Jeśli nie znasz znaczenia podanych wyrażeń, skorzystaj ze Słownika frazeologicznego.
Sprawdź, czy twoja odpowiedź odnosi się do zachowania sztucznego, stwarzania pozorów oraz do odrzucenia pozorów, odsłonięcia prawdy.
RLMuxHqNclRpM1
Ćwiczenie 2
Zaznacz punkty, które świadczą o tym, że utwór Maska Śmierci Szkarłatnej ma cechy przypowieści. Możliwe odpowiedzi: 1. brak dookreślenia miejsca i czasu wydarzeń, 2. wykorzystanie symboli i alegorii, 3. wykorzystanie aluzji literackich, 4. wyrażenie metaforycznej refleksji o losie ludzkim, 5. operowanie grozą i makabrą, 6. budowanie tajemniczego nastroju
Wskaż punkty, które świadczą o tym, że utwór Maska Śmierci Szkarłatnej ma cechy przypowieści.
brak dookreślenia miejsca i czasu wydarzeń
wykorzystanie symboli i alegorii
wykorzystanie aluzji literackich
wyrażenie metaforycznej refleksji o losie ludzkim
operowanie grozą i makabrą
budowanie tajemniczego nastroju
11
Ćwiczenie 3
Na podstawie opisu napisz, do jakiej interpretacji utworu Maska Śmierci Szkarłatnej może prowadzić poniższa ilustracja.
Na podstawie opisu napisz, do jakiej interpretacji utworu Maska Śmierci Szkarłatnej może prowadzić poniższa ilustracja.
Na podstawie opisu napisz, do jakiej interpretacji utworu Maska Śmierci Szkarłatnej może prowadzić poniższa ilustracja.
Napisz, do jakiej interpretacji utworu Maska Śmierci Szkarłatnej może prowadzić poniższa ilustracja.
RK99xYKdXuQnn
Ilustracja przedstawia upiorną postać stojąca we wnętrzu ciemnego pomieszczenia. Jest to kobieta ubrana w długą szatę. Jej twarz jest owalna, pozbawiona wyrazu. Oczy postaci są duże. Na głowie ma kaptur. Prawa ręka swobodnie opada wzdłuż ciała. Lewa jest zgięta w łokciu. Na podłodze bezładnie leży duża grupa postaci. Obok jednego z rycerzy leży miecz. Jedynym jasnym punktem obrazu jest wysokie okno umieszczone po lewej stronie. W tle umieszczony jest duży zegar z wahadłem. Czasomierz wskazuje godzinę dwunastą piętnaście.
Byam Shaw, Ilustracja do noweli Maska Śmierci Szkarłatnej, ok. 1909
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
RGB6uBeiIh5kd
(Uzupełnij).
Zwróć uwagę, która scena noweli została przedstawiona na ilustracji oraz które motywy zostały uwypuklone.
Sprawdź, czy twoja odpowiedź wskazuje m.in. na wyeksponowanie motywu zegara, tajemniczej postaci oraz ciemności.
11
Ćwiczenie 4
Scharakteryzuj świat przedstawiony w noweli Maska Śmierci Szkarłatnej: opisz, co dzieje się za drzwiami opactwa, a co w jego wnętrzu.
R1RgMRRTbriqK
Świat zewnętrzny, za murami opactwa
(Uzupełnij)
Świat w obrębie ścian opactwa
(Uzupełnij).
Świat zewnętrzny, za murami opactwa
Świat w obrębie ścian opactwa
W utworze bardzo wyraźnie podkreślono zamknięcie i odgrodzenie się gości księcia. Opisz, przed czym uciekają i jak funkcjonują w opactwie. Zwróć uwagę, w jaki sposób autor charakteryzuje dwie przestrzenie i przebywających w ich obrębie ludzi.
Sprawdź, czy twoja odpowiedź wskazuje na kontrastowe zestawienia: biedni – bogaci, uprzywilejowani; rozpacz – wesołość, zabawa; śmierć – bezpieczeństwo.
21
Ćwiczenie 5
Dopasuj właściwy opis symboliki do wskazanych elementów opisujących przestrzeń opactwa w noweli Maska Śmierci Szkarłatnej, a następnie sformułuj wnioski dotyczące alegorycznego sensu wędrówki odbywanej przez kolejne komnaty.
R1ZBzEovC0br9
Liczba 7 Możliwe odpowiedzi: 1. symbol energii, aktywności, 2. symbol wysokiej pozycji społecznej, bogactwa, licznych możliwości, 3. symbol pokuty, refleksji, 4. symbol pełni, nawiązuje do biblijnego stworzenia świata, określa także domknięty okres czasu (dni tygodnia), 5. symbol uduchowienia, spokoju, dzieciństwa, 6. symbol czystości, niewinności, ale także starości, przeczucia śmierci, 7. symbol śmierci, zniszczenia, zagłady, nicości, 8. symbol witalności, młodości, świeżości, 9. symbol drogi przebytej od początku do końca Orientacja wschód-zachód Możliwe odpowiedzi: 1. symbol energii, aktywności, 2. symbol wysokiej pozycji społecznej, bogactwa, licznych możliwości, 3. symbol pokuty, refleksji, 4. symbol pełni, nawiązuje do biblijnego stworzenia świata, określa także domknięty okres czasu (dni tygodnia), 5. symbol uduchowienia, spokoju, dzieciństwa, 6. symbol czystości, niewinności, ale także starości, przeczucia śmierci, 7. symbol śmierci, zniszczenia, zagłady, nicości, 8. symbol witalności, młodości, świeżości, 9. symbol drogi przebytej od początku do końca Komnata błękitna Możliwe odpowiedzi: 1. symbol energii, aktywności, 2. symbol wysokiej pozycji społecznej, bogactwa, licznych możliwości, 3. symbol pokuty, refleksji, 4. symbol pełni, nawiązuje do biblijnego stworzenia świata, określa także domknięty okres czasu (dni tygodnia), 5. symbol uduchowienia, spokoju, dzieciństwa, 6. symbol czystości, niewinności, ale także starości, przeczucia śmierci, 7. symbol śmierci, zniszczenia, zagłady, nicości, 8. symbol witalności, młodości, świeżości, 9. symbol drogi przebytej od początku do końca Komnata purpurowa Możliwe odpowiedzi: 1. symbol energii, aktywności, 2. symbol wysokiej pozycji społecznej, bogactwa, licznych możliwości, 3. symbol pokuty, refleksji, 4. symbol pełni, nawiązuje do biblijnego stworzenia świata, określa także domknięty okres czasu (dni tygodnia), 5. symbol uduchowienia, spokoju, dzieciństwa, 6. symbol czystości, niewinności, ale także starości, przeczucia śmierci, 7. symbol śmierci, zniszczenia, zagłady, nicości, 8. symbol witalności, młodości, świeżości, 9. symbol drogi przebytej od początku do końca Komnata zielona Możliwe odpowiedzi: 1. symbol energii, aktywności, 2. symbol wysokiej pozycji społecznej, bogactwa, licznych możliwości, 3. symbol pokuty, refleksji, 4. symbol pełni, nawiązuje do biblijnego stworzenia świata, określa także domknięty okres czasu (dni tygodnia), 5. symbol uduchowienia, spokoju, dzieciństwa, 6. symbol czystości, niewinności, ale także starości, przeczucia śmierci, 7. symbol śmierci, zniszczenia, zagłady, nicości, 8. symbol witalności, młodości, świeżości, 9. symbol drogi przebytej od początku do końca Komnata pomarańczowa Możliwe odpowiedzi: 1. symbol energii, aktywności, 2. symbol wysokiej pozycji społecznej, bogactwa, licznych możliwości, 3. symbol pokuty, refleksji, 4. symbol pełni, nawiązuje do biblijnego stworzenia świata, określa także domknięty okres czasu (dni tygodnia), 5. symbol uduchowienia, spokoju, dzieciństwa, 6. symbol czystości, niewinności, ale także starości, przeczucia śmierci, 7. symbol śmierci, zniszczenia, zagłady, nicości, 8. symbol witalności, młodości, świeżości, 9. symbol drogi przebytej od początku do końca Komnata biała Możliwe odpowiedzi: 1. symbol energii, aktywności, 2. symbol wysokiej pozycji społecznej, bogactwa, licznych możliwości, 3. symbol pokuty, refleksji, 4. symbol pełni, nawiązuje do biblijnego stworzenia świata, określa także domknięty okres czasu (dni tygodnia), 5. symbol uduchowienia, spokoju, dzieciństwa, 6. symbol czystości, niewinności, ale także starości, przeczucia śmierci, 7. symbol śmierci, zniszczenia, zagłady, nicości, 8. symbol witalności, młodości, świeżości, 9. symbol drogi przebytej od początku do końca Komnata fioletowa Możliwe odpowiedzi: 1. symbol energii, aktywności, 2. symbol wysokiej pozycji społecznej, bogactwa, licznych możliwości, 3. symbol pokuty, refleksji, 4. symbol pełni, nawiązuje do biblijnego stworzenia świata, określa także domknięty okres czasu (dni tygodnia), 5. symbol uduchowienia, spokoju, dzieciństwa, 6. symbol czystości, niewinności, ale także starości, przeczucia śmierci, 7. symbol śmierci, zniszczenia, zagłady, nicości, 8. symbol witalności, młodości, świeżości, 9. symbol drogi przebytej od początku do końca Komnata czarna Możliwe odpowiedzi: 1. symbol energii, aktywności, 2. symbol wysokiej pozycji społecznej, bogactwa, licznych możliwości, 3. symbol pokuty, refleksji, 4. symbol pełni, nawiązuje do biblijnego stworzenia świata, określa także domknięty okres czasu (dni tygodnia), 5. symbol uduchowienia, spokoju, dzieciństwa, 6. symbol czystości, niewinności, ale także starości, przeczucia śmierci, 7. symbol śmierci, zniszczenia, zagłady, nicości, 8. symbol witalności, młodości, świeżości, 9. symbol drogi przebytej od początku do końca
Liczba 7 Możliwe odpowiedzi: 1. symbol energii, aktywności, 2. symbol wysokiej pozycji społecznej, bogactwa, licznych możliwości, 3. symbol pokuty, refleksji, 4. symbol pełni, nawiązuje do biblijnego stworzenia świata, określa także domknięty okres czasu (dni tygodnia), 5. symbol uduchowienia, spokoju, dzieciństwa, 6. symbol czystości, niewinności, ale także starości, przeczucia śmierci, 7. symbol śmierci, zniszczenia, zagłady, nicości, 8. symbol witalności, młodości, świeżości, 9. symbol drogi przebytej od początku do końca Orientacja wschód-zachód Możliwe odpowiedzi: 1. symbol energii, aktywności, 2. symbol wysokiej pozycji społecznej, bogactwa, licznych możliwości, 3. symbol pokuty, refleksji, 4. symbol pełni, nawiązuje do biblijnego stworzenia świata, określa także domknięty okres czasu (dni tygodnia), 5. symbol uduchowienia, spokoju, dzieciństwa, 6. symbol czystości, niewinności, ale także starości, przeczucia śmierci, 7. symbol śmierci, zniszczenia, zagłady, nicości, 8. symbol witalności, młodości, świeżości, 9. symbol drogi przebytej od początku do końca Komnata błękitna Możliwe odpowiedzi: 1. symbol energii, aktywności, 2. symbol wysokiej pozycji społecznej, bogactwa, licznych możliwości, 3. symbol pokuty, refleksji, 4. symbol pełni, nawiązuje do biblijnego stworzenia świata, określa także domknięty okres czasu (dni tygodnia), 5. symbol uduchowienia, spokoju, dzieciństwa, 6. symbol czystości, niewinności, ale także starości, przeczucia śmierci, 7. symbol śmierci, zniszczenia, zagłady, nicości, 8. symbol witalności, młodości, świeżości, 9. symbol drogi przebytej od początku do końca Komnata purpurowa Możliwe odpowiedzi: 1. symbol energii, aktywności, 2. symbol wysokiej pozycji społecznej, bogactwa, licznych możliwości, 3. symbol pokuty, refleksji, 4. symbol pełni, nawiązuje do biblijnego stworzenia świata, określa także domknięty okres czasu (dni tygodnia), 5. symbol uduchowienia, spokoju, dzieciństwa, 6. symbol czystości, niewinności, ale także starości, przeczucia śmierci, 7. symbol śmierci, zniszczenia, zagłady, nicości, 8. symbol witalności, młodości, świeżości, 9. symbol drogi przebytej od początku do końca Komnata zielona Możliwe odpowiedzi: 1. symbol energii, aktywności, 2. symbol wysokiej pozycji społecznej, bogactwa, licznych możliwości, 3. symbol pokuty, refleksji, 4. symbol pełni, nawiązuje do biblijnego stworzenia świata, określa także domknięty okres czasu (dni tygodnia), 5. symbol uduchowienia, spokoju, dzieciństwa, 6. symbol czystości, niewinności, ale także starości, przeczucia śmierci, 7. symbol śmierci, zniszczenia, zagłady, nicości, 8. symbol witalności, młodości, świeżości, 9. symbol drogi przebytej od początku do końca Komnata pomarańczowa Możliwe odpowiedzi: 1. symbol energii, aktywności, 2. symbol wysokiej pozycji społecznej, bogactwa, licznych możliwości, 3. symbol pokuty, refleksji, 4. symbol pełni, nawiązuje do biblijnego stworzenia świata, określa także domknięty okres czasu (dni tygodnia), 5. symbol uduchowienia, spokoju, dzieciństwa, 6. symbol czystości, niewinności, ale także starości, przeczucia śmierci, 7. symbol śmierci, zniszczenia, zagłady, nicości, 8. symbol witalności, młodości, świeżości, 9. symbol drogi przebytej od początku do końca Komnata biała Możliwe odpowiedzi: 1. symbol energii, aktywności, 2. symbol wysokiej pozycji społecznej, bogactwa, licznych możliwości, 3. symbol pokuty, refleksji, 4. symbol pełni, nawiązuje do biblijnego stworzenia świata, określa także domknięty okres czasu (dni tygodnia), 5. symbol uduchowienia, spokoju, dzieciństwa, 6. symbol czystości, niewinności, ale także starości, przeczucia śmierci, 7. symbol śmierci, zniszczenia, zagłady, nicości, 8. symbol witalności, młodości, świeżości, 9. symbol drogi przebytej od początku do końca Komnata fioletowa Możliwe odpowiedzi: 1. symbol energii, aktywności, 2. symbol wysokiej pozycji społecznej, bogactwa, licznych możliwości, 3. symbol pokuty, refleksji, 4. symbol pełni, nawiązuje do biblijnego stworzenia świata, określa także domknięty okres czasu (dni tygodnia), 5. symbol uduchowienia, spokoju, dzieciństwa, 6. symbol czystości, niewinności, ale także starości, przeczucia śmierci, 7. symbol śmierci, zniszczenia, zagłady, nicości, 8. symbol witalności, młodości, świeżości, 9. symbol drogi przebytej od początku do końca Komnata czarna Możliwe odpowiedzi: 1. symbol energii, aktywności, 2. symbol wysokiej pozycji społecznej, bogactwa, licznych możliwości, 3. symbol pokuty, refleksji, 4. symbol pełni, nawiązuje do biblijnego stworzenia świata, określa także domknięty okres czasu (dni tygodnia), 5. symbol uduchowienia, spokoju, dzieciństwa, 6. symbol czystości, niewinności, ale także starości, przeczucia śmierci, 7. symbol śmierci, zniszczenia, zagłady, nicości, 8. symbol witalności, młodości, świeżości, 9. symbol drogi przebytej od początku do końca
symbol wysokiej pozycji społecznej, bogactwa, licznych możliwości, symbol witalności, młodości, świeżości, symbol uduchowienia, spokoju, dzieciństwa, symbol pełni, nawiązuje do biblijnego stworzenia świata, określa także domknięty okres czasu (dni tygodnia), symbol czystości, niewinności, ale także starości, przeczucia śmierci, symbol śmierci, zniszczenia, zagłady, nicości, symbol pokuty, refleksji, symbol energii, aktywności, symbol drogi przebytej od początku do końca
Liczba 7
Orientacja wschód-zachód
Komnata błękitna
Komnata purpurowa
Komnata zielona
Komnata pomarańczowa
Komnata biała
Komnata fioletowa
Komnata czarna
R1LboznDyNPEm
wnioski (Uzupełnij).
Możesz sprawdzić symbolikę poszczególnych elementów, korzystając ze Słownika symboli.
Sprawdź, czy sformułowane przez ciebie wnioski odnoszą się do wędrówki odbywanej przez kolejne komnaty jako metafory życia i nieuniknionego dążenia do śmierci. Książę Prospero przechodzi przez wszystkie komnaty, symbolizujące kolejne etapy jego życia, aż do ostatniej, w której umiera. Tak, jak słońce musi przejść drogę od wschodu do zachodu, tak człowiek funkcjonuje od narodzin do śmierci. Próby unikania śmierci (ostatniej komnaty) są skazane na porażkę.
21
Ćwiczenie 6
Scharakteryzuj podane elementy świata przedstawionego w noweli Maska Śmierci Szkarłatnej, a następnie wyjaśnij ich symboliczne znaczenia.
RKEBeQp0ucUnM
zegar (Uzupełnij).
tajemnicza, zamaskowana postać (Uzupełnij).
światło – płomień z trójnogów (Uzupełnij).
zegar (Uzupełnij).
tajemnicza, zamaskowana postać (Uzupełnij).
światło – płomień z trójnogów (Uzupełnij).
motyw
komentarz
zegar
tajemnicza, zamaskowana postać
światło – płomień z trójnogów
Opisz, w jaki sposób ukazano zegar, światło trójnogów i tajemniczą postać. Zwróć uwagę na wrażenia i reakcje uczestników maskarady. Uwzględnij zmiany zachodzące w toku wydarzeń – m.in. zatrzymanie się zegara, zgaszenie płomieni.
Sprawdź, czy twoja odpowiedź wskazuje na wanitatywne sensy utworu: zegar symbolizuje nieunikniony upływ czasu, zamaskowana postać – śmierć, zgaszony płomień – życie ludzkie, które zostało zakończone.
21
Ćwiczenie 7
Wyjaśnij, jak zinterpretować zacytowane niżej określenia powzięte z noweli Maska Śmierci Szkarłatnej.
R16KQpmqDYmtY
upływ sześćdziesięciu minut, brzemiennych trojgiem tysiąców i sześciorgiem setek sekund dopełnionej godziny (Uzupełnij).
snyzmory jako określenia gości bawiących się na balu (Uzupełnij).
upływ sześćdziesięciu minut, brzemiennych trojgiem tysiąców i sześciorgiem setek sekund dopełnionej godziny (Uzupełnij).
snyzmory jako określenia gości bawiących się na balu (Uzupełnij).
snyzmory jako określenia gości bawiących się na balu
Zastanów się, jakie sensy dotyczące życia człowieka i upływu czasu podkreślił autor.
Sprawdź, czy twoja odpowiedź wskazuje na wanitatywne przesłanie noweli: pierwsze określenie buduje iluzję, że dysponujemy dużą ilością czasu, podczas gdy w rzeczywistości mamy go niewiele; życie człowieka można porównać do snu – Poe podkreśla w ten sposób efemeryczność ludzkiego istnienia.
21
Ćwiczenie 8
Wyjaśnij metaforyczną wymowę masek poszczególnych gości oraz to, co w sensie etycznym, moralnym i egzystencjalnym odsłoniła maska zdarta z tajemniczej postaci.
RDOTa51AvPUfz
(Uzupełnij).
Zastanów się, w jakim celu goście przywdziali maski i urządzili bal, maskaradę. Wyjaśnij, co zrozumiano, gdy książę odsłonił oblicze tajemniczego gościa.
Sprawdź, czy twoja odpowiedź odnosi się do próby maskowania strachu przed śmiercią i konkluzji, że mimo wysiłków człowieka, by oddalić myśl o przemijaniu, śmierć jest nieunikniona i wszechwładna.
31
Ćwiczenie 9
Sformułuj dwa argumenty, którymi potwierdzisz tezę, że nowela Maska Śmierci Szkarłatnej wykorzystuje motyw vanitas.
R1RLQrqK7cplJ
(Uzupełnij).
Motyw vanitas to motyw marności świata, wyraża ulotność ludzkiego życia i nieuchronność przemijania.
Sprawdź, czy twoja odpowiedź wskazuje na podkreślenie w noweli marności dóbr materialnych (przepych komnat) i ziemskich przyjemności (zabawa, bal). Działania człowieka przedstawiono jako złudne i pozbawione prawdziwej wartości. Aby podkreślić ich przemijalność i marność, Poe wykorzystał m.in. motyw zegara, który podkreśla destrukcyjne działanie czasu. Nowela w obrazowy sposób ukazuje refleksję zaczerpniętą z biblijnej Księgi Koheleta: vanitas vanitatum, et omnia vanitas – łac. „marność nad marnościami i wszystko marność”. Poe kończy nowelę słowami „I Ciemność, i Ruina, i Śmierć Szkarłatna rozpostarły wszędy swą władzę nieograniczoną”.
31
Ćwiczenie 10
Wyjaśnij, na czym polega tragiczna wizja świata i ludzkiego istnienia w noweli Maska Śmierci Szkarłatnej.
R1NmG3Nyvt52Y
(Uzupełnij).
Zastanów się nad przesłaniem noweli. Formułując wnioski, możesz skorzystać z ustaleń wynikających z multimedium do lekcji.
Sprawdź, czy twoja odpowiedź wskazuje na grozę przemijania, niszczący upływ czasu, brak znaczenia ludzkich działań.
Praca domowa
Wyjaśnij, jak rozumiesz aluzję literacką związaną z imieniem głównego bohatera noweli Maska Śmierci Szkarłatnej, które Poe zaczerpnął z dramatu Williama Szekspira Burza. Szekspirowski Prospero to książę Mediolanu, który po wygnaniu osiada na bezludnej wyspie. Dzięki znajomości magii, Prospero panuje nad różnymi istotami i kreuje rzeczywistość. Finalnie wyrzeka się magii i wypowiada słynną kwestię:
William SzekspirBurza
Akt 4, scena 1
Igraszki nasze skończone Aktorzy, Jak ci mówiłem, to wszystko są duchy, Które w powietrzu we mgłę się rozwiały. Tak jak nietrwała budowa tej złudy, Tak wieże chmur sięgające, olbrzymie Pałace, piękne świątynie, glob cały I wszystko na nim w nicość się obróci I niby zwiewne widowisko zniknie Bez śladu. Myśmy z tej samej materii, Co mary senne, i krótkie to życie Kończy się snem.
pd Źródło: William Szekspir, Burza, tłum. Zofia Siwicka.
