potocznie nazywany “perełką”, gdyż występuje w postaci granulek lub perełek. Są to kleje kostne, zwierzęce lub rybie. Muszą być aplikowane na gorąco poprzez podgrzewanie w specjalnych brytfannach z dodatkiem wody. Po ostygnięciu klej tworzy spoinę, której rozpuszczalnikiem jest woda.

RvqIWubgoOFkd
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.

Sekwencja filmowa - Naprawa usterek fortepianówDiqXVdrDCSekwencja filmowa - Naprawa usterek fortepianów

lampka spirytusowa
lampka spirytusowa

Narzędzie korektorskie, zbudowane z korpusu i końcówki, z której wydobywa się knot umieszczony wewnątrz tego korpusu i nasączony denaturatem. Narzędzie to służy do przyparzania, czyli do podgrzewania ogniem, np. trzonków młotkowych, w celu zmiękczenia ich struktury wewnętrznej (włókien), aby można było ustawić je ręcznie: w lewo, w prawo, w górę lub w dół.

Rn7wu6eOyZ1fd
Lampka spirytusowa
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.

Plansza interaktywna Naprawiam fortepiany i pianina - najczęściej spotykane usterki eksploatacyjne pianina i fortepianuDF7wbu5NgPlansza interaktywna Naprawiam fortepiany i pianina - najczęściej spotykane usterki eksploatacyjne pianina i fortepianu

lira
lira

Urządzenie pedałowe fortepianowe.

Sekwencja filmowa - Naprawa usterek fortepianówDiqXVdrDCSekwencja filmowa - Naprawa usterek fortepianów

luz boczny, tzw. fal
luz boczny, tzw. fal

Luz poprzeczny klawisza na kołkach klawiaturowych ramiaków przedniego i środkowego. Jest to swobodny opad klawisza, który usprawnia grę podczas poruszania się pionowo. Poruszanie się klawisza pracującego odbywa się w pionie na sztyfcie płaskim. Nieznaczny luz poprzeczny jest niezbędny, aby nie występowało zbyt duże tarcie na osi.

Sekwencja filmowa - *Naprawa usterek pianin *DiqXVdrDCSekwencja filmowa - *Naprawa usterek pianin *

łożysko kaszmirowe
łożysko kaszmirowe

Otwór w widełkach elementów mechanizmu pianinowego lub fortepianowego, który jest wyklejony kaszmirem, i w którym pracuje oś stalowa.

Plansza interaktywna Naprawiam fortepiany i pianina - najczęściej spotykane usterki eksploatacyjne pianina i fortepianuDF7wbu5NgPlansza interaktywna Naprawiam fortepiany i pianina - najczęściej spotykane usterki eksploatacyjne pianina i fortepianu

łyżeczka dźwigni głównej
łyżeczka dźwigni głównej

To element mający bezpośredni kontakt z dźwignią tłumikową, odpowiedzialny za pracę tłumika, czyli odchodzenie tłumików od strun.

R8MlMwwwU5m1h
Łyżeczka dźwigni głównej
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.

Mapa myśli Napraw to!D5RKccmL7Mapa myśli Napraw to!

ośka
ośka

Stalowy pręt, niklowany lub chromowany, pracujący w łożyskach kaszmirowych elementów pianinowych lub fortepianowych, np. dźwignia orzecha, dźwignia tłumikowa.

Plansza interaktywna Naprawiam fortepiany i pianina - najczęściej spotykane usterki eksploatacyjne pianina i fortepianuDF7wbu5NgPlansza interaktywna Naprawiam fortepiany i pianina - najczęściej spotykane usterki eksploatacyjne pianina i fortepianu

pilot
pilot

Metalowa lub drewniana część klawisza pianinowego lub fortepianowego, występująca w jego tylnej części. Zadaniem pilota jest podnoszenie stopki dźwigni głównej.

Sekwencja filmowa - Naprawa usterek fortepianówDiqXVdrDCSekwencja filmowa - Naprawa usterek fortepianów

pleksiglas
pleksiglas

Szkło akrylowe, szkło organiczne, potocznie nazywane: pleksiglas, pleksi, metapleks; zaś żargonowo: pleksa. Jest to przezroczyste tworzywo sztuczne, którego głównym składnikiem jest poli(metakrylan metylu) (PMMA, ang. poly(methyl methacrylate)). Niektóre rodzaje szkła akrylowego zawierają też pewne ilości innych poliakrylowych polimerów i kopolimerów.

RDRixJ8j6Po6t
Pleksiglas
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY-SA 3.0.

Galeria zdjęć Usterki fortepianów i pianinD75uxk0OGaleria zdjęć Usterki fortepianów i pianin

płytka gra
płytka gra

Małe zagłębienie się klawisza pracującego pionowo na kołkach klawiaturowych. Za płytką grę uznaje się zagłębienie poniżej ośmiu milimetrów.

Sekwencja filmowa - Naprawa usterek fortepianówDiqXVdrDCSekwencja filmowa - Naprawa usterek fortepianów

profilować
profilować

Szlifowanie młotków, które odbywa się przy pomocy samego papieru ściernego lub listewki z naklejonym materiałem nasypowym, tzw. szaberką.

Mapa myśli Napraw to!D5RKccmL7Mapa myśli Napraw to!

protek
protek

Wysokiej technologii polimerowy smar ochronny, odpowiedni do wszystkich połączeń metalowo‑filcowych. Za pomocą rozpuszczalnika usuwa się patynę, podczas gdy polimer pokrywa włókna tkaniny i trzpień środkowy, nie wypełniając szczelin między poszczególnymi włóknami filcu i w ten sposób zapobiega wnikaniu wilgoci i dodatkowo nie przyciąga brudu. To smar ochronny  bezpieczny w użyciu, może być używany do sztyftów środkowych i przednich w klawiaturze, prowadnic prętów tłumikowych, osi widełek.

Sekwencja filmowa - Naprawa usterek pianinDiqXVdrDCSekwencja filmowa - Naprawa usterek pianin

przeciwchwytnik
przeciwchwytnik

Element dźwigni orzecha, połączony trzonkiem. Współpracuje z chwytnikiem podczas ruchu dźwigni głównej.

R1HiU0DN2YTsH
Przeciwchwytnik
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.

Galeria zdjęć Usterki fortepianów i pianinD75uxk0OGaleria zdjęć Usterki fortepianów i pianin

repetycja
repetycja

Szybkie powtarzanie tego samego dźwięku. Pianino ma pojedynczą repetycję, tzn. około 5‑6 uderzeń na sekundę, zaś fortepian – podwójną repetycję, czyli 10‑12 uderzeń na sekundę.

Mapa myśli Napraw to!D5RKccmL7Mapa myśli Napraw to!

rozchorować
rozchorować

Rozstawić chóry strun.

Sekwencja filmowa - Naprawa usterek fortepianówDiqXVdrDCSekwencja filmowa - Naprawa usterek fortepianów

steinlung
steinlung

Odległość młotków od strun w stanie spoczynku, która wynosi 45 mm.

R1BN9eZchHJsl
Steinlung
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.

Plansza interaktywna Naprawiam fortepiany i pianina - najczęściej spotykane usterki eksploatacyjne pianina i fortepianuDF7wbu5NgPlansza interaktywna Naprawiam fortepiany i pianina - najczęściej spotykane usterki eksploatacyjne pianina i fortepianu

strunnik
strunnik

Osoba wykonująca naciąg strun.

Sekwencja filmowa - Naprawa usterek pianinDiqXVdrDCSekwencja filmowa - Naprawa usterek pianin

szaberka
szaberka

Drewniana listewka, z obu stron oklejona papierem ściernym w celu szarfowania, czyli szlifowania filców młotkowych. Zabieg ten ma na celu nadanie im odpowiednich profili przy zachowaniu właściwego punktu uderzenia w chóry strun.

RpkK7KF6ComiK
Szaberka
Źródło: Akademia Fiansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.

Mapa myśli Napraw to!D5RKccmL7Mapa myśli Napraw to!

szczypce z wydłużonymi szczękami
szczypce z wydłużonymi szczękami

Narzędzie korektorskie zbudowane z części roboczej, czyli wydłużonych szczęk, oraz rączek, które zwykle są pokryte sztucznym tworzywem, np. gumą lub plastikiem.

Sekwencja filmowa - Naprawa usterek fortepianówDiqXVdrDCSekwencja filmowa - Naprawa usterek fortepianów

szpacja
szpacja

Odległość między klawiszami, dźwigniami lub młotkami.

Sekwencja filmowa - Naprawa usterek fortepianówDiqXVdrDCSekwencja filmowa - Naprawa usterek fortepianów

tremolowanie
tremolowanie

Szereg szybko następujących po sobie dźwięków (szybkie powtarzanie), które wywołane zostały wielokrotnym uderzeniem główki młotka w chóry strun.

Plansza interaktywna Naprawiam fortepiany i pianina - najczęściej spotykane usterki eksploatacyjne pianina i fortepianuDF7wbu5NgPlansza interaktywna Naprawiam fortepiany i pianina - najczęściej spotykane usterki eksploatacyjne pianina i fortepianu

trzonek młotkowy
trzonek młotkowy

Część dźwigni młotkowej, która jest wykonana z drewna brzozowego i połączona z główką młotka. Dzięki użyciu kleju jest ona zamocowana w orzechu.

ROlWlheNiv6l9
Trzonek młotkowy
Źródło: Akademia Finansów i Biznesu Vistula, licencja: CC BY 3.0.

Mapa myśli Napraw to!D5RKccmL7Mapa myśli Napraw to!

wikol
wikol

Klej na zimno, koloru białego, stanowi mieszaninę wodnej dyspersji żywicy poliwinylowej z dodatkiem środków uszlachetniających. Dzięki wykorzystaniu tego kleju otrzymuje się mocne, elastyczne i bezbarwne spoiny elementów klejonych.

Sekwencja filmowa - Naprawa usterek fortepianówDiqXVdrDCSekwencja filmowa - Naprawa usterek fortepianów

włókna drzewne
włókna drzewne

Grubościenne, wydłużone komórki, wchodzące w skład ksylemu, które są rozmieszczone pojedynczo lub grupami pomiędzy innymi komórkami i tkankami oraz są wypełnione powietrzem lub wodą. Zdrewniałe ściany włókien mogą mieć nieliczne jamki proste albo jednostronnie lejkowate. Dojrzałe włókna są elementem martwym drewna.

Rmltm0pjgxiDA
Włókna drzewne
Źródło: wikipedia.org, licencja: CC BY-SA 2.0.

Galeria zdjęć Usterki fortepianów i pianinD75uxk0OGaleria zdjęć Usterki fortepianów i pianin

wyzwolenie
wyzwolenie

Uwolnienie się popychacza spod orzecha w odpowiednim momencie tak, aby popychacz ponownie mógł znaleźć się pod tym orzechem. Przy powolnym naciśnięciu klawisza młotek, idąc w kierunku struny, dochodzi do niej tylko na 2‑3 mm i powinien odskoczyć w przeciwnym kierunku. Jeżeli młotek odskakuje na ponad 5 mm od struny oznacza to, że wyzwolenie jest zbyt wczesne.

Mapa myśli Napraw to!D5RKccmL7Mapa myśli Napraw to!

zgrane młotki
zgrane młotki

Zgrane młotki to młotki, na których widać duże zbicia, czyli ślady na filcu główek młotkowych powstałe po intensywnej eksploatacji instrumentu.

Sekwencja filmowa - Naprawa usterek fortepianówDiqXVdrDCSekwencja filmowa - Naprawa usterek fortepianów