Wespazjan Kochowski Nieproznujące proznowanie ojczystym rymem na lirica i epigrammata polskie rozdzielone y wydane

O wolności polskiej

Wieleć mamy swobód w tej naszej koronie
Cóż gdy się nie staramy i nie dbamy o nie
Przeważa prywatnych pożytków chciwości
Bardziej dbamy o włości, a nie o wolności
Słobody niż swobody głowę nam mozolą
Niż złotą wolność bardziej złoto wolą.

1 Źródło: Wespazjan Kochowski, Nieproznujące proznowanie ojczystym rymem na lirica i epigrammata polskie rozdzielone y wydane, 1674 r., dostępny w internecie: polona.pl [dostęp 3.08.2020 r.].

Maciej Wilamowski Czy „szlachcic na zagrodzie” rzeczywiście był „równy wojewodzie”?

Pierwsi spośród równych

Wyrazem tendencji egalitarnych był sprzeciw mas szlacheckich wobec używania tytułów arystokratycznych. Książętami mogli tytułować się wyłącznie potomkowie dawnych rodów książęcych litewskich i ruskich oraz członkowie rodzin, które otrzymały takie tytuły od obcych monarchów – najczęściej od cesarzy niemieckich.

Pierwsze tytuły książęce polski sejm nadał dopiero w 1764 roku – otrzymali je z racji pokrewieństwa z królem Poniatowscy. Rolę zastępczą wobec braku tytułów arystokratycznych pełniły urzędy ziemskie. Tylko dwa spośród nich – urząd kasztelana i wojewody – miały znaczenie polityczne, wiązały się bowiem z zasiadaniem w senacie, kilka innych przynosiło dochody i wpływ na werdykty sądów, reszta zaś – cześnicy, miecznicy, chorążowie i in. – miała już co najmniej od końca średniowiecza znaczenie wyłącznie prestiżowe.

2 Źródło: Maciej Wilamowski, Czy „szlachcic na zagrodzie” rzeczywiście był „równy wojewodzie”?, 6.12.2018 r., dostępny w internecie: twojahistoria.pl [dostęp 3.08.2020 r.].

Maciej A. Pieńkowski Obywatele niedoskonali. Przywileje i obowiązki szlacheckie w Rzeczpospolitej Obojga Narodów

Przywileje szlacheckie były niezbywalne i miały charakter generalny (pospolity). Przede wszystkim zapewniały możliwość nabywania i obrotu ziemi, czego pozbawiono plebejuszy mocą uchwały sejmowej z 1496 roku. Prawo chroniło też przed samowolą panującego i jego urzędników, gdyż bez prawomocnego wyroku sądu nie można było pozbawić szlachcica dóbr ani wolności (zasada neminem captivabimus). W Anglii ustawę taką wprowadzono dopiero w 1679 roku, a we Francji stosowano instytucję lettres de cachet, na mocy której tamtejszy król mógł dowolną osobę, niezależnie od jej stanu i majątku, pozbawić wolności, w dodatku bezterminowo i bez prawa do obrony.

3 Źródło: Maciej A. Pieńkowski, Obywatele niedoskonali. Przywileje i obowiązki szlacheckie w Rzeczpospolitej Obojga Narodów, 8.07.2018 r., dostępny w internecie: tytus.edu.pl [dostęp 3.08.2020 r.].

WL Zerwanie sejmu przez Władysława Sicińskiego

Bezpośrednim sprawcą zerwania sejmu warszawskiego był Litwin, poseł upicki Władysław Siciński, który zastosował zasadę liberum veto wobec wniosku kanclerza wielkiego koronnego Andrzeja Leszczyńskiego o prolongatę sejmu o kolejny dzień. Poseł złożył protest i wyszedł z sali. Marszałek sejmu, podczaszy lwowski Andrzej Maksymilian Fredro, nie spostrzegł początkowo całego zdarzenia i kontynuował zbieranie deklaracji od poszczególnych województw w sprawie prolongaty. Po pewnym czasie posłowie powołali się na protest Sicińskiego i zażądali przerwania obrad. Na sali zapanowała konsternacja, ale pod naciskiem króla obrady przedłużono do 11 marca. W tym dniu sejm miał kontynuować pracę, ale pod warunkiem powrotu protestującego posła i wycofania przez niego sprzeciwu. Władysław Siciński nie powrócił, a posłowie musieli się rozejść do domów.

4 Źródło: WL, Zerwanie sejmu przez Władysława Sicińskiego, dostępny w internecie: muzhp.pl [dostęp 3.08.2020 r.].