Społeczeństwo polskie. Zróżnicowanie społeczne / problemy społeczne
Zastanów się, jakie cechy charakteru, postawy, działania budzą podziw i szacunek twoich bliskich i znajomych. Które z kolei wręcz przeciwnie - wywołują u nich dezaprobatę czy nawet pogardę.
Przedyskutuj problem z osobą siedzącą obok. Sprawdźcie, czy wasze wskazania są zbliżone, czy zupełnie różne. Zastanówcie się, kiedy i jak dalece ludzie mają prawo wyrażać swoją dezaprobatę czy brak szacunku wobec innych.
PAMIĘTAJ
NIE KAŻDY CZŁOWIEK CIESZY SIĘ PRESTIŻEM SPOŁECZNYM,
ALE KAŻDY CZŁOWIEK MA PRAWO,
BY SZANOWANA BYŁA JEGO GODNOŚĆ I ŻYCIE.
Społeczeństwo polskie. Zróżnicowanie społeczne/problemy społeczne
wyjaśnić, czym jest społeczeństwo;
wymienić różne rodzaje grup społecznych;
przedstawić przyczyny konfliktów występujących w grupach społecznych.
poznawać czynniki różnicujące społeczeństwo;
rozróżniać podstawowe klasy i warstwy społeczne;
przedstawiać wybrane warstwy społeczne i grupy zawodowe;
rozumieć, na czym polegają problemy społeczno‑ekonomiczne społeczeństwa polskiego.
Struktura społeczna
Układ zależności między różnymi częściami społeczeństwa. Owe części wyodrębnia się ze względu na liczne kryteria, np. urodzenia, poziomu zamożności, wykształcenia oraz różnice religijne i kulturowe.
Istnieje wiele sposobów przedstawiania struktury społecznej. Występujące w społeczeństwie podziały i nierówności opisuje się najczęściej za pomocą pojęć: klasa społeczna i warstwa społeczna. W socjologii nadaje się tym pojęciom różne znaczenie, tym samym trudno jest je jednoznacznie wytłumaczyć. Jednym z najbardziej znanych sposobów przedstawiania struktury społecznej jest podział społeczeństwa na trzy klasy: wyższą, średnią i niższą, ze względu na prestiż społeczny.
Warstwa społeczna może być definiowana na trzy sposoby:
jako część klasy społecznej (podział wewnętrzny),
jako kategoria społeczno‑zawodowa, wyodrębniona ze względu na rolę i miejsce w społeczeństwie,
grupa ludzi żyjąca w zbliżonych warunkach, tworząca pewną wspólnotę stylu życia.
Nauka o społeczeństwie. Jej dział - makrosocjologia - zajmuje się badaniem wielkich procesów i zjawisk społecznych.
Poważanie i szacunek, jakim człowiek cieszy się w społeczeństwie.
Zastanów się, jaką wartość mają dla ciebie podane źródła prestiżu społecznego. Uporządkuj je, oznaczając numerami 1–4. Numerem 1 oznacz kryterium najistotniejsze.
Porównajcie wyniki waszej pracy. Zastanówcie się
czy podobnie hierarchizujecie podane kryteria;
z czego mogą wynikać zauważone rozbieżności.
Wypiszcie inne, istotne we współczesnym społeczeństwie polskim, kryteria prestiżu społecznego.
Kryteria prestiżu społecznego.
wykształcenie | władza |
poziom dochodów | zasługi dla państwa / |
Porozmawiaj z rodzicami (opiekunami) i dziadkami. Dowiedz się, jakie grupy społeczne, np. grupy zawodowe, zanikają we współczesnej Polsce, a jakie pojawiły się w ostatnich dwóch dziesięcioleciach. Zastanów się, z czego wynikają zauważone zmiany.
Jeśli chcesz wiedzieć więcej
Obrady Okrągłego Stołu to negocjacje prowadzone przez władze komunistyczne z częścią polskiej opozycji. Rozmowy zapoczątkowały upadek komunizmu i przemiany polityczne w Polsce. Zmiany dotyczyły wszystkich sfer funkcjonowania państwa: ustroju politycznego, gospodarki, społeczeństwa i kultury.
Struktura społeczeństwa polskiego po 1989 r. zmieniała się zgodnie z europejskimi trendami. W gospodarce światowej jest to czas przekształcania wysoko rozwiniętych społeczeństw przemysłowych, opartych na produkcji, w społeczeństwa poprzemysłowe, w których głównym sposobem uzyskiwania dochodu stają się usługi. Kolejnym etapem rozwoju, przewidywanym przez socjologów, będą społeczeństwa informacyjne, w których głównym źródłem dochodu narodowego stanie się informacja i sposoby jej wykorzystania. Podobne procesy możemy zauważyć w Polsce.
Prestiż zawodów i funkcji w Polsce
W tabeli przedstawiono wyniki badań przeprowadzonych w kilku latach. Poproszono wybrane osoby o określenie prestiżu podanych zawodów (funkcji). Respondenci wypełniali ankiety, zaznaczając odpowiednio odpowiedź: bardzo duży, duży, średni, mały, lub bardzo mały.
Opracowując wyniki ankiet, poszczególnym ocenom przypisano wartości liczbowe: bardzo duży - 100, duży - 75, średni - 50, mały - 25, bardzo mały – 0.
Następnie obliczono średnie wyniki dla podanych zawodów w poszczególnych latach.
Zawody i funkcje | 1987 | 1999 | 2008 | 2013 |
Profesor uniwersytetu | 87 | 81 | 81 | 78 |
Robotnik wykwalifikowany, np. tokarz, murarz | 64 | 58 | 72 | 76 |
Nauczyciel | 79 | 71 | 73 | 73 |
Lekarz | 82 | 73 | 74 | 72 |
Rolnik indywidualny na średnim gospodarstwie | 66 | 56 | 69 | 71 |
Oficer zawodowy w randze kapitana | 65 | 63 | 69 | 70 |
Właściciel małego sklepu | 55 | 53 | 63 | 67 |
Dziennikarz | 71 | 61 | 65 | 63 |
Źródło: Badanie CBOS pt. Prestiż zawodów
zbieranie informacji lub opinii na jakiś temat;
arkusz z pytaniami przygotowany do przeprowadzenia badania ankietowego.
Osoba odpowiadająca na pytania zawarte w ankiecie.
Po uważnym przeczytaniu podanych wyżej informacji oraz na podstawie danych zawartych w tabeli wykonaj ćwiczenia interaktywne.
Wskaż profesję / funkcję, która w roku 2008 cieszyła się najmniejszym prestiżem społecznym.
- Profesor uniwersytetu
- Robotnik wykwalifikowany, np. tokarz, murarz
- Nauczyciel
- Lekarz
- Rolnik indywidualny na średnim gospodarstwie
- Oficer zawodowy w randze kapitana
- Właściciel małego sklepu
- Dziennikarz
Wskaż wysokość prestiżu społecznego, jakim zawód nauczyciela cieszył się w 1999 r.
- 81
- 58
- 71
- 73
- 56
Wskaż rok, w którym zawód dziennikarza cieszył się najmniejszym prestiżem społecznym.
- 1987
- 1999
- 2008
- 2013
Wskaż zawody (funkcje), których prestiż społeczny w XXI wieku wzrósł w porównaniu do okresu rządów komunistycznych w Polsce.
- Profesor uniwersytetu
- Robotnik wykwalifikowany, np. tokarz, murarz
- Nauczyciel
- Lekarz
- Rolnik indywidualny na średnim gospodarstwie
- Oficer zawodowy w randze kapitana
- Właściciel małego sklepu
- Dziennikarz
Problemy społeczno‑ekonomiczne we współczesnej Polsce
Po okresie przemian ustrojowych i kształtowania się nowego systemu gospodarczego społeczeństwo polskie zdominowały następujące problemy:
Wybrane problemy społeczno‑ekonomiczne współczesnej Polski |
Wysoki poziom bezrobocia. |
Niski poziom średniej płacy. |
Emigracja osób zdolnych do pracy. |
Niedostateczny poziom rodzimego kapitału ekonomicznego. |
Brak środków na wprowadzanie do produkcji nowatorskich rozwiązań. |
Środki finansowe / pieniężne.
Wyjazd z ojczystego państwa.
Istotnym problemem społecznym w Polsce jest wysoki poziom bezrobocia. Obecność na rynku dużej grupy osób bezskutecznie poszukujących pracy wywiera negatywny wpływ na funkcjonowanie państwa, społeczeństwa i poszczególnych rodzin. Dlatego państwo powinno szukać skutecznych rozwiązań problemu bezrobocia, zwłaszcza trwałego. Zastanówmy się, jakie są przyczyny wysokiego poziomu bezrobocia.
Przyczyny wzrostu bezrobocia
Wybrane społeczne skutki bezrobocia. |
Emigracja zarobkowa charakterystyczna dla wszystkich grup zawodowych. |
Rozpad więzi rodzinnych, np. opuszczenie domu przez jednego z rodziców, przemoc. |
Nasilanie zjawisk patologicznych, np. uzależnienia, wzrost przestępczości. |
Odkładanie decyzji o posiadaniu potomstwa; zmniejszanie się przyrostu naturalnego. |
Podsumowanie
Współczesne społeczeństwo polskie boryka się z wieloma różnorodnymi problemami. Niektóre są konsekwencją wcześniejszego systemu polityczno‑gospodarczego, inne - efektem rozwoju społeczno‑gospodarczego współczesnego świata. Wszystkie jednak powinny być rozwiązywane, ponieważ mogą prowadzić do rozpadu więzi społecznych.
Stosunek liczby bezrobotnych do liczby ludności aktywnej zawodowo ogółem.
Stopa bezrobocia w Polsce – stan pod koniec listopada 2014 r.
Nazwa województwa | Stopa bezrobocia podana (w %) |
dolnośląskie | 10,6 |
kujawsko‑pomorskie | 15,4 |
lubelskie | 12,5 |
lubuskie | 12,6 |
łódzkie | 11,9 |
małopolskie | 9,7 |
mazowieckie | 9,8 |
opolskie | 11,7 |
podkarpackie | 14,4 |
podlaskie | 12,9 |
pomorskie | 11,2 |
śląskie | 9,6 |
świętokrzyskie | 13,9 |
warmińsko‑mazurskie | 18,3 |
wielkopolskie | 7,7 |
zachodniopomorskie | 15,2 |
Źródło: GUS
Na podstawie danych przedstawionych w tabeli podaj dwa województwa z największą i najmniejszą stopą bezrobocia w 2014 r.
Powody braku dostępu do internetu (2012 r.)
Powód | Gospodarstwa domowe bez dostępu do internetu (w %) |
Brak potrzeby korzystania z internetu | 57 |
Brak umiejętności | 38 |
Zbyt wysokie koszty sprzętu | 26 |
Zbyt wysokie koszty dostępu | 23 |
Niechęć do Internetu | 6 |
Niepełnosprawność | 4 |
Względy prywatności lub bezpieczeństwa | 3 |
Inne powody | 5 |
Źródło: www.komputerswiat.pl
Na podstawie danych przedstawionych w tabeli powyżej wskaż powody braku dostępu do Internetu w domach.
- Brak potrzeby korzystania z Internetu ...............%
- Brak umiejętności ...............%
- Zbyt wysokie koszty sprzętu ...............%
- Zbyt wysokie koszty dostępu ...............%
- Niechęć do Internetu ...............%
- Niepełnosprawność ...............%
- Względy prywatności lub bezpieczeństwa ...............%
- Inne powody ...............%
Projekt edukacyjny: rozwiązujemy problem społeczny
Pytanie: zastanówcie się, jakie problemy społeczne, ważne dla waszych rówieśników, dostrzegacie w waszej miejscowości. Nazwijcie je, np. brak miejsc do uprawiania sportu, brak zorganizowanych propozycji spędzania wolnego czasu, zagrożenia uzależnieniami, bezrobocie w waszej miejscowości itp.
Zadanie: wybierzcie jeden, ważny dla was, problem społeczny dotykający młodych ludzi, opiszcie go, uwzględniając realia waszej miejscowości, oraz rozważcie możliwe sposoby rozwiązania tego problemu.
Realizacja:
praca w grupach,
czas trwania: 3 tygodnie,
prezentacja (w wybranej formie) na forum klasy.