Przypomnij sobie definicje różnych rodzajów archaizmów.

a. Archaizm „barwisty” – jest to archaizm wyrazowy.

b. W zdaniu pojawia się archaizm fleksyjny „fortelów” oraz archaizm frazeologiczny „iść w paragon”.

Zwróć szczególną uwagę na archaizmy leksykalne („rapcie”, „hajdawery”, „cyga”, „rogal”) i frazeologiczne („podniósł się także całą wysokością swego wzrostu”, „poszła pod sam nos”, „Bij kto w Boga!...”, „obrócił go w palcach”). Zastanów się, w jaki sposób budują one wizerunek postaci.

Archaizmy w podanym fragmencie tworzą obraz polskiego szlachcica epoki baroku. Ukazują jego strój i styl oraz charakter – rycerskość, honor, wierność Bogu i Ojczyźnie, a także popędliwość, i skłonność do bijatyk.

Zwróć uwagę na indywidualizację za pomocą archaizmów języka postaci.

Użyte archaizmy składniowe służą do ukazania zróżnicowania narodowościowego i społecznego dawnej Rzeczypospolitej. „My też się i nie dziwili”, „My pojedziem”, „aby z nami żył, na wojnę i do puszczy chodził”, „udał ci się czy nie udał?”, „Taż to nasza powinność pytać!”, “”Jak będzie za co, to i dziękować, a nie, to nie dziękować” – archaizmy składniowe charakteryzujące język Żmudzinów.

Przemyśl funkcje różnych rodzajów archaizmów pojawiających się w powieści.

Bogactwo zabiegów stylistyczno‑językowych w powieściach Sienkiewicza pozwoliło na stworzenie epickiego dzieła o żywiołowej akcji, z galerią barwnych i zróżnicowanych postaci. Autor znakomicie oddał polszczyznę baroku i realia epoki. Archaizmy słownikowe (szczególnie wyrazowe i frazeologiczne) oraz archaizmy gramatyczne (słowotwórcze) pozwoliły na ukazanie należących do minionego czasu zjawisk i rzeczy. Archaizmy fleksyjne i składniowe oraz archaizmy fonetyczne sprawiły, że język postaci był wiarygodny, zindywidualizowany i żywy. Charakterystyczne zwroty i powiedzenia budowały charakter bohaterów i tworzyły „klimat” epoki. W samym języku powieści odzwierciedlały się problemy i wyzwania tamtych czasów – kontekst historyczny i sytuacja polityczna. 

Zastanów się nad rolą języka w budowaniu świata przedstawionego, a szczególnie postaci powieści.

Archaizacja jest zabiegiem artystycznym, który autor powieści historycznej stosuje, aby ukazać charakter epoki i skonstruować przekonujące postaci bohaterów. Ich język musi sprawiać wrażenie autentycznego i być zindywidualizowany – dopasowany do osobowości i stanu społecznego danej postaci. Archaizmy pozwalają ukazać zjawiska lub przedmioty, które nie są znane czytelnikowi, a jednak miały istotne znaczenie dla ludzi z epoki ukazanej w powieści - były elementami otaczającej ich rzeczywistości.