Słyszymy głoski, piszemy litery
Język jest bardzo skomplikowanym systemem znaków. Początkowo były to tylko znaki mowy, z czasem pojawiły się także znaki pisma. Kiedy mówisz, posługujesz się głoskami, czyli najmniejszymi dźwiękami mowy. Kiedy piszesz, wykorzystujesz litery, czyli umowne znaki pisma o określonych kształtach.
Przeczytaj wiersz Juliana Tuwima pt. „Abecadło”. O czym jest mowa w utworze: o literach czy o głoskach? Uzasadnij odpowiedź.
AbecadłoAbecadło z pieca spadło,
O ziemię się hukło,
Rozsypało się po kątach,
Strasznie się potłukło:
I – zgubiło kropeczkę,
H – złamało kładeczkę,
B – zbiło sobie brzuszki,
A – zwichnęło nóżki,
O – jak balon pękło,
aż się P przelękło,
L – do U wskoczyło,
T – daszek zgubiło,
R – prawą nogę złamało,
S – się wyprostowało,
W – stanęło do góry dnem
i udaje, że jest M.Julian Tuwim, Abecadło, [w:] tegoż, x, x x.
Przypomnijcie sobie czas, kiedy poznawaliście litery. Musieliście zapamiętać ich kształt. Być może pomagały wam w tym skojarzenia, np.:
A – wygląda jak drabina
E – przypomina grzebień
Wybierzcie pięć dowolnych liter z polskiego alfabetu i zaproponujcie skojarzenia, które ułatwią naukę waszym młodszym kolegom i koleżankom. Możecie przygotować kolorowe plansze i dać je którejś z klas pierwszych w waszej szkole.
Najbardziej powszechnymi w Europie są alfabety stworzone na bazie alfabetu łacińskiego (np. we Francji, Niemczech, Czechach, Hiszpanii, Szwecji) i cyrylickiego (np. w Rosji, Bułgarii, na Ukrainie). Te podstawowe systemy pisma dostosowywano przez wieki do głosek istniejących w danym języku.
W Polsce posługujemy się nieco zmodyfikowanym alfabetem łacińskim.
Przyjrzyj się alfabetom: greckiemu, cyrylicy oraz arabskiemu. Czy dostrzegasz między nimi podobieństwa? Które z nich są podobne do siebie, a które się różnią?
Przyjrzyjcie się wierszowi pt. „Abecadło”. Czy po zmianie alfabetu z polskiego na cyrylicę wiersz nadal ma sens? Uzasadnijcie odpowiedź.
Abecadło z pieca spadło,
O ziemię się hukło,
Rozsypało się po kątach,
Strasznie się potłukło:
И – zgubiło kropeczkę,
Х – złamało kładeczkę,
Б – zbiło sobie brzuszki,
A – zwichnęło nóżki,
O – jak balon pękło,
aż się П przelękło,
Т – daszek zgubiło,
Л - do У wskoczyło,
С – się wyprostowało,
Р – prawą nogę złamało,
В – stanęło do góry dnem
i udaje, że jest M.
Odnajdź podane słowa w słowniku ortograficznym. Wpisz w wolne miejsce, jaki wyraz znajduje się przed, a jaki po wybranym słowie.
cebula
marchewka
burak
szczaw
Uzupełnij wniosek.
alfabetycznym, numerycznym, pierwsza, kolejna, literowym, ostatnia
Wyrazy w słowniku są ułożone w porządku ........................... O miejscu decyduje .......................... różniąca je litera.
Policz litery i głoski w podanych wyrazach według wzoru.
| Wyraz | Litery | Głoski |
|---|---|---|
| chusteczka | c-h-u-s-t-e-c-z-k-a 10 | ch-u-s-t-e-cz-k-a 8 |
| grządka | ||
| ciasto | ||
| szelest | ||
| książę | ||
| pieniądz |
Wypisz głoski zapisywane za pomocą dwóch liter (tzw. dwuznaków).