Fragment rezolucji Ignacego Daszyńskiego

Robotnicy witają powstającą Wolną i Niepodległą Ojczyznę, o którą od czasu powstania socjalizmu w Polsce walczyli, i wyciągają rękę do braci swoich w obu innych zaborach, z którymi w Wolnej Ludowej Polsce pragną być złączeni. Robotnicy witają upadek tyranów, cara, cesarza i „Kajzera” i przysięgają tępić narzędzia ich w Polsce, tak aby już nigdy obce jarzmo nie okuło polskiej szyi. Wyswobodzonym z więzień Rosji, Austro‑Węgier i Prus ludom przyrzekają dochowanie międzynarodowej solidarności i pracę wraz z nimi dla utworzenia Związku wolnych narodów. Robotnicy domagają się: ujęcia kolei, kopalń, salin, większych fabryk w ręce ludu i poddania całej masowej produkcji pod ścisłą kontrolę ludową; objęcia aprowizacji miast, handlu środkami niezbędnymi do życia, konsumów, magazynów i instytucji rozdzielczych pod ścisły dozór i kierownictwo mas pracujących; zaprowadzenia 8‑godzinnego dnia pracy i wszechstronnej opieki społecznej. Wolność obywatelską należy zdobyć i utrzymać choćby największymi wysiłkami. Przygotowując Wolną Republikę Ludową w Polsce, robotnicy uważają za konieczne wprowadzić powszechne głosowanie mężczyzn i kobiet w gminie i państwie.

daszyński Źródło: Fragment rezolucji Ignacego Daszyńskiego. Cytat za: J. Borkowski, Państwowy Instytut Wydawniczy, Rok 1918 we wspomnieniach mężów stanu, polityków i wojskowych, Warszawa 1987, s. 84.

Aleksander Kakowski, Józef Ostrowski, Zdzisław Lubomirski Odezwa Rady Regencyjnej

Aby ten program ziścić, musi naród polski stanąć jako mąż jeden i wytężyć wszystkie siły, by jego wola została zrozumiana i uznana przez cały świat.

W tym celu stanowimy: […]

2. Powołać zaraz rząd złożony z przedstawicieli najszerszych warstw narodu i kierunków politycznych.

3. Włożyć na ten rząd obowiązek wypracowania, wspólnie z przedstawicielami grup politycznych, ustawy wyborczej do Sejmu polskiego, opartej na szerokich zasadach demokratycznych, i ustawę tę najpóźniej w ciągu miesiąca do zatwierdzenia i ogłoszenia Radzie Regencyjnej przedstawić.

4. Sejm niezwłocznie potem zwołać i poddać jego postanowieniu dalsze urządzenie władzy zwierzchniej państwowej, w której ręce Rada Regencyjna, zgodnie ze złożoną przysięgą, władzę swoją ma złożyć.

odezwa Źródło: Aleksander Kakowski, Józef Ostrowski, Zdzisław Lubomirski, Odezwa Rady Regencyjnej, Wikisource.org.

Rok 1918 we wspomnieniach mężów stanu, polityków i wojskowych

Rada Regencyjna: „Polacy! Po złożeniu uroczystej przysięgi w Królewskiej Katedrze św. Jana obejmujemy za zgodą obu Monarchów najwyższą władzę w Królestwie Polskim. […] Przez objęcie władzy stajemy na czele pracy, od której w znacznej mierze zależą dzisiejsze i przyszłe losy kraju. Chcemy prowadzić naród ku jego państwowej niepodległości na podstawie aktów, wydanych przez Monarchów obu Mocarstw Centralnych w pamiętnych dniach 5 Listopada 1916 i 12 Września. Te doniosłe akty otwierają Polsce drogę od 120 lat zamkniętą. Na tym gruncie stajemy z lojalnością godną powagi i wielkości dziejowej chwili, godną dobrej sławy polskiego istnienia”.

Odezwa z dnia 27 października 1917 r.

Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej: „Stolico Polski, Warszawo! […] Oznajmiamy ludowi Stolicy i ludowi dzielnic, opanowanych jeszcze przez wroga, że ujęliśmy władze w nasze ręce. Dokonało się to w momencie przełomu, kiedy spadły z nas obce więzy i kiedy tak zwany rząd warszawski został obalony przez Radę Regencyjną. […] Bo fałszem jest, jakoby w Warszawie istniał rząd! Jest tam tylko kłamane puste słowo, jest niemiecka przemoc i reakcyjna, ciemna intryga! Skończone są złudne próby tworzenia rządu za zezwoleniem Niemców. Od dwóch lat znieprawiały one dusze. Państwo Polskie nie może budować się w domu niewoli. Skończone omamienie, jakoby Rada Regencyjna i chciała i mogła zdobyć się na czyn narodowy. Niemcy wybrali i dobrali do niej małych ludzi”.

Odezwa z dnia 8 listopada 1918 r.

Polska Komisja Likwidacyjna: „Rzecz z Austrią była skończona. Najprostszą konsekwencją tych wszystkich naszych oświadczeń publicznych byłoby bezpośrednie przyłączenie Galicji i Śląska Cieszyńskiego do Królestwa – pod władzę regencji. Ale nikt tego wniosku wówczas nie wyciągał i wyciągać nie mógł. Bo regencja była władzą obcą, mianowaną przez obu okupantów. […] Galicja szukała zatem wyjścia pośredniego, dającego możność wyczekania chwili sprzyjającej złączeniu się z resztą Polski”.

PKL istniała od 28 października 1918 r. do 10 stycznia 1919 r.

rada Źródło: Rok 1918 we wspomnieniach mężów stanu, polityków i wojskowych, oprac. J. Borkowski, Warszawa 1987.

Manifest Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej z 7 listopada 1918

Ludu polski! Polski chłopie i robotniku! […]

1) Państwo polskie, obejmujące sobą wszystkie ziemie, zamieszkałe przez lud polski, z własnym wybrzeżem morskim stanowić ma po wszystkie czasy Polską Republikę Ludową, której pierwszego prezydenta obierze Sejm Ustawodawczy;

2) Rada Regencyjna, działająca na szkodę narodu polskiego z dniem dzisiejszym z woli ludu polskiego przestaje istnieć. […]

4) Sejm Ustawodawczy zwołany będzie przez nas jeszcze w roku bieżącym na podstawie powszechnego bez różnicy płci, równego, bezpośredniego, tajnego i proporcjonalnego głosowania. Ordynacja wyborcza będzie ogłoszona w ciągu najbliższych kilku dni. Czynne i bierne prawo wyborcze będzie przysługiwało każdemu obywatelowi i obywatelce, mającym 21 lat skończonych;

5) z dniem dzisiejszym ogłaszamy w Polsce całkowite polityczne i obywatelskie równouprawnienie wszystkich obywateli bez różnicy pochodzenia, wiary i narodowości, wolność sumienia, druku, słowa, zgromadzeń, pochodów, zrzeszeń, związków zawodowych i strajków;

6) wszystkie w Polsce donacje i majoraty ogłaszamy niniejszym za własność państwową. Dla przeciwdziałania spekulacji ziemią będą wydane osobne przepisy;

7) wszystkie lasy, zarówno prywatne, jak i dawne rządowe, ogłaszamy za własność państwową, sprzedaż  i wyrąbywanie lasów bez specjalnego zezwolenia od chwili ogłoszenia niniejszego dekretu jest wzbroniona;

8 w przemyśle, rzemiosłach i handlu wprowadzamy niniejszym 8‑godzinny dzień roboczy;

9) po ukonstytuowaniu się ostatecznym przystąpimy natychmiast do reorganizacji na zasadach szczerze demokratycznych rad gminnych, sejmików powiatowych i samorządów miejskich, jak również do organizowania po miastach i wsiach milicji ludowej, które by zapewniały ludności ład i bezpieczeństwo, a posłuch i wykonanie zarządzeń naszych organów wykonawczych i należyte postawienie sprawy aprowizacji ludności. Zapewnienie jej niezbędnych po taniej cenie artykułów spożywczych uważamy za jeden z pierwszych naszych obowiązków. W tępieniu zbrodniczej spekulacji i ukrywania zapasów i w ułatwianiu dostarczania żywności oprzemy się na organizacjach samorządowych i społecznych.

Na sejm ustawodawczy wniesiemy projekty następujących reform społecznych:
a) przymusowe wywłaszczenie i zniesienie wielkiej i średniej własności ziemskiej i oddanie jej w ręce ludu pracującego pod kontrolą państwową;
 b) upaństwowienie kopalń, salin, przemysłu naftowego, dróg komunikacyjnych, oraz innych działów przemysłu, gdzie się to da odrazu uczynić;
c) udział robotników w administracyi tych zakładów przemysłowych, które nie zostaną odrazu upaństwowione;
d) prawo o ochronie pracy, ubezpieczeniu od bezrobocia, chorób i na starość;
 e) konfiskaty kapitałów, powstałych w czasie wojny ze zbrodniczej spekulacyi artykułami pierwszej potrzeby i dostaw dla wojska;
 f) wprowadzenia powszechnego, obowiązkowego i bezpłatnego świeckiego nauczania szkolnego.

ludu Źródło: Manifest Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej z 7 listopada 1918, Wikisource.org.