Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
E-materiały do kształcenia zawodowego

Materiały i surowce do produkcji mas włóknistych i wytworów papierniczych

DRM.06. Produkcja mas włóknistych i wytworów papierniczych - Technik papiernictwa 311601

bg‑green

Słownik pojęć

Instrukcja korzystania ze słownika

Słownik pojęć do e‑materiału zawiera hasła oraz ich definicje. Hasła zostały ułożone w kolejności alfabetycznej. Wybrane pojęcia zawierają również odsyłacze (linki) do elementów składowych e‑materiału, w których zostały użyte. Poprawne korzystanie ze słownika pojęć pozwoli Ci opanować podstawowy zasób słownictwa branżowego oraz ułatwi przyswojenie wiedzy zawartej w e‑materiale.

1
absorpcja
absorpcja

Termin określający pochłonięcie lub wchłonięcie jednej substancji przez drugą. Przy absorpcji mamy do czynienia z pochłanianiem całą objętością absorbującej substancji.

adsorpcja
adsorpcja

Termin określający wiązanie się cząsteczek jednej substancji z drugą substancją, zachodzący na jej powierzchni.

alkalia
alkalia

Mocne zasady nieorganiczne, charakteryzują się wartością pH równą 7,1 lub większą. Najbardziej znanym przedstawicielem grupy alkaliów jest wodorotlenek sodu.

antrachinon – (od ang. AQ – AnthraQuinone)
antrachinon – (od ang. AQ – AnthraQuinone)

Organiczny związek cykliczny działający jako katalizator utleniająco‑redukujący w procesach alkalicznego roztwarzania.

bagassa
bagassa

Wytłoki pozostałe po wytłaczaniu trzciny cukrowej, wykorzystywane jako surowiec do produkcji mas celulozowych.

barwnik
barwnik

Związek chemiczny, posiadający zdolność pochłaniania i przekształcania energii promieniowania elektromagnetycznego w zakresie widzialnym, bliskiego ultrafioletu i bliskiej podczerwieni, który ma zdolność przekazywania tej własności innym substancjom.

bawełna
bawełna

Naturalne włókno roślinne otrzymywane z nasion bawełnicy, którego głównym składnikiem jest celuloza. Długość włókna bawełny wynosi od 12 do 50 mm.

bibuła
bibuła

Materiał chłonny o gramaturze

o d   65   g m 2   d o   250   g m 2
bibułka
bibułka

Cienki wytwór papierniczy o gramaturze

d o   28   g m 2
bibułka transformatorowa
bibułka transformatorowa

Papier specjalnego przeznaczenia wytworzony z niebielonej celulozy siarczanowej, bibułka transformatorowa jest w stanie utrzymać duże ilości oleju, dzięki czemu obniża temperaturę pracy transformatora.

biel cynkowa
biel cynkowa

Wypełniacz tlenkowy otrzymywany przez spalanie cynku w powietrzu. Wyróżnia się wysokim współczynnikiem załamania światła i dużą białością.

biel tytanowa
biel tytanowa

Wypełniacz tlenkowy otrzymywany z minerału o nazwie ilmenit.

bielenie
bielenie

Proces, podczas którego działamy środkami chemicznymi na włókna celulozowe w celu usunięcia lub chemicznego odbarwienia substancji barwnych, do których zaliczamy m.in. ligninę, garbniki, jony metali.

blok techniczny
blok techniczny

Papier wykorzystywany w celach rysunkowych, mający gramaturę powyżej 160g/mIndeks górny 2.

brak własny
brak własny

Treść powstała od początkowego etapu wytwarzania papieru do wykończonego produktu, której nie wysyła się do klienta jako produkt finalny. Brak własny występuje w różnych postaciach oraz w zmiennych ilościach.

celuloza
celuloza

Naturalny polimerpolimerpolimer występujący w roślinach drzewiastych, krzewach i w roślinach jednorocznych. Celuloza jest nierozgałęzionym łańcuchem składającym się z około 3 do około 15 tysięcy pojedynczych cząstek D‑glukozy.

chemiczna obróbka włókien (roztwarzanie chemiczne)
chemiczna obróbka włókien (roztwarzanie chemiczne)

Delignifikacja, proces prowadzący do rozpuszczenia i usunięcia większości ligniny.

chlor
chlor

Żółtozielony gaz o drażniącym zapachu. Stosowany w procesie bielenia masy.

czystość chemiczna
czystość chemiczna

Jest to miara badania jakości substancji chemicznej, w której sprawdza się stosunek wagowy ilości substancji głównej produktu do ilości substancji zanieczyszczających. Czystość chemiczną podaje się w procentach zawartości substancji głównej do całości masy produktu.

delignifikacja
delignifikacja

Usuwanie ligniny z włókien masy celulozowej.

destylacja
destylacja

Jedna z metod oczyszczania substancji. Proces chemiczny, który ma na celu rozdzielenie mieszaniny ciekłych związków chemicznych na skutek odparowania, a następnie skroplenia składników mieszaniny.

D‑glukoza
D‑glukoza

Cukier prosty (monosacharyd) należący do grupy aldoheksoz, jego wzór sumaryczny to CIndeks dolny 6HIndeks dolny 12OIndeks dolny 6, jest monomerem budującym m.in. celulozę. W celulozie monomery D‑glukozy łączą się ze sobą wiązaniami (beta)-1,40 glikozydowymi.

ditlenek siarki
ditlenek siarki

Substancja chemiczna zbudowana z atomu siarki i dwóch atomów tlenu, ma sumaryczny wzór chemiczny SOIndeks dolny 2, występuje jako bezbarwny gaz o charakterystycznym, gryzącym zapachu. Jest toksyczny dla człowieka.

dodatki chemiczne
dodatki chemiczne

Środki stosowane w procesie produkcji papierów, dodawane do masy papierniczej w celu polepszenia właściwości gotowego wytworu papierniczego. Jednym z podstawowych dodatków jest skrobia, która dodawana jest zarówno do masy papierniczej, jak i na powierzchnię papieru.

dodatki masowe
dodatki masowe

Środki stosowane do wytwarzania papierów drukowych. Należą do nich: wypełniacze, kleje, barwniki, pigmenty oraz różnorodne pomocnicze środki chemiczne, np. wiążące, wodoutrwalające i inne. Dodatki masowe stosuje się w celu uzyskania odpowiednich właściwości papieru, zmniejszenia kosztów wytwarzania itp.

drewno
drewno

Surowiec lignocelulozowy otrzymywany ze ściętych drzew i przerabiany na zróżnicowane sortymenty (jednorodne materiały) wykorzystywane w dalszym przetwórstwie.

dwutlenek chloru
dwutlenek chloru

Szkodliwy dla zdrowia gaz o żółtym zabarwieniu. Rozkłada się wybuchowo pod wpływem światła, iskry elektrycznej lub zetknięcia z łatwo utleniającą się substancją. Rozpuszczalność dwutlenku chloru w wodzie jest wyższa od rozpuszczalności chloru.

emulsja
emulsja

Rodzaj koloidu, układ składający się z niemieszających się z sobą cieczy, przy czym jedna ciecz jest rozproszona w drugiej w formie drobnych kropelek. Woda jest zwykle jedną fazą, drugą jest ciecz niemieszająca się z wodą zwana fazą olejową.

emulsja parafinowa
emulsja parafinowa

Układ zawieszonych w wodzie cząsteczek parafiny.

emulsja woskowa
emulsja woskowa

Układ zawieszonych w wodzie cząsteczek wosku.

emulsja żywiczno‑parafinowa
emulsja żywiczno‑parafinowa

Układ zawieszonych w wodzie cząsteczek parafiny i żywic.

fibrylacja wewnętrzna
fibrylacja wewnętrzna

Cel mielenia włókien, polegający na nadaniu im niezbędnej giętkości i plastyczności.

fibrylacja zewnętrzna
fibrylacja zewnętrzna

Cel mielenia włókien, polegający na uszkodzeniu zewnętrznej warstwy włókien i rozwinięciu zewnętrznej powierzchni właściwej.

fluting
fluting

Papier wykorzystywany na pofalowaną warstwę tektury falistej.

frakcja
frakcja

Wyodrębniona część mieszaniny substancji, odznaczająca się określonymi właściwościami. Powstaje w procesie sortowania polegającego na oddzieleniu zanieczyszczeń różniących się wymiarami i kształtem od włókien. Frakcje różnią się długością włókien. Wyróżniamy frakcję długowłóknistą i krótkowłóknistą.

frakcja drobna
frakcja drobna

Cząstki masy włóknistej o długości poniżej 0,2 mm. Wyróżnia się pierwotną i wtórną frakcję drobną.

garbniki
garbniki

Substancje pochodzenia roślinnego o złożonym składzie chemicznym. Tworzą kompleksy z białkami, celulozą, skrobią. Wiążą się również z alkaloidami, kwasami nukleinowymi i składnikami mineralnymi. Powstałe w wyniku tych połączeń substancje są nierozpuszczalne w wodzie i nie ulegają rozkładowi.

gęstość pozorna
gęstość pozorna

Miara zwartości struktury wytworu papierniczego, wyrażana w g/cmIndeks górny 3 lub kg/mIndeks górny 3.

gips
gips

Wypełniacz siarczanowy otrzymywany przez mielenie i przesiewanie uprzednio przesortowanego i rozdrobnionego siarczanu wapniowego.

glikol polietylenowy
glikol polietylenowy

Środek powlekający stosowany w celu zwiększenia połysku oraz gładkości papieru.

gramatura
gramatura

Ciężar jednego metra kwadratowego wytworu papierniczego (bibułki, papieru, kartonu, tektury) wyrażony w gramach. Jednostką gramatury jest g/mIndeks górny 2.

hemicelulozy
hemicelulozy

Jeden z trzech – obok celulozy i ligniny – głównych składników chemicznych surowców lignocelulozowych. Hemicelulozy to polisacharydy i ich pochodne tworzące rozgałęzione łańcuchy, wskutek czego cząsteczka ma specyficzny, krzaczasty kształt, który nadaje tkankom roślinnym wytrzymałość mechaniczną i elastyczność.

juta
juta

Roślina trawiasta z włóknem łykowym, zawiera ok. 76% celulozy i ok. 12% ligniny.

kadź maszynowa
kadź maszynowa

Kadź, w której przechowuje się gotową masę włóknistą, masa włóknista z kadzi maszynowej trafia do wlewu maszyny papierniczej.

kaolin
kaolin

Glinka biała podawana do produktów papierniczych w celu poprawy białości, nieprzezroczystości, zdolności zatrzymywania atramentu. Poprawia gładkość oraz jakość wydruku.

karboksymetyloceluloza
karboksymetyloceluloza

Półsyntetyczna pochodna celulozy, polimer otrzymany poprzez przyłączenie do jednej z reszt hydroksylowych glukopiranozy grupy karboksymetylowej.

karton
karton

Wytwór papierniczy o gramaturze

o d   160   g m 2   d o   315   g m 2
karton elektroizolacyjny
karton elektroizolacyjny

Materiał elektroizolacyjny wytworzony z powlekanego papieru służący jako elektroizolacja posadzki w stacjach transformatorowych i rozdzielniach elektrycznych.

klej
klej

Środek stosowany w celu zaklejania papieru. Stosowanie kleju ma na celu nadanie wytworom papierniczym odporności na przenikanie i rozlewanie cieczy, np. wody, oleju, atramentu. Do zaklejania w masie wykorzystuje się głównie kleje żywiczne, emulsje parafinowe, woskowe, żywiczno‑parafinowe, żywice silikonowe itp. Do zaklejania powierzchniowego wykorzystuje się np. skrobię, karboksymetylocelulozę, szkło wodne.

klej żywiczny
klej żywiczny

Substancja wiążąca stosowana w celu zaklejania papieru, czyli nadawania mu odpowiedniego stopnia zaklejania, tzn. odporności na przenikanie i rozlewanie cieczy. Klej żywiczny jest dodawany do masy papierniczej lub nakładany na powierzchnię papieru.

koloidalna zawiesina
koloidalna zawiesina

Mieszanina dwóch nierozpuszczalnych wzajemnie substancji, ciała stałego i cieczy. W zawiesinie koloidalnej cząsteczki ciała stałego zawieszone są w cieczy. Zawiesina koloidalna jest układem termodynamicznie niestałym.

konopia
konopia

Roślina uprawiana w celu uzyskania włókien oraz nasion. Włókna konopi zawierają ok. 83% celulozy i 3,3% ligniny.

kopolimer
kopolimer

Rodzaj polimeru, w którym łańcuchy zawierają dwa lub więcej rodzajów merów.

kraft
kraft

Nazwa pochodząca z języka szwedzkiego i niemieckiego. Oznacza moc, siłę. Użyta dla podkreślenia wysokiej wytrzymałości mechanicznej niebielonych mas celulozowych siarczanowych wytwarzanych z drewna sosnowego.

kreda
kreda

Naturalny minerał, który po wcześniejszym rozdrobnieniu i oczyszczeniu jest wykorzystywany jako wypełniacz.

krzemian sodu
krzemian sodu

Związek zwany szkłem wodnym lub szkłem rozpuszczalnym. Zawiera tlenek sodu (NaIndeks dolny 2O) i krzemionkę (dwutlenek krzemu, SiOIndeks dolny 2), która tworzy szkliste ciało stałe rozpuszczalne w wodzie. Związek stosowany do zaklejania papieru.

krzemionka (ditlenek krzemu)
krzemionka (ditlenek krzemu)

Tlenek krzemu(IV), SiOIndeks dolny 2, nieorganiczny związek chemiczny. Zwykle jest krystalicznym ciałem stałym o dużej twardości. Występuje powszechnie jako składnik skał, piasku minerałów.

kwas siarkowy
kwas siarkowy

Kwas siarkowy (VI), HIndeks dolny 2SOIndeks dolny 4 to nieorganiczny związek chemiczny z grupy tlenowych kwasów siarki, stosowany w procesie bielenia papieru.

kwas warzelny
kwas warzelny

Środek powstały z SOIndeks dolny 2 i Ca(OH)Indeks dolny 2 lub CaCOIndeks dolny 3, niezbędny w procesie warzenia siarczynowego, polegającym na działaniu na zrębki drewna kwasem warzelnym.

lignina
lignina

Jeden z trzech głównych składników chemicznych surowców lignocelulozowych. Jest związkiem o skomplikowanej budowie, odpowiada za właściwości mechaniczne drewna.

liner
liner

Papier wykorzystywany na warstwy płaskie tektury falistej.

ług czarny (ług powarzelny)
ług czarny (ług powarzelny)

Roztwór składników wodnych, organicznych i nieorganicznych uzyskany w wyniku procesu mycia masy celulozowej.

ług sodowy
ług sodowy

Wodny roztwór wodorotlenku sodu. Stosowany głównie w celu bielenia masy celulozowej oraz chemicznego roztwarzania masy.

ług powarzelny (ług czarny)
ług powarzelny (ług czarny)

Substancja uzyskana na skutek oddzielenia ługu warzelnego wraz z zawartą w nim rozpuszczoną substancją drzewną od masy celulozowej.

ług warzelny
ług warzelny

Ciecz warzelna, stosowana w procesie roztwarzania siarczanowego. Stanowi mieszaninę ługu białego i cieczy uzupełniającej.

makulatura
makulatura

Zużyte, nienadające się do użytku wyroby papiernicze, które mogą zostać ponownie wykorzystane dzięki odzyskaniu włókien zawartych w ich strukturze.

masa bielona
masa bielona

Masa celulozowa poddana procesowi bielenia, czyli usuwania ligniny resztkowej. Środkami bielącymi mogą być związki chloru, tlenu, można też wykorzystać proces bielenia enzymatycznego.

masa celulozowa
masa celulozowa

Produkt otrzymywany w procesie roztwarzania surowca włóknistego metodą chemiczną (delignifikacji).

masa chemotermomechaniczna
masa chemotermomechaniczna

Masa uzyskiwana z drewna iglastego i liściastego. Jej produkcja polega na mechanicznym rozwłóknianiu zrębków w termorafineriach (zamkniętych, ciśnieniowych młynach tarczowych) wstępnie potraktowanych chemikaliami i parowanych w temperaturze powyżej 100°C i dodatkowo mielonych w rafinerach (otwartych, bezciśnieniowych młynach tarczowych).

masa długowłóknista
masa długowłóknista

Masa włóknista najwyższej jakości, produkowana zazwyczaj metodą chemiczną (masa celulozowa). Wytwarzana z surowców o długich włóknach np. bawełna, len, konopie, sosna, świerk, które nadają jej bardzo dobre właściwości wytrzymałościowe.

masa do przerobu chemicznego
masa do przerobu chemicznego

Masy, które są źródłem czystej celulozy. Istotne znaczenie mają tylko ich właściwości chemiczne i fizykochemiczne.

masa makulaturowa
masa makulaturowa

Surowiec wtórny wykorzystywany do przygotowywania mas papierniczych. Wytwarza się go z papieru pochodzącego z recyklingu.

masa miękka
masa miękka

Masy celulozowe o małej zawartości ligniny, o wysokim stopniu roztworzenia.

masa normalna
masa normalna

Masy celulozowe o zawartości ligniny pośredniej między masą twardą a miękką oraz o średnim stopniu roztworzenia.

masa papiernicza
masa papiernicza

Koloidalna zawiesina składająca się z włókien roślinnych wraz z dodatkami masowymi i substancjami pomocniczymi. Składa się z mieszaniny różnych mas włóknistych, ma określone stężenie i smarność. Powstaje w centrali masowej lub kadzi mieszalnej, skąd kierowana jest do kadzi maszynowej, a następnie dostarczana jest przez wlew na sito maszyny papierniczej.

masa półchemiczna
masa półchemiczna

Masa włóknista otrzymana w wyniku dwustopniowej chemiczno‑mechanicznej obróbki celulozowych surowców roślinnych.

masa siarczanowa
masa siarczanowa

Masa celulozowa, wytwarzana metodą siarczanową, charakteryzuje się ciemnym zabarwieniem, bardzo dobrymi właściwościami wytrzymałościowymi, gorszą bielnością, niższą wydajnością oraz słabszą mielnością niż masa siarczynowa.

masa siarczynowa
masa siarczynowa

Masa celulozowa charakteryzująca się znacznie jaśniejszym zabarwieniem, dobrą bielnościa, większą wydajnością oraz lepszą mielnością niż masy siarczanowe.

masa termomechaniczna TMP (ang. ThermoMechanical Pulp)
masa termomechaniczna TMP (ang. ThermoMechanical Pulp)

Masa uzyskiwana z drewna iglastego świerkowego i jodłowego. Jej produkcja polega na mechanicznym rozwłóknianiu zrębków w termorafineriach (zamkniętych, ciśnieniowych młynach tarczowych) wstępnie parowanych w temperaturze powyżej 100°C i dodatkowo mielona w rafinerach (otwartych, bezciśnieniowych młynach tarczowych).

masa włóknista
masa włóknista

Podstawowy półprodukt do wyrobu papieru, tektur i płyt pilśniowych oraz włókien celulozowych. Wytwarzana z włóknistych surowców roślinnych, głównie z drewna. Podstawowe składniki chemiczne mas włóknistych to: celuloza, lignina i hemicelulozy.

masa wtórna
masa wtórna

Inaczej masa makulaturowa, jest półproduktem włóknistym powstającym z przerobu zużytych materiałów papierniczych, niejednorodnym o zróżnicowanych właściwościach i możliwościach dalszego wykorzystania.

masa wysokowydajna
masa wysokowydajna

Mogą zastępować niebielone masy celulozowe, znajdują zastosowanie do produkcji papieru gazetowego, papierów pakowych i gorszej jakości papierów drukowych.

maszyna papiernicza
maszyna papiernicza

Urządzenie przeznaczone do produkcji papieru lub tektury z masy papierniczej.

masa specjalna
masa specjalna

Jest to masa celulozowa siarczanowa o wysokiej czystości chemicznej. Ma zastosowanie w produkcji bibułki kondensatorowej.

masa twarda
masa twarda

Masy celulozowe o dużej zawartości ligniny, o niskim stopniu roztworzenia.

mechaniczna obróbka włókien (roztwarzanie mechaniczne)
mechaniczna obróbka włókien (roztwarzanie mechaniczne)

Metoda rozwłókniania drewna bez zmiany jego składu chemicznego.

mer
mer

Najprostszy, powtarzający się fragment polimeru.

mielenie masy papierniczej
mielenie masy papierniczej

Proces technologiczny, wpływający na prawie wszystkie własności otrzymanego z danej masy wytworu papierniczego. Odbywa się za pośrednictwem elementów mielących, z których jedna cześć wiruje, a druga jest nieruchoma lub obraca się w odwrotnym kierunku.

mielność
mielność

Wartość, która charakteryzuje podatność półproduktu włóknistego na mechaniczną obróbkę mielenia. Jest wyrażona czasem potrzebnym do osiągnięcia określonego stopnia obróbki włókien.

mikrogranulki
mikrogranulki

Granulki o bardzo małych rozmiarach, (z greckiego mikros – mały), przedrostek µ jednostki miary oznacza mnożnik 10–Indeks górny 6.

młyn holender
młyn holender

Urządzenie stosowane do produkcji masy papierniczej, mielenia i mieszania surowców włóknistych.

młyn stożkowy
młyn stożkowy

Urządzenie mielące, składające się ze stożkowego wirnika, obracającego się w stożkowej osłonie. Wirnik oraz osłona są wyposażone w noże.

nadtlenek wodoru (HIndeks dolny 2OIndeks dolny 2)
nadtlenek wodoru (HIndeks dolny 2OIndeks dolny 2)

Potocznie woda utleniona, związek chemiczny stosowany w papiernictwie w procesie bielenia półproduktów włóknistych.

niedowarki
niedowarki

Nieroztworzone części drewna zwane niedowarkami oddzielane podczas procesu sortowania masy według wielkości frakcji. Niedowarki zawraca się ponownie do warnika lub mechanicznie rozwłóknia.

nieprzezroczystość
nieprzezroczystość

Opór na przenikanie światła. Nieprzezroczystość maleje wraz ze wzrostem gęstości i gładkości papieru, zwiększa się ze wzrostem jego grubości. Jest to jedna z podstawowych cech papierów drukowych.

odczynnik chemiczny
odczynnik chemiczny

Pojedynczy związek chemiczny, mieszanina związków lub roztworów, które mają zastosowanie w pracy laboratoryjnej. Odczynniki chemiczne cechują się określoną czystością substancji i wyznaczonym okresem trwałości.

odwadnialność
odwadnialność

Zdolność masy papierniczej do oddawania wody.

ozon
ozon

Aktywna, trójatomowa odmiana alotropowa tlenu. Toksyczny, nietrwały gaz o niebieskawym zabarwieniu. Stosowany jest jako środek bielący do mas celulozowych z drewna iglastego oraz liściastego.

papier
papier

Wytwór papierniczy o gramaturze

o d   28   g m 2   d o   160   g m 2

w podziale zwyczajowym

d o   225   g m 2

w podziale międzynarodowym.

papeteria
papeteria

Papier, który używany jest do pisania lub drukowania listów, charakteryzuje go szczególny wygląd lub wzór powtarzający się na każdym arkuszu i mający dopasowaną do niego kopertę.

papier akwarelowy
papier akwarelowy

Papier o dużej odporności na działanie wody. Jego powierzchnia jest zabezpieczona przed głębokim wnikaniem farby w strukturę. Głównym składnikiem papieru akwarelowego jest bawełna.

papier fotograficzny
papier fotograficzny

Rodzaj materiału, który został pokryty światłoczułą warstwą składającą się z zawiesiny bromków lub chlorków srebra w żelatynie. Podkładem dla papieru fotograficznego może być podłoże papierowe lub polietylenowe.

papier marszczony
papier marszczony

Wytwór papierniczy służący do zabezpieczania różnych produktów, może być również stosowany jako papier dekoracyjny i do prac plastycznych.

papier ścierny
papier ścierny

Nośnik w postaci zazwyczaj mocnego kartonu, tkaniny bawełnianej lub włókniny syntetycznej połączony lepiszczem z żywic syntetycznych z warstwą ziaren ściernych.

papier światłoczuły
papier światłoczuły

Wytwór papierniczy pokryty warstwą składającą się z bromków lub chlorków srebra w żelatynie.

pergamin
pergamin

Wytwór papierniczy powstały z wysokogatunkowych celuloz bielonych. Charakteryzuje się wysoką odpornością na wodę, powietrze, tłuszcze i antyseptycznością, co uzyskuje się poprzez zanurzenie wstęgi papierniczej w wysoko stężonym kwasie siarkowym, a następnie płukanie.

perhydrol
perhydrol

Nadtlenek wodoru (HIndeks dolny 2OIndeks dolny 2) rozcieńczony wodą do stężenia około 30%. Silnie reaktywna, przezroczysta, bezbarwna ciecz. Należy do grupy utleniaczy. Dzięki silnym właściwościom utleniającym jest stosowany w procesie bielenia.

pęd
pęd

Część rośliny, która składa się z łodygi i osadzonych na niej pąków i liści. Pędy roczne u roślin drzewiastych rozwijają się z pąków zimowych, które tworzą się w poprzednim roku.

piasecznik
piasecznik

Urządzenie, w którym prowadzi się oddzielanie zanieczyszczeń ciężkich, np. piasku oraz metalowych odłamków.

pigment
pigment

Nierozpuszczalna, drobno zmielona substancja chemiczna, która oddziałując ze światłem widzialnym, zmienia barwę ośrodka, w którym się znajduje. Pigmenty są trwalsze od barwników.

płyta pilśniowa
płyta pilśniowa

Produkt w postaci płyty powstały z rozwłóknionego drewna przez spilśnienie masy drewnianej i uformowanie jej w odpowiedniej temperaturze i pod zwiększonym ciśnieniem.

podchloryny
podchloryny

Sole kwasu podchlorawego; w bieleniu wykorzystuje się często podchloryn sodu.

polimer
polimer

Związek chemiczny złożony z merów, czyli organicznych makrocząsteczek. Polimerami są m.in. kwasy nukleinowe, białka, polisacharydy.

popiół
popiół

Stała pozostałość ze spalenia substancji organicznej (np. drewno, węgiel). Jest to produkt wtórny, otrzymywany na skutek działania wysokich temperatur na substancje mineralne zawarte w materiale.

porowatość
porowatość

Właściwość substancji stałych charakteryzowana stosunkiem objętości wszystkich wolnych przestrzeni do całkowitej objętości materiału.

półprodukt
półprodukt

Półprodukty włókniste obejmują produkty chemicznego i mechanicznego przerobu drewna i innych surowców roślinnych, a także przerobu surowców wtórnych np. makulatury.

proces Alcell
proces Alcell

Proces polegający na warzeniu drewna w mieszaninie alkoholu i wody w stosunku 1:1, temperaturze 195Indeks górny oC, pod ciśnieniem 3,5 MPa w ciągu 1‑2 godzin.

proces regeneracji
proces regeneracji

Proces prowadzący do odzyskiwania i wielokrotnego użycia tych samych środków roztwarzających.

proces utleniania
proces utleniania

Proces polegający na oddawaniu elektronów przez atomy lub jony pierwiastka, w wyniku czego jego stopień utlenienia zwiększa się.

promieniowanie elektromagnetyczne
promieniowanie elektromagnetyczne

Emisja zaburzenia energetycznego, które jest wywołane przepływem prądu elektrycznego lub zmianą ładunków w źródle.

promieniowanie UV (ultrafioletowe, nadfioletowe)
promieniowanie UV (ultrafioletowe, nadfioletowe)

Promieniowanie elektromagnetyczne o długości fali od 100 do 400 nm.

pulchność (objętość właściwa)
pulchność (objętość właściwa)

Objętość jednego grama masy wytworu papierniczego wyrażona w cmIndeks górny 3/g lub mIndeks górny 3/kg.

ramia
ramia

Włókno pozyskiwane z rośliny o nazwie szczmiel biały zwanej pokrzywą chińską, surowiec odpadowy.

recykling
recykling

Proces, w wyniku którego otrzymuje się półprodukty wykorzystywane do produkcji m.in. opakowań, gazet czy papierów higienicznych.

rozjaśniacze optyczne
rozjaśniacze optyczne

Bezbarwne związki, które adsorbują promieniowanie w zakresie bliskiego nadfioletu i emitują promieniowanie w zakresie widzialnego światła niebieskiego. W przypadku papierów białych dają wrażenie jaskrawej bieli.

roztwarzanie
roztwarzanie

Proces wytwarzania mas włóknistych, przerobu surowca o zwartej włóknistej budowie na papkę składająca się z luźnych włókien. Wyróżnia się trzy metody roztwarzania: chemiczne, chemiczno‑mechaniczne i mechaniczne. Najczęściej pojęcie roztwarzania odnosi się do metody chemicznej, czyli chemicznego traktowania surowca włóknistego mającego na celu rozpuszczenie ligniny i
„uwolnienie” włókien celulozowych. Inaczej roztwarzanie metodą chemiczną nazywane jest delignifikacją.

roztwarzanie metodą sodową
roztwarzanie metodą sodową

Metoda polegająca na warzeniu surowca roztworem wodorotlenku sodowego.

roztwarzanie siarczynowe
roztwarzanie siarczynowe

Proces roztwarzania w środowisku kwaśnym, w którym wykorzystuje się kwas warzelny (wodny roztwór wodorosiarczynu wapniowego, sodowego, magnezowego lub amonowego i dwutlenku siarki).

roztwarzanie rozpuszczalnikowe Organosolv
roztwarzanie rozpuszczalnikowe Organosolv

Bezsiarkowa metoda roztwarzania, którego główną zaletą jest brak emisji szkodliwych związków siarki oraz możliwość bezchlorowego bielenia uzyskanych mas.

roztwarzanie siarczanowe
roztwarzanie siarczanowe

Proces roztwarzania w środowisku zasadowym, w którym wykorzystuje się ług warzelny (mieszanina ługu białego i cieczy uzupełniającej). Ług biały to wodny roztwór wodorotlenku sodowego i siarczku sodowego.

siarczan glinu
siarczan glinu

Związek chemiczny, który wpływa na zwiększenie retencji i poprawia działanie frakcji drobnej, wypełniaczy, klejów, barwników. Poprawia odwadnialność masy, zmniejsza zawartość powietrza i skłonność do pienienia.

siarczek sodu
siarczek sodu

(NaIndeks dolny 2S), jeden z głównych składników ługu warzelnego, potrzebnego do procesu roztwarzania siarczanowego. Przyspiesza roztwarzanie, korzystnie wpływa na wydajność i właściwości mechaniczne powstałej masy celulozowej.

sito maszyny papierniczej
sito maszyny papierniczej

Część maszyny papierniczej w kształcie płaskim bądź cylindrycznym, na której formowana jest i wstępnie odwadniana przez listwy i skrzynki odwadniające oraz ssące wstęga papieru.

sizal
sizal

Włókno pozyskiwane z liści agawy meksykańskiej, zawierają 70% celulozy i 10% ligniny.

skrobia
skrobia

Wielocukier naturalnie występujący w produktach roślinnych, zaliczany do grupy węglowodanów.

słoma
słoma

Pozostałość po produkcji zbóż składająca się z łodygi, kłosa i liści. Elementem przydatnym w celulozowni jest łodyga.

smarność
smarność

Miara stopnia zmielenia masy włóknistej. Charakteryzuje zdolność masy włóknistej lub papierniczej do jej odwadniania w warunkach znormalizowanych. Wartość tę wyrażamy w skali od 0 do 100°SR (stopni Schoppera Rieglera). Mierzymy ją aparatem Schoppera Rieglera.

sortowanie
sortowanie

Proces mający na celu oddzielenie sęków i pęczków włókien od głównego strumienia masy, rozdzielanie włókien i innych cząstek o różnych ciężarach właściwych. Odbywa się za pomocą szeregu urządzeń, filtrowania przez sortowniki ciśnieniowe i odśrodkowe.

stabilność wymiarowa
stabilność wymiarowa

Podatność na odkształcenia liniowe pod wpływem zmian wilgotności powietrza. Pod wpływem zwiększenia wilgotności następuje zwiększenie wymiarów liniowych, przy wysuszeniu papieru następuje zmniejszenie wymiarów liniowych.

stan skupienia
stan skupienia

Podstawowa forma w ujęciu makroskopowym, w jakiej występuje substancja, określająca jej podstawowe własności fizyczne, wynikające z zachowania cząstek, z których ta substancja się składa. Stan skupienia jest uzależniony od panujących warunków termodynamicznych. Wyróżnia się trzy fazy skupienia:

  • stan stały – kształt i objętość substancji są dobrze zachowane i trudne do zmiany;

  • stan ciekły – kształt substancji jest przejmowany od kształtu naczynia, objętość zaś jest trudna do zmiany;

  • stan lotny, gazowy – kształt zmienia się wraz z naczyniem, a objętość jest łatwa do zmiany.

stopień polimeryzacji
stopień polimeryzacji

Liczba określająca z ilu merów jest zbudowany łańcuch danego polimeru.

surowiec pierwotny
surowiec pierwotny

Surowiec stosowany do wytworzenia papieru pochodzący ze zrębków drzewnych.

surowce włókniste
surowce włókniste

Anatomiczne części roślin, mające strukturę włóknistą o dużej zawartości celulozy.

surowiec lignocelulozowy
surowiec lignocelulozowy

Surowiec składający się z trzech połączonych grup związków: celulozy, hemicelulozy i ligniny.

surowiec wtórny
surowiec wtórny

Odpad produkcyjny lub zużyty produkt, który nadaje się do ponownego przerobu. Poddawany jest procesowi odzysku, polegającemu na powtórnym przetwarzaniu w celu uzyskania materiału o przeznaczeniu pierwotnym lub o innym przeznaczeniu, np. substancje ekstrakcyjne.

szkło wodne
szkło wodne

Wodny roztwór krzemianu sodowego. Jego dodatek do masy przyspiesza proces mielenia. Jest stosowany również do powierzchniowego zaklejania papieru.

ścier drzewny
ścier drzewny

Masa włóknista powstająca przez samo mechaniczne rozwłóknianie lub mechaniczne rozwłóknianie wspomagane parą bądź chemikaliami surowca lignocelulozowego (np. drewna).

talk
talk

Hydroksykrzemian magnezu, minerał zaliczany do gromady krzemianów. Jest stosowany jako wypełniacz, wykorzystywany w produkcji papierów głównie w celu poprawy ich właściwości optycznych.

środek przeciwpianowy (przeciwpienny)
środek przeciwpianowy (przeciwpienny)

Środek chemiczny stosowany po to, by ograniczyć pienienie się masy papierniczej lub wód obiegowych.

tektura
tektura

Wytwór papierniczy o gramaturze powyżej

315   g m 2

w podziale zwyczajowym

225   g m 2

w podziale międzynarodowym.

tektura dachowa
tektura dachowa

Rodzaj tektury stosowanej do wykonania pokryć dachowych, powinna cechować się dużą wytrzymałością mechaniczną, dużą twardością, elastycznością, odpornością na działanie wody.

tektura falista
tektura falista

Materiał powstający z połączenia co najmniej dwóch warstw papieru: warstwy płaskiej i warstwy pofalowanej. Do wytworzenia warstwy płaskiej wykorzystuje się liner, a do pofalowanej fluting.

tlen
tlen

Bezbarwny i bezwonny gaz występujący w powietrzu w stanie wolnym, stanowi 21% jego objętości i 23% masy.

twardość masy
twardość masy

Wartość określana jako stopień roztworzenia mas celulozowych.

warnik
warnik

Reaktor ciśnieniowy służący do roztwarzania drewna. Stosuje się warniki o działaniu okresowym oraz ciągłym.

węglowodan
węglowodan

Związek chemiczny, w skład którego wchodzi: węgiel, wodór i tlen. Zawierają w strukturze liczne grupy hydroksylowe i karbonylowe. Wzór ogólny węglowodanów to: CnHIndeks dolny 2nOn.

wiskoza
wiskoza

Włókno powstające podczas chemicznej obróbki celulozy. Do produkcji wiskozy wykorzystuje się oczyszczoną masę celulozową bukową, sosnową, traktowaną ługiem sodowym i dwusiarczkiem węgla.

wlew
wlew

Część maszyny papierniczej, która wprowadza zawiesinę włókien na sito oraz tworzy jednorodną dyspersję włókien na całej szerokości sita.

właściwości dielektryczne
właściwości dielektryczne

Właściwości, które mają decydujące znaczenie dla papierów stosowanych jako materiał izolacyjny. Należą do nich: przenikalność elektryczna, wytrzymałość dielektryczna, stratność dielektryczna, przewodnictwo elektryczne wyciągu, zawartość cząstek przewodzących prąd.

włókna mineralne
włókna mineralne

Substancje włókniste, wśród których najczęściej wykorzystuje się włókna mineralne azbestowe i szklane, nadające wytworom papierniczym odporność na wysoką temperaturę i stateczność wymiarową. Wytwory z dodatkiem włókien mineralnych mają zwiększoną odporność na działanie chemikaliów i drobnoustrojów.

włókna metalowe
włókna metalowe

Włókna stalowe, glinowe, miedziane o długości 1‑15 mm. Tworzą papier o bardzo dużych właściwościach wytrzymałościowych, wysokiej przewodności cieplnej i elektrycznej, reaktywności chemicznej, zdolności odbijania lub pochłaniania promieniowania elektromagnetycznego.

włókna sztuczne i syntetyczne
włókna sztuczne i syntetyczne

Włókna wiskozowe, poliamidowe, poliestrowe, poliakrylonitrylowe, polietylenowe, poliwinylowe oraz inne kopolimery. To włókna o długości 3‑12 mm, które stosuje się jako dodatek do włókien celulozowych w celu polepszenia m.in. parametrów wytrzymałościowych, stateczności wymiarowej oraz chłonności papieru.

włókno
włókno

Podstawowa jednostka strukturalna materiałów naturalnych lub syntetycznych, charakteryzująca się znaczną długością w stosunku do przekroju poprzecznego.

włókno wiskozowe
włókno wiskozowe

Włókno celulozowe poddane obróbce chemicznej, produkowane jako włókno ciągłe lub cięte. Wiskoza otrzymywana jest z mas celulozowych drzewnych, które poddawane są działaniu ługu sodowego. Otrzymany półprodukt poddawany jest działaniu dwusiarczku węgla (CSIndeks dolny 2).

włókno roślinne
włókno roślinne

Włókno pochodzące z roślin włóknistych i włóknodajnych. Włókna roślinne są zbudowane z celulozy, ligniny oraz klejów roślinnych.

wodorotlenek sodu
wodorotlenek sodu

NaOH, ług sodowy, zasada sodowa, soda kaustyczna. Związek ten ma szerokie zastosowanie w papiernictwie. Służy do otrzymywania ługu warzelnego wraz z siarczkiem sodu. Wodorotlenek sodu jest głównym czynnikiem roztwarzającym. Używany jest również do usuwania produktów degradacji ligniny w procesie ekstrakcji alkalicznej oraz jako środek pomocniczy ułatwiający bielenie.

wodorosiarczyn amonu
wodorosiarczyn amonu

Nieorganiczny związek chemiczny stosowany w roztwarzaniu metodą siarczynową drewna na masę włóknistą.

wodorosiarczyn magnezu
wodorosiarczyn magnezu

Związek chemiczny stosowany w roztwarzaniu metodą siarczynową drewna na masę włóknistą.

wodorosiarczyn wapnia
wodorosiarczyn wapnia

Ca(HSOIndeks dolny 3)Indeks dolny 2, związek chemiczny stosowany w roztwarzaniu metodą siarczynową drewna na masę włóknistą.

wodorosiarczyn sodu
wodorosiarczyn sodu

Związek chemiczny stosowany w roztwarzaniu metodą siarczynową drewna na masę włóknistą.

wypełniacze
wypełniacze

Biały pigment wprowadzany do masy papierniczej, którego rolą jest podniesienie białości, nieprzezroczystości i stateczności wymiarowej papieru.

wytwór papierniczy
wytwór papierniczy

Tworzywo otrzymane w postaci wstęgi lub arkuszy z przygotowanych, uformowanych, odwodnionych i wysuszonych włókien roślinnych, najczęściej z dodatkiem środków zaklejających, wypełniaczy czy barwników.

zaklejanie papieru
zaklejanie papieru

Proces nadający papierowi odpowiedni stopień zaklejania, czyli odporności na przenikanie i rozlewanie cieczy, np. atramentu, wody, farby drukarskiej.

zakład celulozowo‑papierniczy
zakład celulozowo‑papierniczy

Zorganizowana, doskonale zmechanizowana jednostka mająca na celu przeprowadzanie procesów produkcji celulozy, papieru, tektury.

zrębki
zrębki

Rozdrobnione cząstki drewna o długości 10‑30 mm, szerokości 10‑20 mm i grubości 2‑8 mm. Rozdrobnienie drewna ułatwia dostęp do niego środków roztwarzających.