Sprawdź się
Uporządkuj wydarzenia w kolejności chronologicznej. Najwcześniejsze umieść u góry.
- podbój Galii przez Cezara
- podboje Pompejusza na Wschodzie
- wybuch wojny między Pompejuszem i Cezarem
- powstanie Spartakusa
- zawiązanie I triumwiratu
- dyktatura Sulli
Przyporządkuj członka I triumwiratu do odpowiedniego fragmentu źródłowego.
„Stanął obozem w pobliżu nieprzyjaciela i zaczął kopać rów. Zaraz niewolnicy podbiegali tam i wdawali się w walkę z pracującymi. I kiedy coraz liczniejsi z obu stron szli swoim na pomoc, Spartakus poczuł się zmuszony do bitwy”.
[Plutarch z Cheronei, Żywoty sławnych mężów, 11], „Ten, mając od samego początku jasno wytknięty cel, odsunął się na bok niby atleta od swych przeciwników i tam, daleko w Galii, ćwiczył siebie i swoją armię w zapasach wojennych, a równocześnie wzbogacał sławę swych czynów, wznosząc się z wolna w bohaterskich osiągnięciach”.
[Plutarch z Cheronei, Żywoty sławnych mężów, 27], „[…] oczyścił ostatnio morze z korsarzy, którzy wówczas bardziej niż kiedykolwiek rozpanoszyli się wszędzie, a następnie pokonał Mitrydatesa, króla Pontu, i uporządkował stosunki w jego państwie oraz wszystkich krajach, jakie zdobył na Wschodzie”.
[Appian z Aleksandrii, Historia rzymska, ks. XIV, 1].
| Fragment źródłowy | Triumwir |
|---|---|
|
„Stanął obozem w pobliżu nieprzyjaciela i zaczął kopać rów. Zaraz niewolnicy podbiegali tam i wdawali się w walkę z pracującymi. I kiedy coraz liczniejsi z obu stron szli swoim na pomoc, Spartakus poczuł się zmuszony do bitwy”. [Plutarch z Cheronei, Żywoty sławnych mężów, 11] |
|
|
„Ten, mając od samego początku jasno wytknięty cel, odsunął się na bok niby atleta od swych przeciwników i tam, daleko w Galii, ćwiczył siebie i swoją armię w zapasach wojennych, a równocześnie wzbogacał sławę swych czynów, wznosząc się z wolna w bohaterskich osiągnięciach”. [Plutarch z Cheronei, Żywoty sławnych mężów, 27] |
|
|
„[…] oczyścił ostatnio morze z korsarzy, którzy wówczas bardziej niż kiedykolwiek rozpanoszyli się wszędzie, a następnie pokonał Mitrydatesa, króla Pontu, i uporządkował stosunki w jego państwie oraz wszystkich krajach, jakie zdobył na Wschodzie”. [Appian z Aleksandrii, Historia rzymska, ks. XIV, 1]. |
Gajusz Juliusz CezarDwa były wówczas w Rzymie stronnictwa polityczne. Jedno sullańskie, silne i dzierżące w swym ręku władzę; drugie mariańskie, pognębione i żyjące w rozsypce i największym upokorzeniu.
Źródło: Gajusz Juliusz Cezar, [w:] Plutarch z Cheronei, Żywoty sławnych mężów, t. 6, tłum. M. Brożek, Wrocław 1976, s. 669.
Na poniższej mapie zaznacz prowincje, nad którymi namiestnictwo uzyskali Pompejusz, Cezar i Krassus. Następnie wykonaj polecenie.
Wskaż zdania prawdziwe i fałszywe:
| Stwierdzenie | Prawda | Fałsz |
| Najdalej wysuniętą na wschód prowincją rządził Cezar. | □ | □ |
| Prowincja najdalej wysunięta na zachód znalazła się pod panowaniem Pompejusza. | □ | □ |
| Wyspami na Morzu Śródziemnym zarządzał tylko jeden z namiestników. | □ | □ |
Decydującym wydarzeniem wojny galijskiej było oblężenie oraz bitwa pod Alezją (52 r. p.n.e.), w wyniku której główna armia Galów przestała istnieć, a ich dowódca Wercyngetoryks dostał się do rzymskiej niewoli. Porównaj dwa opisy poddania się Wercyngetoryksa Rzymianom: jeden pióra samego Cezara, drugi – greckiego historyka Plutarcha (I–II w. n.e.). Wskaż różnice między opisami i wyjaśnij, z czego mogą wynikać.
Źródło A
O wojnie galijskiejNastępnego dnia Wercyngetoryks, zwoławszy zgromadzenie, oświadczył, że „podjął się tej wojny nie dla osobistych korzyści, ale dla wspólnej wolności, a ponieważ trzeba poddać się losowi, oddaje im siebie dla dwu możliwości, albo będą woleli przez jego śmierć dać Rzymianom zadośćuczynienie, albo przekazać go im żywcem”. Wyprawiono do Cezara posłów w tej sprawie. Rozkazał wydać broń, naczelników plemiennych przyprowadzić. Sam zasiadł na umocnieniach przed obozem: tutaj przyprowadzono wodzów; Wercyngetoryksa wydano, broń złożono.
Źródło: O wojnie galijskiej, Gajusz Juliusz Cezar, O wojnie galijskiej, ks. VII, 2004, s. 89.
Źródło B
Gajusz Juliusz CezarTamci zaś, którzy trzymali się w Alezji, nacierpieli się jeszcze niemało i niemało też kłopotów sprawili Cezarowi. Ale w końcu i oni musieli się poddać. Wtedy Wercyngetoryks, główny ich wódz w całej tej wojnie, wdział na siebie najpiękniejszą zbroję i na wspaniale przystrojonym koniu wypadł z bramy miasta na zewnątrz, objechał dokoła siedzącego w pobliżu Cezara, po czym zsiadł z konia, zrzucił z siebie całą zbroję, usiadł u stóp Cezara i tak czekał spokojnie, aż go oddano pod straż, do czasu triumfu.
Źródło: Gajusz Juliusz Cezar, [w:] Plutarch z Cheronei, Żywoty sławnych mężów, t. 27, tłum. M. Brożek, Wrocław 1976, s. 706.
Zapoznaj się z poniższymi źródłami, które opisują chaos, który panował w Rzymie w drugiej połowie lat 50. I w. p.n.e. i wyjaśnij, jakie mogły być przyczyny zagadkowego zachowania Pompejusza, który nie podejmował żadnych prób uspokojenia sytuacji w stolicy.
Źródło A
Żywoty sławnych mężówWkrótce potem doniesiono o śmierci Krassusa w Partii i przez to również ta przeszkoda hamująca wybuch wojny domowej została usunięta. Obaj [Pompejusz i Cezar] bowiem, w obawie przed nim, wzajemnie się jakoś znosili poprawnie. […] Pompejusz [który swoje namiestnictwo nad Hiszpanią sprawował na odległość, z Rzymu] powiedział kiedyś w mowie do ludu, że on otrzymywał wysokie stanowiska wcześniej, niż się spodziewał, i znów składał je szybciej, niż się spodziewano. I, na Jowisza, miał świadków, że zawsze swe wojska rozwiązywał [po zakończeniu wojny]. Wtedy jednak domyślał się, że Cezar nie rozwiąże swej armii [na czele której walczył w Galii]. Starał się więc przeciwstawić mu swe wysokie uprawnienia polityczne. Nie wprowadzał nic nowego, nie chciał objawiać nieufności, wolał nie wiedzieć, nie przejmować się. Kiedy najwyższe władze typowano bez rozsądku i wśród obywateli kwitło przekupstwo, patrzył na to i nie reagował na rodzącą się w Rzymie anarchię.
Źródło: Plutarch, Żywoty sławnych mężów, [w:] G. Chomicki, S. Sprawski, Starożytność. Teksty źródłowe, komentarze i zagadnienia do historii w szkole średniej, Kraków 1999, s. 253–254.
Źródło B
Zmieniający się każdego roku konsulowie, pozostając pod przemożnym naciskiem tych trzech mężów [triumwirów], nie mogli nawet żywić nadziei, że otrzymają dowództwo w jakiejś wyprawie czy wojnie. Gorsi z nich szukali odszkodowania za stracone korzyści z wypraw wojennych w ograbianiu skarbu państwowego i przekupstwach za przeprowadzenie wyboru swoich następców. Lepsi zaś z tego powodu zupełnie usuwali się od piastowania urzędów, tak że raz skutkiem takiego zamętu miasto przez osiem miesięcy żadnych nie posiadało władz. Pompejusz zaś rozmyślnie zamykał oczy na to wszystko…
Źródło: Appian z Aleksandrii, Historia rzymska, 19, t. 3, Wrocław 2004.
Źródło C
Senat zebrał się ze strachem, a oczy wszystkich były zwrócone na Pompejusza w oczekiwaniu, że natychmiast obejmie dyktaturę, bo istniejące stosunki zdawały się wymagać takiego środka zaradczego. Ale Katon odradził im, więc wybrali Pompejusza konsulem bez kolegi [w 52 r. p.n.e.].
Źródło: Appian z Aleksandrii, Historia rzymska, 23, t. 3, Wrocław 2004.
Źródło D
Słownik kultury antycznejkonsul (łac. consul), najwyższa godność państwowa w Rzymie […]. Dwaj konsulowie byli wybierani co roku przez komicja centurialne.
Źródło: Słownik kultury antycznej, red. R. Kulesza, Warszawa 2012, s. 274.
Zapoznaj się z przytoczonym niżej fragmentem O wojnie domowej Cezara, w którym autor opisuje początek swego konfliktu z Pompejuszem. Znajdź i zaznacz na żółto w tekście słowa nacechowane negatywnie, które świadczą o ocenie wydarzeń przez Cezara.
żółty
Pod wieczór zamknięto obrady [senatu], senatorów zaś Pompejusz wezwał do siebie, za miasto. Nie szczędzi im pochwał i zachęty na przyszłość, opieszalszych strofuje i pobudza. Wielu wysłużonych żołnierzy ze starych wojsk Pompejusza zwabia się nadzieją nagród i wyższych stopni, wielu również ściągają z dwóch legionów, które Cezar oddał. W mieście i nawet na komicjach roi się od trybunów, centurionów i weteranów. Spędza się do senatu wszystkich, co byli przyjaciółmi konsulów, co mieli obowiązki wobec Pompejusza, i innych, z dawna pokłóconych z Cezarem: ten krzykliwy tłum zastrasza słabszych, podtrzymuje wątpliwych, większość traci wręcz możność swobodnej wypowiedzi.
Poniżej znajdują się dwa teksty źródłowe opisujące moment przekroczenia przez Cezara rzeki Rubikon w styczniu 49 r. p.n.e. W I w. p.n.e. rzeka ta oddzielała Galię od Italii, do której nie należało wkraczać na czele wojska. W powszechnym wyobrażeniu to właśnie ta chwila stała się symbolicznym początkiem wojny domowej, która w ostatecznym rozrachunku doprowadziła do upadku republiki rzymskiej. Przeczytaj oba teksty i na ich podstawie wykonaj zamieszczone pod nimi polecenia.
Źródło A
Już Cezar Alpy zmarznięte w marszu pokonał pospiesznym
I w sercu już wielkich poczynań i wojny niechybnej myśl podjął.
I kiedy przybył do brzegów wód Rubikonu nieznacznych,
Obraz mu jawi się wielki ojczyzny strwożonej,
Wśród ciemnej nocy, wyraźny, z obliczem bardzo stroskanym,
Z włosem zsiwiałym na szczycie głowy wieżystej,
Z rozwichrzaną czupryną, z gołymi ramiony stojącej tuż obok
I pośród jęków mówiącej: „Dokąd to dalej iść chcecie?
Dokąd te znaki niesiecie, mężowie? Bo jeśli przyszliście
Z prawem, jak obywatele, to dotąd podejść wam wolno!”
Dreszcz przeszedł wodza, włos mu się zjeżył, nóg ciężkość
Krępując kroki na samym wstrzymała je brzegu.
Po chwili rzekł on: „O, Gromowładny, co z Tarpejskiej Skały
Na wielkie spoglądasz miasto! O, frygijskie penaty
Rodu Juliuszów i tajemniczo porwany Kwirynie!
Jowiszu Lacjarski, na Albie siedzący wyniosłej!
Westalki znicza! I ty, najwyższego bóstwa obrazie,
Romo! Sprzyjaj mym krokom! Bo nie ciebie ja ścigam
Szaleńczą bronią. Jam Cezar, zwycięski na lądzie i morzu,
Zawsze twój żołnierz – niech tylko wolno nim zostać i teraz.
Ten będzie winien, ten, kto by mnie tobie wrogiem uczynił”.
Potem nie zwlekał już z wojną i szybko rzeczkę strwożoną
Przekroczył z chorągwiami […]Cezar, gdy rzekę pokonał i brzeg przeciwny osiągnął,
Na zabronionych stanąwszy Hesperii rubieżach,
Powiedział: „Tu, tu ja pokój porzucam i prawa zgwałcone!
Za tobą idę, Fortuno. Precz odtąd już z przymierzami.
Powierzyliśmy się losom, wojna tu sędzią być musi”.
Źródło: , [w:] Lukan, Wojna domowa, t. I, Kraków 1994, s. 183–227.
Źródło B
[Cezar] dogonił swe kohorty nad rzeką Rubikonem, stanowiącą granicę jego prowincji. Zatrzymał się chwilę i obliczając ogrom swego zamierzenia, zwrócił się do świty ze słowami: „Jeszcze teraz mogę się cofnąć; jeśli przejdę ten mostek, o wszystkim rozstrzygnąć będzie zdolny jeno miecz”.
Gdy jeszcze zwlekał, takie ukazało się prorocze zjawisko. Oto jaki człowiek niezwykłego wzrostu i urody zjawił się nagle w pobliżu, siedząc i przygrywając na trzcinowej fujarce. Gdy oprócz pasterzy zbiegli się tłumnie żołnierze z posterunków, aby go posłuchać, wśród nich trębacze, ów człowiek, chwyciwszy od jednego trąbę, skoczył do rzeki, z wielką siłą zagrał hasło bojowe i przeszedł na drugi brzeg. Wówczas Cezar rzekł: „Idźmy tam, dokąd nas wzywają znaki wieszcze bogów oraz niesprawiedliwość wrogów. Kości zostały rzucone”.
Źródło: , [w:] Swetoniusz Gajusz Trankwillius, Żywoty cezarów, Boski Juliusz, Wrocław 1987, s. 31–32.