Złota Bulla Karola IV

Postanawiamy i potwierdzamy niniejszą ustawą cesarską mającą obowiązywać po wieczne czasy na podstawie właściwego rozeznania i w pełni władzy cesarskiej, że ilekroć i kiedykolwiek w przyszłości zajdzie konieczność lub wypadek obioru króla a zarazem cesarza rzymskiego i książęta elektorowie będą mieli obowiązek udania się na tego rodzaju obiór wedle starego chwalebnego zwyczaju, każdy książę elektor, jeżeli i kiedy o to będzie proszony, jest obowiązany przeprowadzić którychkolwiek książąt współelektorów lub ich przedstawicieli, których na elekcję powyższą wysyłali, przez ziemie i miejscowości swego kraju, a nawet poza nimi, jak daleko tylko może; jest on obowiązany do świadczenia tego obowiązku odprowadzania bez żadnego podstępu aż do miasta, w którym ma się odbywać owa elekcja, jak również w drodze powrotnej z tego miasta, pod sankcją kary za krzywoprzysięstwo i utraty swego głosu, tego mianowicie, który miał oddać w tejże elekcji; postanawiamy, że te właśnie kary dotkną przez sam fakt tych lub tego, którzy okazaliby się opornymi lub niedbałymi w wykonaniu wspomnianego wyżej obowiązku odprowadzenia. […] Każdy książę elektor lub jego przedstawiciele mogą w czasie wspomnianej elekcji przyjechać do wymienionego wyżej miasta Frankfurtu tylko z dwustu rycerzami konnymi, w których liczbie mogą przyprowadzić ze sobą tylko pięćdziesięciu lub mniej, a nie więcej uzbrojonych.

c1 Źródło: Złota Bulla Karola IV, [w:] Historia państwa i prawa. Wybór tekstów źródłowych, red. B. Lesiński, Poznań 1995, s. 39–41.

Złota Bulla Karola IV

Gdy zaś zdarzy się to, że do diecezji mogunckiej dojdzie wieść o śmierci króla, czyli cesarza rzymskiego, wówczas w ciągu jednego miesiąca, licząc nieprzerwanie od dnia nadejścia tej wiadomości, postanawiamy i nakazujemy arcybiskupowi mogunckiemu, aby ogłosił swoim odręcznym pismem poszczególnym elektorom zarówno wiadomość, jak zaproszenie, o którym wyżej mowa. Jeżeli zaś tenże arcybiskup w wykonaniu tego i w zaproszeniu okaże się niedbałym albo zaniecha go przypadkiem, wówczas książęta z własnej inicjatywy i bez wezwania, z tytułu wierności, którą winni otaczać święte cesarstwo, w ciągu trzech miesięcy, jak to jest powiedziane wyżej w sąsiednim postanowieniu, winni zebrać się w wielokrotnie wymienionym mieście Frankfurcie w celu wyboru króla rzymskiego - przyszłego cesarza.[…]

A gdy oni wszyscy lub ci, którzy mogli i chcieli wziąć udział, zebrali się na oznaczony termin elekcji, wówczas wspomniany arcybiskup moguncki, i nikt inny spośród tychże współelektorów, będzie miał obowiązek pytać się o glosy pojedynczo według następującego porządku: najpierw zapyta arcybiskupa trewirskiego, któremu przyznajemy pierwszy głos, jako że stwierdziliśmy, iż dotąd mu takowy przysługiwał; na drugim miejscu zapyta arcybiskupa kolońskiego, któremu przysługuje zaszczyt a zarazem obowiązek włożenia po raz pierwszy korony królewskiej na skroń króla rzymskiego; na trzecim miejscu zapyta króla Czech, który między świeckimi elektorami posiada pierwszeństwo prawnie i zasłużenie z tytułu wysokiej godności królewskiej; na czwartym miejscu zapyta komesa palatyna reńskiego, na piątym księcia saskiego, na szóstym margrabiego brandenburskiego; wspomniany arcybiskup moguncki dowie się, jak głosują ci wszyscy, według przedstawionego porządku. Po uczynieniu tego wspomniani książęta i ich współtowarzysze jego samego nawzajem poproszą, ażeby objawił im swój zamiar i ujawnił swój głos.

c1 Źródło: Złota Bulla Karola IV, [w:] Historia państwa i prawa. Wybór tekstów źródłowych, red. B. Lesiński, Poznań 1995, s. 39–41.