Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
1
Pokaż ćwiczenia:
11
Ćwiczenie 1

Przeczytaj tekst dotyczący przeglądu wojska przez króla Stefana Batorego przed wyprawą na Połock. Następnie połącz w pary fragmenty tekstu z żołnierzami przedstawionymi na ilustracjach.

Zapoznaj się z tekstem dotyczącym przeglądu wojska przez króla Stefana Batorego przed wyprawą na Połock. Następnie wykonaj ćwiczenie.

Danuta Wójcik-Góralska Król niemalowany

Nastąpił przegląd wojska. Wjechawszy na wzgórze król objął wzrokiem szeroką płaszczyznę. Na znak buławą, dany przez hetmana Mieleckiego, podniósł się w oddali ciemny obłok kurzu, który rósł w miarę zbliżania się. To cwałem szła ciężka husaria. W rękach jeźdźców powiewały na drzewcach kolorowe proporce. Zbroje rycerzy i rzędy koni lśniły od złota, jedwabi i drogich kamieni. Za nimi szła lekka jazda oraz oddziały kozackie, uzbrojone w szable i kopie. Dalej – tatarska na małych, zwinnych konikach, przykrytych skórami dzikich zwierząt lub kożuchami odwróconymi włosem do góry. Oddziały często miały własne kapele, grające hałaśliwie na piszczałkach, przy wtórze kotłów i bębnów […]. Węgierskie oddziały z daleka dawały o sobie znać okrzykami na cześć swego rodaka – króla.

Krol niemalowany Źródło: Danuta Wójcik-Góralska, Król niemalowany, Warszawa 1983, s. 132–134.
R1HYuXHLuZq3o
Na podstawie informacji zdobytych w lekcji opowiedz jak wyposażona była armia Stefana Batorego.
Źródło: Wikimedia Commons/rzeczpospolitaobojganarodow.pl/historykon.pl.
RhPrTFMn5AoxI
Na podstawie informacji zdobytych w lekcji opowiedz jak wyposażona była armia Stefana Batorego. (Uzupełnij).
R1LEfbdOXxRkc11
Ćwiczenie 2
Uzupełnij luki w tekście. Jako podpowiedź wykorzystaj zbiór pojęć zamieszczonych pod tekstem. W 1561 r. ostatni mistrz 1. Zakonu Kawalerów Mieczowych, 2. Jamie Zapolskim, 3. pskowska, 4. połockim, 5. Car, 6. zsekularyzował, 7. Kurlandii, podobnie jak wcześniej Albrecht Hohenzollern, 1. Zakonu Kawalerów Mieczowych, 2. Jamie Zapolskim, 3. pskowska, 4. połockim, 5. Car, 6. zsekularyzował, 7. Kurlandii i podzielił swoje państwo: część została przyłączona do państwa polsko-litewskiego, a część stała się pozostającym w zależności lennej od Korony i Litwy księstwem 1. Zakonu Kawalerów Mieczowych, 2. Jamie Zapolskim, 3. pskowska, 4. połockim, 5. Car, 6. zsekularyzował, 7. Kurlandii. Inflanty stanowiły łakomy kąsek dla agresywnego i ekspansywnego państwa Iwana IV Groźnego. 1. Zakonu Kawalerów Mieczowych, 2. Jamie Zapolskim, 3. pskowska, 4. połockim, 5. Car, 6. zsekularyzował, 7. Kurlandii potrzebował dostępu do morza, by bez problemu rozwijać handel rosyjskimi towarami. W 1577 roku Iwan zajął Inflanty. Dwa lata wcześniej tron Rzeczypospolitej objął Stefan Batory. Wojowniczy król postawił sobie za cel wypędzenie Moskwy z północnej flanki kraju. Kampania 1. Zakonu Kawalerów Mieczowych, 2. Jamie Zapolskim, 3. pskowska, 4. połockim, 5. Car, 6. zsekularyzował, 7. Kurlandii była trzecią wyprawą Batorego na Inflanty. Król stosował bardzo skuteczną taktykę. (...) Oblężenie miasta trwało niemal pięć miesięcy.(...) Szturmy na miasto nie powiodły się. Warowni nie udało się zdobyć, jednak kampania zakończyła się sukcesem. Sukces Rzeczpospolitej spowodowany był śmiałymi działaniami zaczepnymi hetmana Krzysztofa Radziwiłła, który nękał państwo moskiewskie i nie pozwolił na koncentrację wojsk przeciwnika. Ostatecznie Iwana do podpisania rozejmu zmusiła interwencja Szwecji, która wykorzystała inflancką awanturę i zaatakowała skupioną na walce z Rzeczpospolitą Moskwę. Na mocy rozejmu w 1. Zakonu Kawalerów Mieczowych, 2. Jamie Zapolskim, 3. pskowska, 4. połockim, 5. Car, 6. zsekularyzował, 7. Kurlandii Iwan zwrócił Batoremu Inflanty oraz uznał jego władzę w województwie 1. Zakonu Kawalerów Mieczowych, 2. Jamie Zapolskim, 3. pskowska, 4. połockim, 5. Car, 6. zsekularyzował, 7. Kurlandii.
Źródło: Artykuł Batory pod Pskowem – gra o Inflanty, polskieradio24.pl.
11
Ćwiczenie 3

Zapoznaj się z tytułami podrozdziałów książki biograficznej poświęconej Stefanowi Batoremu. Następnie zaznacz właściwe dokończenie zdania oraz uzasadnij swój wybór.

Część piąta LEPSZY STRATEG CZY OFICER?
I. Wyprawa na Połock
II. I wyprawa po zgodę
III. Wielkie Łuki
IV. Zdobycze
V. Auratae contiones?
VI. Trzecia siła
VII. Pskowska korzyść a własna skóra
VIII. „Ziele” pod Pskowem
IX. Pax

R12kbmxhvUrrH
Książka ma charakter: Możliwe odpowiedzi: 1. naukowy, 2. popularnonaukowy, 3. źródła historycznego, 4. reportażu, 5. brak właściwej odpowiedzi
RutaoWF5PiDaL
Uzasadnienie (Uzupełnij).
21
Ćwiczenie 4

Zapoznaj się z fragmentami satyrycznej piosenki zespołu T‑Raperzy znad Wisły poświęconej Stefanowi Batoremu (cały utwór możesz odnaleźć i odsłuchać w internecie). Rozstrzygnij, czy cytowane fragmenty utworu nadają się do wykorzystania w prezentacji dotyczącej wojny Stefana Batorego z Moskwą o Inflanty. Uzasadnij swoją opinię.

1

Co do Heńka Walezjusza 
To był zwykły oczajdusza, 
Co bez krztyny elegancji 
Rzucił tron i zwiał do Francji.

Po nim była Jagiellonka 
Lecz nie mogła bez małżonka 
Na tron zasiąść i dlatego 
Wybór padł na Batorego. […]

Był wojakiem wyśmienitym, 
Znał języki cztery przy tym, 
Polski miał być jego piątym – 
Choć próbował, szybko zwątpił.

Fakt ten nie miał wpływu na nic, 
Nieugięcie strzegł nam granic, 
Zwłaszcza że u boku swego 
Miał kanclerza Zamoyskiego. […]

Wielkie też są króla mości 
Osiągnięcia w wojskowości, 
Tak więc jeździe, aby wiodła 
Bój skuteczniej, sprawił siodła. […]

Przez trzy lata w wojny stanie 
Stefan z Groźnym był Iwanem,
Lecz choć Iwan natarł hurmem 
I niejednym nękał szturmem, 
Nielichego dał mu bobu, 
Strasząc nawet widmem grobu.

Zdobył Połock i Inflanty, 
Choć był Iwan temu anty, 
Wielkie Łuki, tudzież grody 
Pograniczne, nim do zgody 
Doszło we wsi Jam Zapolski 
Niewchodzącej w obszar Polski.

Znacznie później, bo w lat trzysta, 
Jan Matejko, batalista, 
Batorego namalował 
W czasie oblężenia Pskowa.

traperzy Cytat za: Stefan Batory, T-Raperzy znad Wisły, G. Wasowski, S. Szczęśniak, 1995, tekst dostępny online.
R1ZoMiXc1wOIQ
Twoje uzasadnienie (Uzupełnij).
211
Ćwiczenie 5

Zapoznaj się ze źródłami A i B. Wypisz ze źródła A fragment dotyczący armii polsko‑litewskiej, który zilustrowany został w źródle B.

Źródło A

A.A. Michajłow Oblężenie Pskowa oczami cudzoziemców: pamiętniki kampanii Batorego przeciwko Rosji (1580-1581)

Upadek Pskowa oznaczałby dla Rusi całkowitą wojenną porażkę. Pod murami miasta stanęła niewątpliwie znakomita armia, w pełni władająca wszystkimi nowoczesnymi dla swojej epoki środkami prowadzenia wojny. Batory dysponował wspaniałą artylerią, doświadczonymi w sztuce oblężniczej inżynierami, niemieckimi rajtarami, licznymi litewskimi, polskimi i węgierskimi żołnierzami, najemnikami z Francji, Szkocji oraz innych krajów. Oblegającym trudno było odmówić znajomości sztuki wojennej ani męstwa. Tym niemniej garnizon i mieszkańcy miasta wytrzymali ciężkie pięciomiesięczne oblężenie i nie poddali miasta przeciwnikowi.

Pskov Źródło: A.A. Michajłow, Oblężenie Pskowa oczami cudzoziemców: pamiętniki kampanii Batorego przeciwko Rosji (1580-1581), tłum. [fragment] Marcin Sawicki, Pskov 2005, s. 110.

Źródło B

R1E0YUHqnQfLt
Grafika rosyjskiego artysty Borisa Czorikowa z 1836 r. przedstawia oblężenie Pskowa przez wojska polsko‑litewskie w czasie wojny Stefana Batorego z Wielkim Księstwem Moskiewskim o Inflanty.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
R1Q9HU0W05NUk
Rozstrzygnij czy tekst autorstwa rosyjskiego historyka (źródło A) oraz ilustracja (źródło B) prezentują podobny punkt widzenia na postawę obrońców Pskowa. (Uzupełnij) Oceń realizm przedstawionej w źródle B sceny. (Uzupełnij).
311
Ćwiczenie 6

Rozstrzygnij, która z poniższych ilustracji przedstawia polski, a która moskiewski punkt widzenia na walki o Psków.

Ilustracja A

RtEwhcuPLALKA
Oblężenie Pskowa na obrazie Karla Briułłowa z 1843 r.
Źródło: Karl Bryullov, Wikimedia Commons, domena publiczna.

Ilustracja B

R14vKvafCs850
Jan Matejko, Batory pod Pskowem, 1872 r.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
RSCaKQpD83cyA
Twoja odpowiedź (Uzupełnij).
R2X821bLqT3YV
Jaką rolę w walkach o Psków odegrały kompetencje przywódcze Stefana Batorego? (Uzupełnij).
211
Ćwiczenie 7

Przyporządkuj imiona i nazwiska do postaci na obrazie Jana Matejki Batory pod Pskowem

R3J6BdpPNOI5M
Wymyśl pytanie na kartkówkę związane z tematem materiału.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
RYB9hXyo1qff3
Wskaż główne postacie biorące udział po stronie polskiej w walkach pod Pskowem. Możliwe odpowiedzi: 1. Stanisław Żółkiewski, 2. Antonio Possevino, 3. Jan Zamoyski, 4. Stanisław August
RYOJd6tXy2wSI
Połącz w pary. Stanisław Żółkiewski Możliwe odpowiedzi: 1. – jezuita reprezentujący interesy Stolicy Apostolskiej pełnił funkcję mediatora pomiędzy stronami konfliktu. Rzymowi zależało na zakończeniu walk o Inflanty i przekonaniu Moskwy oraz Rzeczpospolitej do udziału w wojnie przeciwko muzułmańskiej Turcji., 2. – sekretarz królewski, hetman oraz pogromca Moskwy – został przedstawiony w zbroi husarskiej. To zapowiedź późniejszych błyskotliwych zwycięstw oręża Rzeczypospolitej nad wschodnim sąsiadem., 3. – kanclerz, najbliższy doradca oraz przyjaciel króla Stefana Batorego – ubrany jest w strój inspirowany modą węgierską – delię, czyli rodzaj płaszcza noszony na długą szatę wierzchnią, żupan. Zamoyski trzyma urzędową pieczęć, symbol jego władzy kanclerskiej. Antonio Possevino Możliwe odpowiedzi: 1. – jezuita reprezentujący interesy Stolicy Apostolskiej pełnił funkcję mediatora pomiędzy stronami konfliktu. Rzymowi zależało na zakończeniu walk o Inflanty i przekonaniu Moskwy oraz Rzeczpospolitej do udziału w wojnie przeciwko muzułmańskiej Turcji., 2. – sekretarz królewski, hetman oraz pogromca Moskwy – został przedstawiony w zbroi husarskiej. To zapowiedź późniejszych błyskotliwych zwycięstw oręża Rzeczypospolitej nad wschodnim sąsiadem., 3. – kanclerz, najbliższy doradca oraz przyjaciel króla Stefana Batorego – ubrany jest w strój inspirowany modą węgierską – delię, czyli rodzaj płaszcza noszony na długą szatę wierzchnią, żupan. Zamoyski trzyma urzędową pieczęć, symbol jego władzy kanclerskiej. Jan Zamoyski Możliwe odpowiedzi: 1. – jezuita reprezentujący interesy Stolicy Apostolskiej pełnił funkcję mediatora pomiędzy stronami konfliktu. Rzymowi zależało na zakończeniu walk o Inflanty i przekonaniu Moskwy oraz Rzeczpospolitej do udziału w wojnie przeciwko muzułmańskiej Turcji., 2. – sekretarz królewski, hetman oraz pogromca Moskwy – został przedstawiony w zbroi husarskiej. To zapowiedź późniejszych błyskotliwych zwycięstw oręża Rzeczypospolitej nad wschodnim sąsiadem., 3. – kanclerz, najbliższy doradca oraz przyjaciel króla Stefana Batorego – ubrany jest w strój inspirowany modą węgierską – delię, czyli rodzaj płaszcza noszony na długą szatę wierzchnią, żupan. Zamoyski trzyma urzędową pieczęć, symbol jego władzy kanclerskiej.
31
Ćwiczenie 8

Wyjaśnij, dlaczego ukazana na obrazie Jana Matejki scena miała „krzepić” żyjących pod zaborami Polaków.

R11JsP7u9o7BN
Twoja odpowiedź (Uzupełnij).