Sprawdź się
Teksty do ćwiczeń
Pieśń I 22Rozumie mój, prózno się masz frasować:
Co zginęło, trudno tego wetować.
Póki czas był, póki szczęście służyło,
Czegoś żądał, o wszystko łacnołacno było.Teraz widzisz, że nam niebo nie sprzyja:
W czym się kochasz, to cię daleko mija.
Cóż temu rzec? I szkoda głowy psować;
Lepiej się nam na lepsze czasy chować.A nie mniemaj, byś sam był w tej niewoli:
Nalazłby sie, kogo to nie mniej boli;
Jeno ludzie snadniej zakryć umieją,
Acz nie z serca, z wierzchu sie przedsię śmieją.Mnie, smutnego, ten dowcipdowcip nie ratuje,
Wyda mię twarz, gdy się serce źle czuje;
Wszakoż widzę, że sie prózno frasować:
Co zginęło, trudno tego wetować.Źródło: Jan Kochanowski, Pieśń I 22, [w:] tegoż, Pieśni, oprac. K. Wilczewska, M. R. Mayenowa, Wrocław 1991, s. 154–157.
Pieśń I 24Zegar, słyszę, wybija,
Ustąp, melankolija.
Dosyć na dniu ma statek,
Dobrej myśli – ostatekIndeks górny 11 Indeks górny koniec11.U Boga każdy błazen,
Choć tu przymówki prazenprzymówki prazen,
A im się barziej sili,
Tym jeszcze więcej myli.A kto by chciał na świecie
UważyćUważyć, co się plecie,
Dziwnie to prawdy blisko,
Że człek – Boże igrzysko.Dygnitarstwa, urzędy,
Wszystko to jawne błędy,
Bo nas równo śmierć sadza
Ani pomoże władza.A nad chłopa chciwego
Nie masz nic nędzniejszego;
Bo na drugiego zbiera,
A sam głodem umiera.Więc by tacy synowie
Byli jako ojcowie,
Dawno by z tej przyczyny
Świat się jął żebraniny.Lecz temu Bóg poradził,
Bo co jeden zgromadził,
To drugi wnet rozciska;
Niech świata głód nie ściska.Po śmierci trudno rządzić;
Tyś mógł, ojcze, nie błądzić,
Syn tylko worki zliczy,
W rozumie nie dziedziczy.Przeto te troski płone
Szatanowi zlecone;
Niech, uprzątnąwszy głowę,
Mkną w skrzynię Fokarowęskrzynię Fokarowę.A nam wina przynoście.
Z wina dobra myśl roście,
A frasunek podlany
Taje by śnieg zagrzany.Źródło: Jan Kochanowski, Pieśń I 24, [w:] tegoż, Pieśni, oprac. K. Wilczewska, M. R. Mayenowa, Wrocław 1991, s. 158–161.
Do JanaJanie, cierp', jako możesz! Przyjdzie ta godzina,
Że ludziom złym będzie swa zapłacona wina,
A Bóg pomści niecnoty i fałesznej zdrady,
Którąś odniósł za swą chęć świeżymi przykłady.
Czyś ludzi nie znał? Czyś tak rozumiał, niebożę,
Że czernie inszy owoc niż tarnki dać może?Indeks górny 22 Indeks górny koniec22
Albo wilk nie miał szkodzić rogatemu stadu,
Albo wąż miał za czasem przestać swego jadu?
Daremnąś pracą podjął czyniąc dobrze złemu,
Bo się on nie odejmie przyrodzeniu swemu.
A ty sam siebie winuj, bo co cię dziś boli,
Stąd idzie, iżeś ludziom obłudnym był g'woli,
Dla których coś ty czynił, a ci też czym ci to
Płacili, niechaj wszytko światu będzie skryto!
I sam byś mógł zapomnieć, snać by lepiej było,
Bo serce swymże żalem często się zwalczyło.
Na koniec, masz dróg wiele krzywdy swej wetować,
A to bych wolał, niż się ustawnie frasować.
Ale mężem być trzeba, ani dbać na owe
Zmyślone skargi, bo to łzy krokodylowełzy krokodylowe.Źródło: Jan Kochanowski, Do Jana, [w:] tegoż, Fraszki, oprac. J. Pelc, Wrocław 1981, s. 123.
Ustal, jaki typ kompozycji zastosował Jan Kochanowski w Pieśni I 22. Wybierz jedną z odpowiedzi:
- otwarta
- zamknięta
- szkatułkowa
- klamrowa
Ustal, czy problem opisany przez Jana Kochanowskiego w Pieśni I 22 ma charakter indywidualny, czy dotyczy człowieka w ogóle. Odpowiedź uzasadnij.
Na podstawie treści Pieśni I 22 wyjaśnij, co jest powodem frasunku, któremu ulega rozum. Wybierz jedną z poniższych możliwości:
- nieuchronność przemijania życia
- brak bogactwa
- smutki, kłopoty
- brak możliwości ogarnięcia rozumem ziemskich spraw
Ustal, czy według Jana Kochanowskiego człowiek jest kowalem swojego losu i wszystko zależy tylko od niego. W uzasadnieniu koniecznie użyj odpowiedniego cytatu z Pieśni I 22.
Wyjaśnij, czy niepokoje człowieka renesansu opisane w Pieśni I 22 można uśmierzyć. Uzasadnij odpowiedź, odwołując się do renesansowej filozofii.
Wyjaśnij, co jest powodem „melankolii” podmiotu lirycznego Pieśni I 24.
Porównaj postawę podmiotu lirycznego Pieśni I 22 i osoby mówiącej w Pieśni I 24. Czy ich sposób na niepokoje dręczące człowieka jest taki sam? Odpowiedź uzasadnij, odwołując się do cytatów.
| Postawa podmiotu lirycznego w Pieśni I 22 | Postawa podmiotu lirycznego w Pieśni I 24 |
|---|---|
Czy człowiek jest doskonały? Napisz tekst liczący 80‑100 słów, w którym zinterpretujesz fraszkę Do Jana jako wypowiedź humanisty oceniającego ludzkość.
Jan Kochanowski: wieczny pesymista czy niepoprawny optymista? Zinterpretuj Pieśń IV, pochodzącą ze zbioru Fragmenta albo pozostałe pisma Jana Kochanowskiego, jako utwór mówiący o niepokojach i nadziejach poety.
Pieśń IV (Fragmenta albo pozostałe pisma)Kiedy by kogo Bóg był swymi słowy
Upewnił, że miał czasu wszelakiego
Strzec od złych przygód jego biednej głowy,Miałby przyczynę żałować się swego
Nieszczęścia, płacząc, że mu się nie zstało
Dosyć tak zacnej obietnicy Jego;Ale że Bogu z nami się nie zdało
Tak postępować, prózno narzekamy,
Że się co przeciw myśli nam przydało.Wszyscy w niepewnej gospodzie mieszkamy,
Wszyscyśmy pod tym prawem się zrodzili,
Że wszem przygodom jako cel być mamy.Na tym rzecz wszystka, żebysmy nosili
Skromnie, cokolwiek na człowieka przyjdzie,
A w niefortunie nazbyt nie tęsknili.Płacz albo nie płacz, z drogi swej nie zidzie
Boskie przejrzenie; prózno się kto zdziera:
Niewola ciągnie, choć kto nierad idzie.Nadzieja dobra serca niech podpiera,
Zaż to, że źle dziś, ma źle być i potym?
Jedenże to Bóg, co i chmury zbiera,I co rozświeca niebo słońcem złotym.
Źródło: Jan Kochanowski, Pieśń IV (Fragmenta albo pozostałe pisma), [w:] tegoż, Patrząc na rozmaite świata tego sprawy. Antologia polskiej poezji renesansowej, oprac. J. Sokołowska, Warszawa 1984, s. 117–118.