Wygasły konflikt w Irlandii Północnej wybuchnie na nowo? Ostrzeżenie przed konsekwencjami Brexitu

Lider irlandzkiej partii Sinn Fein Gerry Adams przestrzegł, że wyjście Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej może podkopać tzw. porozumienie wielkopiątkowe, które utorowało drogę do unormowania sytuacji w Irlandii Północnej, wcześniej targanej krwawym konfliktem. Ocenił, że Brexit jest dla mieszkańców Ulsteru „wrogim działaniem”. W czerwcowym referendum Irlandia Północna jako całość zagłosowała zdecydowanie za pozostaniem w UE (56‑44 proc.), co jest zasługą przede wszystkim głosów katolików. Dlatego Adams ocenił, że Brexit może bardzo źle wpłynąć na sytuację w prowincji.

Intencja brytyjskiego rządu, by wyciągnąć Północ z UE, na przekór woli ludzi, którzy chcą w niej pozostać, jest wrogim działaniem – oświadczył lider Sinn Féin, cytowany przez „Guardiana”. W tym kontekście zwrócił uwagę na dwa elementy – ograniczenie swobodnego przepływu osób, towarów i usług przez granicę z Republiką Irlandii (największego partnera gospodarczego Ulsteru) oraz podważenie tzw. porozumienia wielkopiątkowego. (…) Zawarte w 1998 roku porozumienie wielkopiątkowe zakończyło jeden z najkrwawszych konfliktów w powojennej historii Europy.

1 Źródło: Wygasły konflikt w Irlandii Północnej wybuchnie na nowo? Ostrzeżenie przed konsekwencjami Brexitu, dostępny w internecie: wiadomosci.wp.pl [dostęp 10.01.2020 r.].

Maciej Stasiński Baskowie chcą nowego statutu autonomii. Pójdą drogą Katalonii?

Parlament Kraju Basków rozpoczął debatę nad nowym statutem autonomicznym. W projektach autorzy upominają się o prawo do samostanowienia.

Nowy statut Kraju Basków ma zastąpić obecnie obowiązujący, napisany w 1979 roku, tuż po rozpadzie frankistowskiej dyktatury i przywróceniu w Hiszpanii demokracji.

Najważniejszym problemem będzie rozstrzygnięcie, czy Baskowie będą się domagać niepodległości, a jeśli tak, to jak zamierzają do niej dążyć: za pomocą rozmów z Hiszpanią czy poprzez próby oderwania Kraju Basków jednostronnie. (…) Kraj Basków jest jednym z najbogatszych wśród 17 regionów autonomicznych Hiszpanii. Zawdzięcza to zarówno wielkiemu samorządowi, jak i pomocy rządu hiszpańskiego. (…)

Idea niepodległości nie pociąga dziś większości baskijskiego społeczeństwa, opowiada się za nią zaledwie 20 proc. z 2,1 mln obywateli Kraju Basków. Jeszcze mniej zwolenników ma droga jednostronnego oderwania regionu od Hiszpanii. Dla najsilniej odrębnych narodowościowo i kulturalnie regionów: Kraju Basków, Katalonii i Galicji, koniec dyktatury Franco oznaczał przywrócenie lub stworzenie od nowa szerokiej autonomii politycznej, gospodarczej i kulturalnej w ramach nowej demokratycznej konstytucji Hiszpanii. Najszerszy samorząd wynegocjowali sobie wówczas Baskowie i Katalończycy. Tzw. statut z Guerniki dał Krajowi Basków (złożonemu z trzech prowincji: Gipuzkoa, Vizcaya i Alava) ogromną władzę nie tylko w dziedzinie edukacji, kultury czy wymiaru sprawiedliwości, lecz także pełne prawo ściągania podatków w regionie oraz prawo uzgadniania z rządem w Madrycie kwoty oddawanej na utrzymanie państwa hiszpańskiego (concierto).

Od 1980 roku Kraj Basków był rządzony przeważnie przez największą partię lokalną, czyli umiarkowanych nacjonalistów z partii PNV i ich sojuszników, a raz tylko, przez trzy lata, przez socjalistów. Niemal przez cały czas baskijski samorząd istniał i rozkwitał pomimo terroru organizacji ETA. Terroryści zamordowali ponad 850 osób. Politycznie reprezentowali terrorystów w parlamencie baskijskim radykałowie ze zmieniających nazwy partii Batasuna, Euskal Herritarrok czy ostatnio Bildu.

Jednak dwa lata temu pokonana ETA złożyła broń, a w ubiegłym roku rozwiązała się ostatecznie. Wówczas nacjonaliści baskijscy uznali, że w nowych czasach Kraj Basków potrzebuje nowego ustroju swojej małej ojczyzny.

2 Źródło: Maciej Stasiński, Baskowie chcą nowego statutu autonomii. Pójdą drogą Katalonii?, 2.12.2019 r., dostępny w internecie: wyborcza.pl [dostęp 10.01.2020 r.].

Piotr Celinski Greckie wyspy przepełnione uchodźcami. Ateny domagają się od Europy solidarności

Ateny domagają się od Unii Europejskiej bardziej równomiernego rozłożenia ciężaru migracyjnego. Greckie wyspy znów notują wzrost liczby przybywających migrantów. W przepełnionych obozach dochodzi do wzrostu liczby aktów przemocy oraz napięć między przedstawicielami różnych narodowości.

W ostatnich tygodniach na greckie wyspy w rejonie Morza Egejskiego ponownie dociera coraz więcej migrantów. „Od 7 lipca nie było dnia bez przybywających uchodźców” – powiedział grecki sekretarz stanu ds. polityki migracyjnej Jorgos Kumutsakos w wywiadzie dla portalu dziennika „Kathimerini”. Obecnie liczba migrantów na greckich wyspach przekracza 20 tys. To statystyki nienotowane od października ubiegłego roku. Ośrodek przyjmowania i rejestrowania uchodźców w Morii ma pojemność 3,5 tys. ludzi, tymczasem przebywa w nim ponad 6 tys. „9 sierpnia na wyspę przypłynęło 6 łodzi z 250 pasażerami” – wyjaśnił Kumutsakos. Wiceminister twierdzi, że wzrost liczby przybywających migrantów jest spowodowany powstaniem nowego szlaku migracyjnego pomiędzy kontynentalnym Aleksandropolis a wyspą Samotraka. Obecność dużej liczby osób z różnych państw zgromadzonych na małej przestrzeni rodzi konflikty etniczne. Tylko jednego sierpniowego dnia aresztowano w związku z zamieszkami 14 osób.

3 Źródło: Piotr Celinski, Greckie wyspy przepełnione uchodźcami. Ateny domagają się od Europy solidarności, 13.08.2019 r., dostępny w internecie: euractiv.pl [dostęp 10.01.2020 r.].

Katalonia: na czym polega ten konflikt? Ekspert PISM: masowy separatyzm w Katalonii to nowość

(…)  Masowy charakter separatystycznych tendencji pojawił się w Katalonii dopiero w ciągu ostatniej dekady – zauważa w rozmowie z portalem PolskieRadio24.pl analityk Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych, Maciej Pawłowski. (…)

Katalończycy mają swój język, mówią po katalońsku…

Katalończycy są trochę odrębni językowo, kulturowo; wynika to z tego, że w historii byli częścią to Hiszpanii, to Francji. Ich język ma pewne francuskie naleciałości.

By pokazać, jak duże to wszystko budzi emocje i spory i jak wiele jest skrajnych opinii i ocen, trzeba tu powiedzieć, że w kwestii katalońskiego też niektórzy mają inne zdanie – uznawany on jest i za odrębny język, i za dialekt hiszpańskiego.

Co ciekawe, we Francji po drugiej stronie granicy mamy język oksytański, który jest bardzo podobny do katalońskiego. A oksytański uważany jest za dialekt w ramach języka francuskiego. (…)

Skąd wziął się zatem separatyzm?

Do ostatniego kryzysu gospodarczego w 2011 roku poparcie dla niepodległości Katalonii (a postulat ten pojawił się w latach 90.) wynosiło do 20 procent. W momencie gdy Hiszpania objęta została kryzysem gospodarczym, spora część mieszkańców regionu uznała, że gdyby Katalonia jako najbogatszy region była osobnym krajem, nie musiałaby płacić podatków na biedniejsze hiszpańskie regiony, takie jak Estremadura czy Andaluzja, i w związku z tym poziom życia w Katalonii byłby wyższy.

Poparcie dla separatyzmu wzrosło. Waha się na przestrzeni ostatnich dwóch lat od 40 do 47 procent, ale podobna jest grupa przeciwników uzyskania niepodległości – także między 38 a 48 procentami.

4 Źródło: Katalonia: na czym polega ten konflikt? Ekspert PISM: masowy separatyzm w Katalonii to nowość, 22.10.2019 r., dostępny w internecie: polskieradio24.pl [dostęp 10.01.2020 r.].

Dominika Ćosić Belgia krok od przepaści

Kiedy upadał mur berliński, była Jugosławia powoli szykowała się do rozpadu i wojny. Rok po zjednoczeniu Niemiec wybuchła wojna w Chorwacji i Słowenii. Dwadzieścia lat później, gdy Unia Europejska coraz silniej się integruje, kraj, w którym mieści się jej stolica – Belgia – rozpada się. Czy jednak korozja Belgii może być uznana za paradoks i negację procesu konsolidacji europejskiej?

Wręcz odwrotnie, to raczej potwierdzenie tezy o rosnącej sile państw narodowych. Istniejąca od 180 lat Belgia państwem narodowym nie jest, a patriotyzm belgijski to pojęcie znane co najwyżej mieszkańcom Brukseli. Żeby zrozumieć przyczyny dzisiejszych sporów wewnątrzbelgijskich, trzeba się cofnąć do historii. Powstanie królestwa Belgii w 1830 roku w jakimś sensie było cudem i absurdem zarazem. Pomimo że teoretycznie już 40 lat wcześniej proklamowano na krótko Zjednoczone Stany Belgijskie (i dopiero od tej pory zaczęto się posługiwać nazwą Belgia), nowe państwo nie miało modelu, do którego mogłoby się odnieść. To nie była, jak na przykład w wypadku Polski, rekonstrukcja czegoś, co kiedyś – choć może nie w tej samej formie – istniało. Belgia jako samodzielne państwo była nową substancją, złożoną z dwóch odrębnych części składowych: bogatej, zamieszkałej przez lepiej wykształconych, frankojęzycznych mieszkańców Walonii i flamandzkojęzycznej, zacofanej gospodarczo Flandrii, której ze względu na język o wiele bliżej było do Niderlandów. Tym, co je łączyło i co ostatecznie legło u podstaw zjednoczenia Belgii, był katolicyzm. Katoliccy Flamandowie nie wyobrażali sobie współistnienia z kalwinami z Holandii. Sprzyjała też powstaniu Belgii ówczesna sytuacja polityczna – taki kraj Europie w tamtym czasie był potrzebny (brytyjska zasada zachowania równowagi sił), bo osłabiał potęgę Niderlandów, a także Francji i Prus.

Dewizą pierwszego króla z dynastii Sachsen‑Coburg‑Gotha, Leopolda I, było: W jedności siła. Jedność belgijska była i jest pojęciem iluzorycznym. Wzmacniały ją cztery czynniki: monarcha, religia katolicka, bogactwo państwa (zwłaszcza gdy skolonizowano Kongo) i ataki z zewnątrz. Szybko jednak zaczęło dochodzić do kolizji, w sporej mierze wywołanych brakiem skutecznej polityki integracyjnej. Aż do połowy XX wieku Walonia była tą lepszą Belgią, bardziej wykształconą, bardziej uprzemysłowioną, zamożniejszą. Rolnicza Flandria była traktowana po macoszemu, w instytucjach państwowych dominowali frankofoni, którzy niechętnie dopuszczali do wyższych stanowisk Flamandów, utrudniając im nawet edukację. Wraz z uprzemysłowieniem Flandrii sytuacja zaczęła się zmieniać. Do tego stopnia, że teraz to Flandria jest bogatszą i silniejszą częścią Belgii. I choć kolejne zmiany w prawie zmierzały ku równouprawnieniu obu części (w 1963 roku podzielono Belgię na trzy regiony: Flandrię, Walonię i Brukselę, a 30 lat później regiony te uzyskały jeszcze większą autonomię i Belgia stała się federacją), przepaść się pogłębiała. Co dziś spaja Belgię?

Nie są to tradycyjne atrybuty tożsamości narodowej: wspólny język, wspólna historia i kryterium etniczne. Jej premier Yves Leterme powiedział kiedyś, iż są to: król, piwo i drużyna piłkarska. Trzeba przy tym dodać, że coraz więcej Belgów jest zdania, iż po śmierci obecnego króla Alberta II Belgia powinna przestać być monarchią. Postępująca sekularyzacja państwa sprawiła, iż spoiwo, jakim była wspólna religia, straciło rację bytu. Dwa narody: flamandzki i waloński, są sobie coraz bardziej obce. Kiedy obserwuję dzisiejszą Belgię, nasuwa mi się porównanie z byłą Jugosławią. Tam podziały narodowościowe, religijne i kulturowe były zwalczane przez komunistyczne władze. Celem Tity było stworzenie Jugosławii, narodu jugosłowiańskiego i nowej religii titoizmu.

5 Źródło: Dominika Ćosić, Belgia krok od przepaści, 2010 r., nr 664, dostępny w internecie: miesiecznik.znak.com.pl [dostęp 10.01.2020 r.].