Sprawdź się
Uporządkuj wydarzenia w kolejności chronologicznej.
- referendum ludowe
- konstytucja PRL
- porozumienie państwo–Kościół
- uchwalenie małej konstytucji
- opuszczenie kraju przez Stanisława Mikołajczyka
- wybory parlamentarne do Sejmu Ustawodawczego
- aresztowanie Władysława Gomułki
- śluby jasnogórskie
- ślubowanie lojalności Episkopatu wobec władz PRL
- I Krajowy Zjazd Delegatów Komisji Księży przy ZBoWiD
- powstanie PZPR
- powstanie Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej
- internowanie Stefana Wyszyńskiego
Dopasuj pojęcia do definicji.
Potoczna nazwa komunistycznego aparatu bezpieczeństwa., Organizacja kombatancka zrzeszająca głównie walczących po stronie komunistów uczestników II wojny światowej., W Kościele katolickim instytucja zrzeszająca biskupów danego terytorium, najczęściej kraju, koordynująca ich współpracę w rozwiązywaniu wspólnych problemów., Partia dominująca w powojennym polskim życiu politycznym, która istniała do 1948 r., Oficjalna umowa między państwem a Kościołem., Środek przymusu polegający na umieszczeniu danej osoby w wyznaczonym miejscu pobytu, połączony z zakazem opuszczania tego miejsca.
| Definicja | Pojęcie |
|---|---|
| Potoczna nazwa komunistycznego aparatu bezpieczeństwa. | |
| Organizacja kombatancka zrzeszająca głównie walczących po stronie komunistów uczestników II wojny światowej. | |
| W Kościele katolickim instytucja zrzeszająca biskupów danego terytorium, najczęściej kraju, koordynująca ich współpracę w rozwiązywaniu wspólnych problemów. | |
| Partia dominująca w powojennym polskim życiu politycznym, która istniała do 1948 r. | |
| Oficjalna umowa między państwem a Kościołem. | |
| Środek przymusu polegający na umieszczeniu danej osoby w wyznaczonym miejscu pobytu, połączony z zakazem opuszczania tego miejsca. |
Dopasuj pojęcia do definicji.
Konkordat, Internowanie, Polska Partia Robotnicza, Związek Bojowników o Wolność i Demokrację, Bezpieka, Episkopat
| Potoczna nazwa komunistycznego aparatu bezpieczeństwa. | |
| Organizacja kombatancka zrzeszająca głównie walczących po stronie komunistów uczestników II wojny światowej. | |
| W Kościele katolickim instytucja zrzeszająca biskupów danego terytorium, najczęściej kraju, koordynująca ich współpracę w rozwiązywaniu wspólnych problemów. | |
| Partia dominująca w powojennym polskim życiu politycznym, która istniała do 1948 r. | |
| Oficjalna umowa między państwem a Kościołem. | |
| Środek przymusu polegający na umieszczeniu danej osoby w wyznaczonym miejscu pobytu, połączony z zakazem opuszczania tego miejsca. |
Zaznacz na czerwono zdania fałszywe, a na niebiesko zdania prawdziwe.
{Prawda}Pius XII nie krył swojego krytycznego nastawienia do władzy komunistycznej.{/Prawda}
{Fałsz}Bolesław Piasecki stworzył katolickie wydawnictwo PAX, aby wesprzeć Episkopat w obliczu agresywnych ataków komunistów na Kościół.{/Fałsz}
{Prawda}Porozumienie państwa z Kościołem z 1950 r. zobowiązywało Episkopat m.in. do wsparcia państwowej akcji likwidowania prywatnej własności na polskiej wsi.{/Prawda}
{Fałsz}Komuniści do 1947 r. powstrzymywali się od masowych represji wobec Kościoła z uwagi na pojednawczą względem Watykanu politykę ZSRS w okresie powojennym.{/Fałsz}
{Fałsz}Władze komunistyczne w reakcji na orędzie Non possumus internowały biskupa kieleckiego Czesława Kaczmarka.{/Fałsz}
Wskaż zdania fałszywe.
- Pius XII nie krył swojego krytycznego nastawienia do władzy komunistycznej.
- Bolesław Piasecki stworzył katolickie wydawnictwo PAX, aby wesprzeć Episkopat w obliczu agresywnych ataków komunistów na Kościół.
- Porozumienie państwa z Kościołem z 1950 r. zobowiązywało Episkopat m.in. do wsparcia państwowej akcji likwidowania prywatnej własności na polskiej wsi.
- Komuniści do 1947 r. powstrzymywali się od masowych represji wobec Kościoła z uwagi na pojednawczą względem Watykanu politykę ZSRS w okresie powojennym.
- Władze komunistyczne w reakcji na orędzie Non possumus internowały biskupa kieleckiego Czesława Kaczmarka.
Episkopat Polski w starciu z władzą komunistyczną nie stał na pozycji przegranej. Wskaż po cztery atuty, jakimi dysponował Kościół, oraz cztery atuty władzy ludowej.
Atuty władzy ludowej:
Zapoznaj się z fragmentem tekstu artykułu popularnonaukowego i wykonaj polecenia.
Zaraz po wojnie, kiedy kształt ustroju dopiero się krystalizował […]. […] podczas uroczystości 1 maja 1945 r. we Wrocławiu władze miasta, członkowie PPR i przedstawiciele wojska uczestniczyli w uroczystym poświęceniu krzyża, połączonym ze śpiewaniem pieśni religijnych. Także w następnych latach politycy komunistyczni zasiadali w pierwszych rzędach podczas nabożeństw inaugurujących obchody państwowe, klękali podczas podniesienia, uczestniczyli też w procesjach Bożego Ciała, krocząc pod baldachimem. Przemawiający do wyobraźni opis symbiozy katolicyzmu z partyjnym ceremoniałem znajdziemy we wspomnieniach polskiego osadnika na ziemiach zachodnich: „Pamiętam zebranie w Zarządzie Miejskim, zorganizowane w kwietniu 1946 przez nowego burmistrza, sekretarza Komitetu Miejskiego PPR, towarzysza Marciniaka. Chodziło o przygotowanie programu obchodów robotniczego święta 1 Maja. […]. Towarzysz Marciniak postawił warunek, aby uroczystości pierwszomajowe zacząć od mszy, bo inaczej ludzie nie będą czuli, że to święto […]”. W małych miasteczkach relacje między komitetem PPR i parafią bywały nieraz znakomite. Oto w jednym z powiatów na Kielecczyźnie aktywiści lokalnej komórki partyjnej poprosili proboszcza, jako osobę najlepiej wykształconą, by pomógł im sporządzić urzędowe sprawozdanie z pracy komitetu. […] W gruncie rzeczy ostentacyjna pobożność polskich komunistów miała charakter czysto taktyczny, a co za tym idzie – krótkotrwały. W tajnych wytycznych z listopada 1944 r. kierownictwo PPR wyłożyło swój stosunek do Kościoła z szokującą otwartością: „Musimy »na razie« pozyskać kler, a z nim przejdą do naszego obozu wszyscy ci, którzy dzisiaj stoją w rezerwie. Kler pójdzie tam, gdzie [będzie] widział siłę i korzyści materialne. Wiemy z historii, że kler w pierwszym rzędzie wysługiwał się zaborcom i ciemiężycielom naszego Narodu. Pójdzie i teraz na stronę PKWN, jeżeli będzie widział w tym swój interes. Dziś kler jest nam potrzebny i musimy go pozyskać, choć byśmy chwilowo stracili na tym”.
Cytat za: artykuł Władza ludowa zwalcza religianctwo, Piotr Osęka, 2012, tekst dostępny online: polityka.pl.
a) roli Kościoła w życiu publicznym polskich społeczności lokalnych?
b) przyczynach współpracy komunistów z Kościołem w pierwszych latach Polski Ludowej? c) strategii komunistów wobec Kościoła w Polsce?
Zapoznaj się z fragmentem artykułu historycznego o ruchu „księży patriotów”. Następnie postaw się w roli doradcy Episkopatu, obeznanego z bezwzględnymi metodami działalności komunistycznych służb bezpieczeństwa. Opracuj listę pięciu porad dla księży, które ułatwiłyby im uniknięcie uzależnienia się od władzy komunistycznej.
Zapewne nieliczna grupa księży należała do ruchu [księży patriotów] z inspiracji lub wcześniejszego zezwolenia władz kościelnych […]. Istotne były motywy ideowe, które nie musiały wykluczać innych powodów. Wedle Jana Żaryna „dla księży tych niewątpliwym spoiwem mogącym połączyć duchowieństwo z ówczesną władzą państwową było wspólne widzenie między innymi następujących kwestii: 1) stosunku do Niemiec i drugiej wojny światowej: antyniemieckość, a zatem podatność na argumentację komunistów, że to jedynie Stalin i ZSRR byli gwarantami granicy polskiej na Odrze i Nysie Łużyckiej; 2) pozytywny stosunek do przemian społeczno‑gospodarczych […]. Jakie były najczęstsze przyczyny współpracy ze służbami bezpieczeństwa? Od chwili powstania – pisał Bohdan Cywiński – „[…] nad rozszerzeniem stanu liczebnego grupy zaczął usilnie pracować Urząd Bezpieczeństwa, nachodząc poszczególnych księży i namawiając ich do współpracy, strasząc aresztowaniem, represjami lub szantażując na tle faktycznych, a najczęściej wmawianych wykroczeń, zwłaszcza na przykład de sexto [z szóstego przykazania]. […] wielu księży ustępowało przed uderzeniem, nie chcąc być przedmiotem skandalu. Pierwsze ustępstwo pociągało za sobą dalsze naciski, idące coraz dalej aż do kompletnej kompromitacji ideowo‑moralnej delikwenta. Złamani lub ogłupieni księża, poprzez fakt swego przystąpienia do grupy publicznie występującej w prasie i radiu przeciw Episkopatowi lub papieżowi, tracili, oczywiście, poparcie w środowisku i całkowicie wpadali w ręce komunistów. […] Ta aktywna grupa była jednak bardzo nieliczna, stanowiło ją zaledwie kilkadziesiąt osób. Kilkuset innych księży udawało się zastraszeniem lub dezinformacją skłonić do uczestnictwa w organizowanych przez władze zjazdach […]. Większość spośród nich, czując się oszukana, dokonywała wielkich wysiłków, by wydostać się stamtąd i uciąć na przyszłość podobne kontakty”. Ostatnia kategoria motywacji to zależność finansowa. 20 marca 1950 r. Sejm RP uchwalił ustawę o przejęciu przez państwo majątków ziemskich Kościoła. Z dochodów z przejętych nieruchomości i dotacji państwowych utworzono Fundusz Kościelny, przeznaczony na utrzymanie i odbudowę kościołów, pomoc materialną i opiekę lekarską. […] Po 1950 r. dotacje dla poszczególnych księży rozdzielał Urząd do spraw Wyznań w nagrodę za „dobre sprawowanie”.
Cytat za: artykuł Kim byli „księża-patrioci”?, Jacek Żurek, BEP IPN Warszawa, tekst dostępny online: polska1918-89.pl.
Wstaw w luki w tekście brakujące zdania.
popełnienia zarzucanych mu czynów., 2. Następnie wygnali biskupów katowickich, zastępując ich kapłanami współpracującym
z komunistami, wreszcie na przełomie 1951 i 1952 r. usunęli także biskupów krakowskich, 3. Zapisano w nim m.in.: „objęcie duchownego stanowiska kościelnego
wymaga uprzedniej zgody właściwych organów państwowych”., 4. Kolejnym uderzeniem komunistów stał się więc proces bp. Kaczmarka, a tuż po nim
internowanie kard. Wyszyńskiego., 5. Komuniści już wcześniej uderzyli w zaplecze personalne Kościoła, likwidując niższe
seminaria duchowne i nowicjaty zakonne. Można przyjąć, że aresztowanie bp. Kaczmarka rozpoczęło decydującą ofensywę antykościelną, zaś jego proces przypadł na jej apogeum. (Tu wybierz) 1. Poddawany zróżnicowanej presji kapłan ostatecznie skapitulował i przyznał się do
popełnienia zarzucanych mu czynów., 2. Następnie wygnali biskupów katowickich, zastępując ich kapłanami współpracującym
z komunistami, wreszcie na przełomie 1951 i 1952 r. usunęli także biskupów krakowskich, 3. Zapisano w nim m.in.: „objęcie duchownego stanowiska kościelnego
wymaga uprzedniej zgody właściwych organów państwowych”., 4. Kolejnym uderzeniem komunistów stał się więc proces bp. Kaczmarka, a tuż po nim
internowanie kard. Wyszyńskiego., 5. Komuniści już wcześniej uderzyli w zaplecze personalne Kościoła, likwidując niższe
seminaria duchowne i nowicjaty zakonne. Usiłowali także wpływać na jego politykę personalną. W 1951 r. usunęli z ziem uzyskanych kosztem III Rzeszy administratorów apostolskich, na których miejsce – pod naciskiem władz – wybrano spolegliwych wobec reżimu wikariuszy kapitulnych. (Tu wybierz) 1. Poddawany zróżnicowanej presji kapłan ostatecznie skapitulował i przyznał się do
popełnienia zarzucanych mu czynów., 2. Następnie wygnali biskupów katowickich, zastępując ich kapłanami współpracującym
z komunistami, wreszcie na przełomie 1951 i 1952 r. usunęli także biskupów krakowskich, 3. Zapisano w nim m.in.: „objęcie duchownego stanowiska kościelnego
wymaga uprzedniej zgody właściwych organów państwowych”., 4. Kolejnym uderzeniem komunistów stał się więc proces bp. Kaczmarka, a tuż po nim
internowanie kard. Wyszyńskiego., 5. Komuniści już wcześniej uderzyli w zaplecze personalne Kościoła, likwidując niższe
seminaria duchowne i nowicjaty zakonne.. […]. Decydującym ruchem było wprowadzenie miesiąc później dekretu o obsadzie stanowisk kościelnych, w którym – już całkiem otwarcie – władze reżimu przyznały sobie prawo do ingerowania w mianowania duchownych na funkcje administracyjne w Kościele. (Tu wybierz) 1. Poddawany zróżnicowanej presji kapłan ostatecznie skapitulował i przyznał się do
popełnienia zarzucanych mu czynów., 2. Następnie wygnali biskupów katowickich, zastępując ich kapłanami współpracującym
z komunistami, wreszcie na przełomie 1951 i 1952 r. usunęli także biskupów krakowskich, 3. Zapisano w nim m.in.: „objęcie duchownego stanowiska kościelnego
wymaga uprzedniej zgody właściwych organów państwowych”., 4. Kolejnym uderzeniem komunistów stał się więc proces bp. Kaczmarka, a tuż po nim
internowanie kard. Wyszyńskiego., 5. Komuniści już wcześniej uderzyli w zaplecze personalne Kościoła, likwidując niższe
seminaria duchowne i nowicjaty zakonne. Przewidywano także, że kapłani mają składać „ślubowanie na wierność Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”. Gwałtowny sprzeciw Episkopatu, wyrażony w głośnym memoriale Non possumus i zdecydowana postawa prymasa kard. Stefana Wyszyńskiego były symbolem niezłomności Kościoła. (Tu wybierz) 1. Poddawany zróżnicowanej presji kapłan ostatecznie skapitulował i przyznał się do
popełnienia zarzucanych mu czynów., 2. Następnie wygnali biskupów katowickich, zastępując ich kapłanami współpracującym
z komunistami, wreszcie na przełomie 1951 i 1952 r. usunęli także biskupów krakowskich, 3. Zapisano w nim m.in.: „objęcie duchownego stanowiska kościelnego
wymaga uprzedniej zgody właściwych organów państwowych”., 4. Kolejnym uderzeniem komunistów stał się więc proces bp. Kaczmarka, a tuż po nim
internowanie kard. Wyszyńskiego., 5. Komuniści już wcześniej uderzyli w zaplecze personalne Kościoła, likwidując niższe
seminaria duchowne i nowicjaty zakonne.
Następnie wygnali biskupów katowickich, zastępując ich kapłanami współpracującym
z komunistami, wreszcie na przełomie 1951 i 1952 r. usunęli także biskupów krakowskich, Poddawany zróżnicowanej presji kapłan ostatecznie skapitulował i przyznał się do
popełnienia zarzucanych mu czynów., Zapisano w nim m.in.: „objęcie duchownego stanowiska kościelnego
wymaga uprzedniej zgody właściwych organów państwowych”., Komuniści już wcześniej uderzyli w zaplecze personalne Kościoła, likwidując niższe
seminaria duchowne i nowicjaty zakonne., Kolejnym uderzeniem komunistów stał się więc proces bp. Kaczmarka, a tuż po nim
internowanie kard. Wyszyńskiego.
Bp Kaczmarek został aresztowany w styczniu 1951 r. Przez blisko trzy lata znajdował się w areszcie Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ Można przyjąć, że aresztowanie bp. Kaczmarka rozpoczęło decydującą ofensywę antykościelną, zaś jego proces przypadł na jej apogeum. ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ Usiłowali także wpływać na jego politykę personalną. W 1951 r. usunęli z ziem uzyskanych kosztem III Rzeszy administratorów apostolskich, na których miejsce – pod naciskiem władz – wybrano spolegliwych wobec reżimu wikariuszy kapitulnych. ......................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................... […]. Decydującym ruchem było wprowadzenie miesiąc później dekretu o obsadzie stanowisk kościelnych, w którym – już całkiem otwarcie – władze reżimu przyznały sobie prawo do ingerowania w mianowania duchownych na funkcje administracyjne w Kościele. ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................ Przewidywano także, że kapłani mają składać „ślubowanie na wierność Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”. Gwałtowny sprzeciw Episkopatu, wyrażony w głośnym memoriale Non possumus i zdecydowana postawa prymasa kard. Stefana Wyszyńskiego były symbolem niezłomności Kościoła. ........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................
Oceń skuteczność polityki antykościelnej władz PRL w czasach stalinowskich. Uzasadnij swoją opinię, podając cztery argumenty.