Sprawdź się
Rozstrzygnij, które z poniższych stwierdzeń są prawdziwe, a które fałszywe.
Stwierdzenie | Prawda | Fałsz |
Nazwy Młoda Polska nie można używać wymiennie z terminem secesja. | □ | □ |
Stolicą kultury Młodej Polski był Poznań, ponieważ większość artystów z tego okresu pochodziła z jego okolic. | □ | □ |
Kultura Młodej Polski nie była tożsama z tą, która rozwijała się w tym samym okresie w innych krajach europejskich. | □ | □ |
Spośród niżej zamieszczonych dzieł architektury wybierz te, które reprezentują style odnoszące się do Młodej Polski. Uzasadnij swój wybór.
Przeanalizuj poniższe malowidła i dopasuj je do wymienionych stylów malarskich.
Przeanalizuj poniższy tekst i rozstrzygnij, czy stanowi on manifest pokolenia reprezentującego Młodą Polskę. Uzasadnij odpowiedź.
Pokochać zatem losy ludzkiej myśli […] uznać wszechmoc nauki, uczcić przeszłe, poddać się obecnym i ufać przyszłym jej wzrokiem, z zapałem witać i sławić każdy jej tryumf – wszystko to jest poszanowaniem wiedzy, które podstawą wychowania uczynić byśmy pragnęli. Drugim fundamentem być winna idea poszanowania pracy. Wielkie to pojęcie, które w nowszych czasach coraz głębiej do opinii mas się zapuszcza, jest bezpośrednim wytworem edukacji. Ona jedynie może nas nauczyć wspaniałych tej idei wyrazów, ona tylko może wyrobić w nas przekonanie, że praca jest tytułem godności człowieka na ziemi, że go uszlachetnia, umoralnia, wzbogaca, że jest jego wzniosłym obowiązkiem […].
Zapoznaj się z fragmentem poniższego tekstu, a następnie wykonaj polecenie.
Confiteor (fragment)
Sztuka nie ma żadnego celu, jest celem sama w sobie, jest absolutem, bo jest odbiciem absolutu – duszy.
A ponieważ jest absolutem, więc nie może być ujętą w żadne karby, nie może być na usługach jakiejśkolwiek idei, jest panią, praźródłem, z którego całe życie się wyłoniło.
Sztuka stoi nad życiem, wnika w istotę wszechrzeczy, czyta zwykłemu człowiekowi ukryte runy, obejmuje wszechrzecz od jednej wieczności do drugiej, nie zna ni granic, ni praw, zna tylko jedną odwieczną ciągłość i potęgę bytu duszy, kojarzy duszę człowieka z duszą wszechnatury, a duszę jednostki uważa za przejaw tamtej.
Sztuka tendencyjna, sztuka pouczająca, sztuka‑rozrywka, sztuka‑patriotyzm, sztuka mająca jakiś cel moralny lub społeczny przestaje być sztuką, a staje się biblią pauperum dla ludzi, którzy nie umieją myśleć lub są zbyt mało wykształceni, by móc przeczytać odnośne podręczniki – a dla takich ludzi potrzebni są nauczyciele wędrowni, a nie sztuka.
Działać na społeczeństwo pouczająco albo moralnie, rozbudzać w nim patriotyzm lub społeczne instynkta za pomocą sztuki, znaczy poniżać ją, spychać z wyżyn absolutu do nędznej przypadkowości życia, a artysta, który to robi, niegodny jest miana artysty.
Sztuka demokratyczna, sztuka dla ludu, jeszcze niżej stoi. Sztuka dla ludu to wstrętne i płaskie banalizowanie środków, jakimi się artysta posługuje, to plebejuszowskie udostępnienie tego, co z natury rzeczy jest trudno dostępnym.
Dla ludu chleba potrzeba, nie sztuki, a jak będzie miał chleb, to sam sobie drogę znajdzie.
Zwlekać sztukę z jej piedestału, włóczyć ją po wszystkich rynkach i ulicach to rzecz świętokradcza.
Tak pojęta sztuka staje się najwyższą religią, a kapłanem jej jest artysta.
Stanisław Przybyszewski jest uznawany za jednego z najwybitniejszych przedstawicieli okresu Młodej Polski. Poniżej znajdziesz kilka pytań dotyczących życia artysty. Odszukaj na nie odpowiedzi w notce zamieszczonej w internetowej encyklopedii Wikipedia. Podkreśl odpowiedni fragment na kolor zielony – jeśli jest to odpowiedź na pytanie 1; na kolor czerwony – odpowiedź na pytanie 2; na kolor niebieski – odpowiedź na pytanie 3; na kolor pomarańczowy – odpowiedź na pytanie 4.
Pytania:
Dlaczego Przybyszewskiego nazywano największym skandalistą?
Jakie wątki w biografii Przybyszewskiego świadczą o tym, że był przedstawicielem środowiska artystycznego, w którym ludzie spędzają czas na wspólnych rozrywkach i tworzeniu?
Dlaczego Przybyszewski jest bardziej znany za granicą niż w Polsce?
Czy twórczość artystyczna i literacka była opłacalna?
Stanisław Przybyszewski jest uznawany za jednego z najwybitniejszych przedstawicieli okresu Młodej Polski. Zapoznaj się z notką z internetowej encyklopedii Wikipedia na temat Przybyszewskiego i odpowiedz na pytania.
Urodził się w Łojewie pod Inowrocławiem w rodzinie wiejskiego nauczyciela Józefa Przybyszewskiego i jego drugiej żony Doroty z Grąbczewskich. Mając 13 lat, rozpoczął naukę w toruńskim gimnazjum. Świadectwo dojrzałości uzyskał w gimnazjum wągrowieckim w 1889. Wyjechał do Berlina, gdzie w 1889 podjął studia architektoniczne, a rok później medyczne. Żadnego z tych kierunków nie ukończył, ponieważ za kontakty z ruchem robotniczym został aresztowany, a w rezultacie ostatecznie wydalony z uczelni w 1893. Poza tym „przykładne życie” studenta architektury czy medycyny zupełnie mu nie odpowiadało. Był jednym z tych, którzy kreowali życie berlińskiej bohemy, otoczony gronem artystów i literatów, takich jak August Strindberg, Ola Hansson, Carl Ludwig Schleich, Richard Dehmel, Edvard Munch. Ten ostatni pod wrażeniem Mszy żałobnej Przybyszewskiego namalował obraz Krzyk (1903) i wręczył mu go w prezencie.
Pod wpływem filozofii Nietzschego oraz zdobytych wiadomości z dziedziny neurofizjologii opublikował w języku niemieckim dwa krótkie eseje pt. Zur Psychologie des Individuums (1892). Szybko zyskał akceptację w skandynawsko‑niemieckim środowisku cyganerii artystycznej. Przyjaźnił się z Richardem Dehmlem, Alfredem Mombertem, malarzem Edwardem Munchem, Olem Hanssonem oraz Augustem Strindbergiem.
W Berlinie utrzymywał się z wykonywania dorywczych zajęć. Z pomocą przyszedł mu Stanisław Grabski, załatwiając Przybyszewskiemu pracę w redakcji „Gazety Robotniczej” – dziennika wydawanego dla polskiej emigracji w Berlinie. Był jednym z założycieli artystyczno‑literackiego czasopisma „Pan”, najważniejszego pisma modernistycznego w Niemczech. Publikował także na łamach gazety „Die Fackel” (satyryczna gazeta pisarza i wydawcy Karla Krausa), a także we „Freie Bühne” (gazeta literacka wydawnictwa S. Fischer).W maju 1891 związał się z przyjaciółką z Wągrowca Martą Foerder. Miał z nią troje dzieci: Bolesława (ur. 22 lutego 1892), Mieczysławę (ur. 14 listopada 1892) i Janinę (ur. w lutym 1895), których losem i wychowaniem się nie interesował. 9 czerwca 1896 Marta Foerder, nie mogąc liczyć na miłość i wsparcie Przybyszewskiego, popełniła samobójstwo, będąc w ciąży z czwartym dzieckiem. Ich synem zaopiekowała się matka Przybyszewskiego (usynowił go dopiero w 1905 r.), dziewczynki, które nie otrzymały nawet nazwiska ojca, zostały oddane do przytułku. Mieczysława została adoptowana przez bogatą rodzinę. Janina po tułaczce po domach dziecka zmarła z powodu problemów psychicznych w domu opieki dla obłąkanych.
W 1893 r. Przybyszewski poznał i poślubił Norweżkę Dagny Juel – pianistkę, córkę lekarza z Kongsvinger. Razem stworzyli parę, która skupiała wokół siebie artystów berlińskiej cyganerii. W latach 1893–1897 mieszkali na zmianę w Berlinie i Kongsvinger. Z tego związku miał dwoje dzieci: Zenona i córkę Ivi (ur. 3 października 1897). Dagny porzuciła męża w 1900. Przez rok tułała się po Europie. Dagny Juel Przybyszewska miała romans między innymi z Edwardem Munchem, norweskim malarzem symbolistą. Historia trójkąta Przybyszewski – Juel – Munch była przez malarza wykorzystywana w wielu cyklach m.in. Jealousy 1896, gdzie Munch sportretował Przybyszewskiego, Dagny i siebie. W 1901 zwaśnieni małżonkowie zeszli się w Warszawie. Dagny zginęła zastrzelona przez Władysława Emeryka.
W 1898 r. pisarz sprowadził się do Krakowa, gdzie objął redakcję „Życia”, stając się artystycznym przywódcą Młodej Polski. W 1899 nawiązał romans z malarką Anielą Pająkówną, z którą miał jedno dziecko – córkę Stanisławę (1901–1935).
We Lwowie odwiedził w 1899 Jana Kasprowicza, którego żona Jadwiga (1869–1927) zafascynowana twórczością Przybyszewskiego porzuciła męża i córki, by dzielić życie ze Stanisławem. Zamieszkali w Warszawie. W tym czasie pisarz często wyjeżdżał do Rosji, gdzie cieszył się dużą popularnością.
W 1905, po wybuchu rewolucji, przenieśli się z Jadwigą do Torunia, gdzie Przybyszewski poddał się kuracji odwykowej (był alkoholikiem). Problem alkoholowy nękał go jednak z przerwami do końca życia. Dopiero w Toruniu udało się przeprowadzić rozwód Jadwigi – pobrali się 11 kwietnia 1905 w Inowrocławiu (ślub cywilny w zaborze pruskim mógł odbyć się bez uprzedniego unieważnienia ślubu kościelnego).
W 1906 małżonkowie wyjechali do Monachium. Pieniądze na podróż zdobyli dzięki sprzedaży rękopisu Ślubów. Życie w Niemczech było, w zależności od stanu finansów, mniej lub bardziej udane. W czasie wojny spadło zapotrzebowanie na literaturę – niewiele dzieł Przybyszewskiego drukowano, z czym wiązał się brak dochodów. W tym okresie obudziły się w twórcy uczucia patriotyczne, czego wyrazem była broszura propagandowa wydana po niemiecku i po polsku w 1916.
Po zakończeniu wojny został współpracownikiem poznańskiego czasopisma „Zdrój”. Po wojnie na krótko zamieszkał w Pradze, następnie w Krakowie i w Poznaniu. W latach 1919–1920 mieszkał w Poznaniu, w gmachu Dyrekcji Poczty, gdzie m.in. tłumaczył pruskie dokumenty pocztowe i sporządzał opracowania urzędowe. W latach 1920–1924 mieszkał w Gdańsku, pracując w biurze tłumaczeń Dyrekcji Kolei Państwowych. Zaangażował się w utworzenie polskiego gimnazjum, którego otwarcie w Gdańsku nastąpiło w maju 1922.
Próbował osiąść w Toruniu, Zakopanem, Bydgoszczy – wszędzie bez skutku. Wreszcie z Warszawy otrzymał propozycję pracy w kancelarii cywilnej prezydenta RP, Stanisława Wojciechowskiego. W listopadzie 1924 zamieszkał na Zamku Królewskim w małym mieszkaniu z pracownią. Twórczość Przybyszewskiego nie budziła w owym czasie aprobaty – dorabiał odczytami o literaturze (zwłaszcza na temat twórczości Kasprowicza), z którymi jeździł po Polsce.
Pod koniec życia Przybyszewski nawrócił się na katolicyzm. Na rok przed śmiercią pisemnie zadeklarował: „Oświadczam, że w wierze katolickiej, w której się urodziłem, chcę żyć i umierać. Za wszystkie wykroczenia przeciwko zasadom tej wiary serdecznie żałuję i pragnę wszystko naprawić. Jak najgłębiej i jak najszczerzej Kościołowi katolickiemu oddany Stanisław Przybyszewski. Warszawa, 20. X. 1926”.
Z powodu braku pieniędzy w 1927 Przybyszewski powrócił na ojczyste Kujawy, osiadając na zaproszenie Józefa Znanieckiego w dworku w Jarontach pod Inowrocławiem, w pobliżu miejsca swych narodzin. Zmarł tamże, pochowany został na przykościelnym cmentarzu w Górze. W 1931 wzniesiono Przybyszewskiemu nagrobek z inskrypcją: „Meteor Młodej Polski”.
Stanisław Wyspiański, jeden z najwybitniejszych twórców okresu Młodej Polski, całe życie związany był z Krakowem. Poniżej znajduje się lista kilku wybranych miejsc powiązanych z artystą. Wyobraź sobie, że w każdym z nich ma zostać umieszczona tablica upamiętniająca Wyspiańskiego. Zaproponuj do każdej z nich odpowiedni tekst.
Określ, jakie informacje o Jacku Malczewskim, jednym z głównych przedstawicieli młodopolskiego malarstwa, przekazałbyś/przekazałabyś:
w notce w podręczniku do historii dla uczniów szkoły średniej,
w notce wprowadzającej do sali muzealnej, w której są eksponowane dzieła malarza,
podczas wycieczki oprowadzającej po miejscach związanych z osobą Malczewskiego.
Informacji poszukaj w różnych dostępnych źródłach:
Wikipedia,
blog,
A. Heydel, Jacek Malczewski. Człowiek i artysta, Kraków 1933,
ściąga,
encyklopedia PWN,
S. Krzysztofowicz‑Kozakowska, Jacek Malczewski, Wrocław 2005,
Culture.pl.
Wskaż, które ze źródeł będzie ci najbardziej pomocne podczas wykonywania zadania, i wyjaśnij dlaczego.
Podaj, które ze źródeł będzie ci najbardziej pomocne podczas wykonywania zadania, i wyjaśnij dlaczego.