Przypomnij sobie, co działo się z Hiobem w okresie pomiędzy pierwszym a drugim szczęściem.

Już sam fakt, że Hiob przetrwał cierpienia wojenne, można potraktować jako powrót do życia symbolizowanego przez założenie nowej rodziny, zjednanie nowych przyjaciół i zdobycie nowego majątku. To, co działo się między pierwszym a drugim szczęściem można określić jako śmierć za życia.

Zwróć uwagę np. na:

‒ podobieństwo wersów (m.in. w pierwszej zwrotce),

‒ fakt, że wersy w pierwszej zwrotce zaczynają się od tego samego wyrazu,

‒ wielokrotne powtarzanie pewnych wyrazów,

‒ wyszczególnianie tego, co posiada Hiob,

‒ bezpośrednie zwroty do bohatera wiersza,

‒ obecność wyrazów lub ich całych grup, których nie należy rozumieć dosłownie itp.

Sprawdź, czy twoja odpowiedź zawiera wyjaśnienie sensu użycia wybranych przez ciebie środków stylistycznych.

Twoja odpowiedź może zawierać następujące przykłady:

W pierwszej strofie poetka zastosowała anaforę za pomocą powtórzenia zaprzeczenia „nie” w czterech następujących po sobie wersach. Posłużyło to do przedstawienia sposobu, w jaki Hiob zachował swoje życie i przetrwał wojnę.

Druga strofa zaczyna się od pytania retorycznego (bez wykończenia interpunkcyjnego):

„Ileż bardziej prawdziwy byłby Hiob umarły
jeszcze po śmierci Bogu bólu pięściami grożący”.

Ten środek służy do podkreślenia znaczenia zachowania życia, skłania do rozważań, czy ofiarą wojny jest również ocaleniec.

W wierszu podmiot liryczny zwraca się bezpośrednio do Hioba, czyli poetka zastosowała apostrofę: „Umrzesz Hiobie/ Nie lepiej ci było umierać”. W ten sposób podmiot liryczny nie jest wyłącznie biernym obserwatorem, ale także próbuje zbliżyć się do Hioba, zrozumieć go, pojąć jego cierpienie.

Zwróć uwagę na język, jakiego używa podmiot liryczny. Zastanów się, jakimi emocjami może się kierować.

Podmiot liryczny stawia Hiobowi niewygodne pytania oraz wypowiada kontrowersyjne komentarze („nie zdechł za drutami”). Nie musi to jednak wynikać z niechęci podmiotu do bohatera, lecz z dążenia, by Hiob pojął swoją sytuację człowieka, który przeżył ogrom zła, lecz nie może w pełni się tym cieszyć. Podmiot liryczny wypowiada się w sposób surowy, typowy dla bezradnego świadka lub osoby próbującej ukryć rozpacz.

Uważnie przeczytaj pierwszą strofę Powrotu Hioba.

Pierwsza strofa –  zwłaszcza fragment: 
„nie zdechł za drutami
nie wywiał go komin
nie rzucił się pod pociąg” –
wskazuje na przeżycia związane z pobytem w obozie koncentracyjnym.

Zwróć uwagę na powtarzające się epitety: „nowy”, „nowa”, „nowe”. Wskazują one m.in. na sytuację Hioba przed popadnięciem w nieszczęście. Pamiętaj, żeby uwzględnić sytuacje rodzinną i materialną, ale też – duchową.

Skoro Hiob miał nową żonę, dzieci, przyjaciół, dom i majątek, to wcześniej także musiał mieć: żonę, dzieci, przyjaciół, dom i majątek. Sytuacja rodzinna i materialna Hioba w czasach nazywanych „drugim szczęściem” była podobna do tej z okresu pierwszego szczęścia, jednak bohater utworu nie odzyskał spokoju ducha. Podmiot liryczny dostrzega ten dramat, pytając retorycznie i dosadnie: „Nie lepiej ci było umierać”.

Zwróć uwagę na słowa, określenia, których używa wobec siebie Hiob.

Hiob w Biblii mówi o sobie: Jam, mały, co może wskazywać na pokorę wobec woli boskiej i na brak wpływu człowieka na los, a w wierszu Kamieńskiej także na bezradność wobec ogromu cierpienia. Nieprzewidywalność woli boskiej sugeruje także początek pierwszej strofy wiersza poetki: Nie umarł Hiob/ nie rzucił się pod pociąg/ nie zdechł za drutami/ nie wywiał go komin, bowiem doświadczeni wojną nie mogli mieć pewności, czy ją przeżyją. Biblijny Hiob wypowiada także słowa: drugi raz niczego nie dodam, do których aluzję znajdziemy w wierszu Kamieńskiej. Biblijny „drugi raz” to „drugie szczęście” z wiersza poetki, którego przeżywanie w pełni („niczego nie dodam”) nie jest już możliwe.

Do Boga można zwracać się z prośbą, podziękowaniem, przeprosinami lub dziękczynieniem.

Trudno jednoznacznie zinterpretować sens ostatnich słów Hioba. Może to być forma wyrzutów wobec Boga, który nie zapobiegł nieszczęściom drugiej wojny, wezwanie, by Bóg zobaczył rozmiar nieszczęść, ale także ‒ błaganie o pomoc w życiu ze świadomością istnienia zła. Warto zwrócić uwagę, że badacz Marek Bernacki interpretuje sposób wypowiadania tych słów jako mamrotanie, czyli objaw lęku lub bezradności.