Sprawdź się
W Trenie XIV poeta podważa założenia filozofii stoickiej, stwierdzając, że człowiek nie kamień
. Wyjaśnij, jak rozumiesz te słowa.
Pytania zadawane w Trenie X opierają się na różnych wyobrażeniach pośmiertnego losu człowieka. Wypisz z tekstu cytaty wskazujące kierunki filozoficznych poszukiwań poety oraz wyjaśnij, z jakimi koncepcjami się one łączą.
Tren XOrszulo moja wdzięcznaIndeks górny 1919 Indeks górny koniec1919, gdzieś mi sie podziała?
W którą stronę, w którąś sie krainę udała?
Czyś ty nad wszystki niebaIndeks górny 2020 Indeks górny koniec2020 wysoko wniesiona
I tam w liczbę aniołków małych policzona?
Czyliś do raju wzięta? Czyliś na szcześliwe
WyspyIndeks górny 2121 Indeks górny koniec2121 zaprowadzona? Czy cię przez teskliwe
CharonIndeks górny 2222 Indeks górny koniec2222 jeziora wiezie i napawa zdrojem
NiepomnymIndeks górny 2323 Indeks górny koniec2323, że ty nie wiesz nic o płaczu moim?
Czy człowieka zrzuciwszyIndeks górny 2424 Indeks górny koniec2424 i myśli dziewicze,
Wzięłaś na się postawęIndeks górny 2525 Indeks górny koniec2525 i piórka słowicze?
Czyli sie w czyścu czyścisz, jesli z strony ciała
Jakakolwiek zmazeczka na tobie została?
Czyś po śmierci tam poszła, kędyś pierwej była,
Niżeś sie na mą ciężką żałość urodziła?
Gdzieśkolwiek jest, jesliś jest, lituj mej żałościIndeks górny 2626 Indeks górny koniec2626,
A nie możesz li w onej dawnej swej całościIndeks górny 2727 Indeks górny koniec2727,
Pociesz mię, jako możesz, a staw sie przede mną
LuboIndeks górny 2828 Indeks górny koniec2828 snem, lubo cieniem, lub marą nikczemnąIndeks górny 2929 Indeks górny koniec2929.Źródło: Jan Kochanowski, Tren X, [w:] Fraszki, Pieśni, Treny, Psalmy, Kraków 2019, s. 69–70.
Wypisz z Trenu X przykłady wskazanych środków stylistycznych i określ ich funkcje.
Gdzieśkolwiek jest, jeśliś jestmożna uznać za negatywną odpowiedź na postawione wstępnie pytania. Możliwe odpowiedzi: prawda, fałsz. Ze słów postaci mówiącej można wnioskować, że żadna religia nie daje pewnej wiedzy eschatologicznej, nie daje też zatem oparcia w przeżywaniu żałoby. Możliwe odpowiedzi: prawda, fałsz. Wizja zaświatów zarysowana w utworze ma charakter synkretyczny, co świadczy o humanistycznej erudycji poety. Możliwe odpowiedzi: prawda, fałsz. Kryzys postaci mówiącej jest związany z jednej strony z lękiem eschatologicznym, z drugiej zaś z przeświadczeniem, że ludzki sposób myślenia o tym, co spotyka człowieka po śmierci, jest niedoskonały. Możliwe odpowiedzi: prawda, fałsz
Zapoznaj się z komentarzem do Trenu X napisanym przez Janusza Pelca. Wyjaśnij, jak rozumiesz stwierdzenie, że utwór poety ma charakter bluźnierstwa. Czy zgadzasz się ze stanowiskiem badacza? Uzasadnij odpowiedź.
Jan Kochanowski. Szczyt renesansu w literaturze polskiejZbolały ojciec‑poeta, poeta‑myśliciel, którego w największej potrzebie zawiodły ideały i pewniki, jakie podsuwała filozofia, pobożność, ludzkie przekonania i wierzenia, wypowiada tu najbardziej podstawowe pytanie egzystencjalne: jeśliś jest”? Bo może po śmierci w ogóle ciebie już nie ma? Może ostatecznie i bezpowrotnie zakończyłaś swój byt? Dla chrześcijanina XVI wieku [...] pytanie takie było właściwie bluźnierstwem. I poeta przed takim bluźnierstwem nie cofnął się jednak.
Źródło: Janusz Pelc, Jan Kochanowski. Szczyt renesansu w literaturze polskiej, Warszawa 1980, s. 450.
Wyjaśnij, jak rozumiesz wątpliwości wyrażone przez poetę w podanych fragmentach Trenów. Każdy z cytatów opatrz krótkim komentarzem.
Zapoznaj się z Trenem XI, a następnie zaznacz poprawne wnioski wynikające z lektury.
Tren XI„Fraszka cnota”Indeks górny 3030 Indeks górny koniec3030, powiedział Brutus porażonyIndeks górny 3131 Indeks górny koniec3131.
Fraszka, kto sie przypatrzy, fraszka z każdej strony.
Kogo kiedy pobożność jego ratowała?
Kogo dobroć przypadku złego uchowała?
NieznajomyIndeks górny 3232 Indeks górny koniec3232 wróg jakiś miesza ludzkie rzeczy,
Nie mając ani dobrych, ani złych na pieczyIndeks górny 3333 Indeks górny koniec3333.
Kędy jego duch wienie, żaden nie ulężeIndeks górny 3434 Indeks górny koniec3434:
Praw li, krzyw li, bez braku każdego dosiężeIndeks górny 3535 Indeks górny koniec3535.
A my rozumy swoje przedsię udać chcemyIndeks górny 3636 Indeks górny koniec3636,
Hardzi miedzy prostaki, że nic nie umiemy.
Wspinamy sie do nieba, Boże tajemnice
UpatrującIndeks górny 3737 Indeks górny koniec3737, ale wzrok śmiertelnej źrzenice
Tępy na to; sny lekkie, sny płocheIndeks górny 3838 Indeks górny koniec3838 nas bawią,
Które sie nam podobno nigdy nie wyjawią.
Żałości, co mi czynisz? OwaIndeks górny 3939 Indeks górny koniec3939 już oboje
Mam stracić - i pociechę, i baczenieIndeks górny 4040 Indeks górny koniec4040 swoje?Źródło: Jan Kochanowski, Tren XI, [w:] Fraszki, Pieśni, Treny, Psalmy, Kraków 2019, s. 70–71.
Wyjaśnij, jak rozumiesz pytanie kierowane do personifikowanej żałości na końcu Trenu XI.
