Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
1
Pokaż ćwiczenia:

Teksty do ćwiczeń

Daniel Naborowski Krótkość żywota

Godzina za godziną niepojęcie chodzi:
Był przodek, byłeś ty sam, potomek się rodzi.
Krótka rozprawa: jutro — coś dziś jest, nie będziesz,
A żeś był, nieboszczyka imienia nabędziesz;
Dźwięk, cień, dym, wiatr, błysk, głos, punkt — żywot ludzki słynie.
Słońce więcej nie wschodzi to, które raz minie,
Kołem niehamowanym lotny czas uchodzi,
Z którego spadł niejeden, co na starość godzi.
Wtenczas, kiedy ty myślisz, jużeś był, nieboże;
Między śmiercią, rodzeniem byt nasz ledwie może
Nazwan być czwartą częścią mgnienia; wielom była
Kolebka grobem, wielom matka ich mogiła.

tg Źródło: Daniel Naborowski, Krótkość żywota, [w:] Poeci polscy od średniowiecza do baroku, oprac. K. Żukowska, Warszawa 1977, s. 354–355.
Daniel Naborowski Cień

PRZYPISANY KS. J. M. JANUSZOWI RADZIWIŁŁOWI1JANUSZOWI RADZIWIŁŁOWI, PODCZASZEMU NAONCZAS W. KS. L. A. 1607

[...] Cień w trudzie, cień we znoju14znoju cieszy podróżnego,
Cień bydło, cień pastuszka obżywia15obżywia nędznego.
Gdyby nocnej na ziemię cień nie puszczał rosy,
Biedne by nasze zboża nie doszły pokosy16nie doszły pokosy,
Owocu by nie dała w jesieni Pomona17Pomona,
Flora18Flora by z swego kwiecia była obnażona.
Mizerny by nasz wiek19wiek był, kiedy by swojego,
Światu cień nie użyczał płaszcza czarnawego,
Którym prace i troski ludzkie ukoiwa20ukoiwa,
A wdzięczny sen po członkach strudzonych rozlewa.
W cieniu więzień ubogi w srogim pęcie śpiewa,
W cieniu ptak rozmaity swoje gniazdo miewa.
Przed cieniem żal swój słowik odnawia surowy,
Cień drzewa i rozwite cień zdobi dąbrowy21dąbrowy.
Za nic wszystkie obrazy, wszytkie malowanie,
Jeśliże im ozdoby z cienia nie dostatnie.
Cień sławny on orator22on orator miał na pilnej pieczy23pieczy,
Gdy w Atenach osłowym cieniem wsparł swych rzeczy24wsparł swych rzeczy.
Cień czatom, cień zasadzkom, cień służy kradzieży,
Cieniem chciwy miłośnik do swej miłej bieży.
W czarnej cienia zasłonie do rozmów przychodzi;
W cieniu zapał serdeczny krom25krom zazdrości chłodzi.
Cienia pragnie nowożeń26nowożeń, nowo za mąż dana
Cienia pragnie, nie pierwej w łożnicy oddana,
Aż słońce wóz zapędzi w gadytańskie morze27gadytańskie morze
A nocne się ku dołu nachyliły zorze.
Niejednego cień z krwawej potrzeby uwodzi,
Cieniem z przegranej bitwy niejeden wychodzi.
Cień za starych Rzymianów28Rzymianów drogo był płacony,
Bo na cień marnej pompy pobór był złożony.
Tysiąc zbrojnych okrętów Myceny29Myceny stawiły,
Aby się w cieniu wziętej30w cieniu wziętej Heleny zemściły,
sprzysięgli Grekowie31sprzysięgli Grekowie obegnawszy32obegnawszy Troję
Przez dziesięć lat dla cienia33dla cienia kładli na się zbroje.
Cóż nadzieja? Jedno cień dobra jest przyszłego!
Ta w nieszczęściu podnosi człowieka nędznego.
Dla cienia i zwierz głodny odbiega łupieży,
Gdy za marą łakomstwem uwiedziony bieży.
Naonczas gdy bogowie ziemię nawiedzali,
Cienia miasto zasłony34Cienia miasto zasłony bóstwa zażywali.
Równy cień Jowiszowi35Równy cień Jowiszowi, równo z nim panuje,
Cień i światło po niebie wzajem następuje.
Cień w dziale swoim trzyma acheronckie brody36w dziale swoim trzyma acheronckie brody
I straszne surowego Radamanta37Radamanta grody.
Trzyma dusz zmazy próżnych szczęśliwe pokoje
I pola, kędy płyną niepamięci zdroje38niepamięci zdroje.
Kiedy jasne niezwykłą słońce rdzą przypadnie39słońce rdzą przypadnie,
Skąd nocy wiekuistej strach na ludzi padnie,
Cień niepraw40niepraw, że glanc41glanc traci pochodnia tak wdzięczna
Lub też światła ostrada42ostrada błędna twarz miesięczna43twarz miesięczna,
Cień temu jest przyczyną. Świat nic nie wywodzi
Aż do włoska małego, za czym cień nie chodzi44chodzi.
Lotem ptaki, a w biegu zwierza najprętszego
Cień wycieka45wycieka, cień wpośród morza głębokiego
Ściga nawy46nawy, żaglami i wiosły niesione,
Poprzedzając w swym pędzie Eurusy47Eurusy szalone.
Cień nauczył po słońcu godziny najdować48najdować
I rozliczne po ścianach kompasy49kompasy malować.
Egipskie piramidy, niebotyczne skały
Talesowi50Talesowi za cieniem pomierne się stały.
Cień ‒ dworski marnotrawca ‒ półmiski plądruje,
Pełne czary, puchary, szklenice nicuje51nicuje.
Jaką dziecię ma radość, kiedy je cień jego
We szkle łudzi, a ono mniema być drugiego.
Albo dziewczyna licha, gdy w zwierciadło swoje
Patrząc, widzi twarz drugą, widzi drugie stroje
I dziwując się myśli, cóż wżdy52wżdy się to dzieje,
Że ona twarz z nią płacze, z nią się wespół śmieje?
Cień i w ogniu nie gore53nie gore, i w wodzie nie tonie,
Miesza się między hufy54hufy, straszy z ludźmi konie,
W krwawym boju, bezbronny, nie odniesie rany.
Cień Narcyza o gardło przyprawił55o gardło przyprawił kochany,
Bo skoro się oglądał w przeźroczystej wodzie,
Z miłości cienia podległ śmiertelnej przygodzie.
I my, co ziemię małą, małe morze mamy,
A myślą górnolotną nieba się tykamy,
Cień niestetyż i marę56marę zostawim po sobie.
Cień z nami w grób, cień wiecznie stróżem naszym w grobie.
Ale próżno wspominać cień naszego wieka
I igrzysko niestałej Fortuny ‒ człowieka:
Ten, który z cienia powstał, świat nieogarniony,
Będzie z nami w cień srogi znowu obrócony.

1 Źródło: Daniel Naborowski, Cień, [w:] tegoż, Antologia polskiej poezji metafizycznej epoki baroku, oprac. K. Mrowcewicz, Warszawa 1993, s. 93–96.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
32
33
34
35
36
37
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
53
54
55
56
R5Jk4T6tGPGz61
Ćwiczenie 1
Zaznacz właściwe dokończenie zdania.
Liryka metafizyczna: Możliwe odpowiedzi: 1. to jedna z odmian liryki religijnej., 2. ma charakter moralizatorski i dydaktyczny., 3. podejmuje refleksje na temat sensu ludzkiego życia, przemijania, wiary., 4. ma charakter apelu.
11
Ćwiczenie 2

Określ sytuację liryczną w utworze Daniela Naborowskiego Krótkość żywota. W tym celu uzupełnij pola.

RepST8pd5MH4g
Kto mówi?. (Uzupełnij). Do kogo mówi?. (Uzupełnij). O czym mówi?. (Uzupełnij). W jaki sposób mówi?. (Uzupełnij).
R1cthGZmcETkj1
Ćwiczenie 3
Wskaż poprawne ustalenia na temat koncepcji czasu wynikającej z utworu Krótkość żywota. Możliwe odpowiedzi: 1. Czas to zjawisko niepojęte, tajemnicze., 2. Czas jest personifikowany – to nieodłączny towarzysz człowieka., 3. Czas leczy rany i pozwala zapomnieć o złych doświadczeniach., 4. Czas jest niezwykle dynamiczny, płynie bardzo szybko., 5. Czas to tylko abstrakcyjne pojęcie – człowiek nie dostrzega jego działania w swoim życiu., 6. Czas jest odczuwany przez człowieka jako coś niezwykle krótkiego, nieuchwytnego.
11
Ćwiczenie 4

Wypisz z utworu Krótkość żywota symbole wanitatywne i wyjaśnij ich znaczenie.

R13L2udiUugkO
(Uzupełnij).
21
Ćwiczenie 5

Krótkość żywota - to utwór ukazujący prawdy o ludzkiej egzystencji. Wyjaśnij, jak rozumiesz każdą z myśli sformułowanych przez poetę.

1

Godzina za godziną niepojęcie chodzi:
Był przodek, byłeś ty sam, potomek się rodzi.

RZor9iCgikgeO
(Uzupełnij).
1

Słońce więcej nie wschodzi to, które raz minie (...).

R13arBpMWKFTq
(Uzupełnij).
1

(...) jutro, coś dziś jest, nie będziesz,
A żeś był – nieboszczyka imienia nabędziesz (...).

Rg7Z2bsBfEjM4
(Uzupełnij).
1

Między śmiercią, rodzeniem byt nasz ledwie może
Nazwan być czwartą częścią mgnienia (...).

R1SS3Vm4RpbWv
(Uzupełnij).
211
Ćwiczenie 6

Wypisz z utworu Krótkość żywota przykłady wskazanych środków stylistycznych i określ ich funkcje.

R1TVRC0CfAqL3
Wymyśl pytanie na kartkówkę związane z tematem materiału.
RsoTtcvovrVAU
(Uzupełnij).
21
Ćwiczenie 7

Wypisz z utworu Krótkość żywota Daniela Naborowskiego przykłady barokowych antynomii i wyjaśnij, czemu służy ich nagromadzenie.

R1CvUdDXSbt12
(Uzupełnij).
21
Ćwiczenie 8
Zapoznaj się z opisami obrazów umieszczonych poniżej. Wybierz ten obraz, który – twoim zdaniem – najlepiej koresponduje z utworem Krótkość żywota Daniela Naborowskiego. Uzasadnij wybór, formułując dwa argumenty. 
Zapoznaj się z opisami obrazów umieszczonych poniżej. Wybierz ten obraz, który – twoim zdaniem – najlepiej koresponduje z utworem Krótkość żywota Daniela Naborowskiego. Uzasadnij wybór, formułując dwa argumenty. 
R47qlQEvzrHjJ
(Uzupełnij).
31
Ćwiczenie 9
Zapoznaj się z utworem Cień Daniela Naborowskiego, a następnie wymień różne znaczenia, w jakich występuje w utworze wyraz „cień”.
Zapoznaj się z utworem Cień Daniela Naborowskiego, a następnie wymień różne znaczenia, w jakich występuje w utworze wyraz „cień”.
RK8TRWatG8VU7
(Uzupełnij).
RtIyw9WOJNvJl31
Ćwiczenie 10
Zapoznaj się z utworem Cień Daniela Naborowskiego, a następnie oceń prawdziwość poniższych stwierdzeń. Wybierz Prawda, jeśli zdanie jest prawdziwe, albo Fałsz – jeśli jest fałszywe. Zestawienie różnych znaczeń słowa „cień” podkreśla skomplikowaną naturę świata. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Cień jako pozór i złuda, coś, co jest i czego zarazem nie ma symbolizuje paradoksalną naturę życia ludzkiego. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Liczne odwołania do kultury antyku mają podkreślać ponadczasową wymowę utworu.. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz. Cień jest symbolem o charakterze wanitatywnym – symbolizuje zmienność i nietrwałość. Możliwe odpowiedzi: Prawda, Fałsz
31
Ćwiczenie 11

Wyjaśnij, jak rozumiesz refleksję dotyczącą życia ludzkiego wyrażoną w podanym fragmencie utworu Daniela Naborowskiego Cień.

Daniel Naborowski Cień

(fragment)

I my, co ziemię małą, małe morze mamy,
A myślą górnolotną nieba się tykamy,
Cień niestetyż i marę zostawim po sobie.
Cień z nami w grób, cień wiecznie stróżem naszym w grobie.
Ale próżno wspominać cień naszego wieka
I igrzysko niestałej Fortuny człowieka:
Ten, który z cienia powstał, świat nieogarniony,
Będzie z nami w cień drogi znowu obrócony.

cw9 Źródło: Daniel Naborowski, Cień, [w:] Antologia polskiej poezji metafizycznej epoki baroku, oprac. K. Mrowcewicz, Warszawa 1993, s. 34.
RZ90O936JmXCX
(Uzupełnij).
31
Ćwiczenie 12

Sformułuj dwa argumenty, którymi poprzesz tezę, że utwory Daniela Naborowskiego Krótkość żywota oraz Cień to przykłady poezji metafizycznej.

R1M4OKE3xtmYm
(Uzupełnij).