W pierwszym fragmencie słychać z offuz offuz offu głos odczytujący fragment Biblii. Widać niebo, na jego tle ptaka, słychać szum fal. Wybrzeże jest pokazywane kilka razy, w różnym oświetleniu. Zachmurzone niebo zapowiada trudny czas, jest złowieszcze. Śmierć nadchodzi z góry, jest karą za grzechy.

W drugim fragmencie widz skupia się na zachowaniu i twarzach zebranych w pomieszczeniu ludzi. Karin (żona Antoniusa) czyta fragment, który jest kontynuacją poprzedniego. Wprowadzone przez reżysera „znaki” (stukanie do bramy, cisza, gra świateł, pojawienie się milczącej postaci Śmierci) budują napięcie i podkreślają wymowę sceny. Dotąd milcząca dziewczyna wypowiada się po raz pierwszy i ostatni: I dokonało się.

Oba fragmenty Apokalipsy wykorzystane w taki sposób pełnią rolę klamry kompozycyjnej. Takie zastosowanie cytatów podkreśla, że Biblia jest najważniejszą księgą‑autorytetem. To też zapowiedź rzeczy ostatecznych – kresu życia i Sądu Ostatecznego.

Zwróć uwagę, że reżyser zastosował czarno‑białe kadry, ostry kontrast światła i cienia.

Proponowana odpowiedź:

Sposób pokazania twarzy bohaterów podkreśla dramaturgię filmu, widz ma możliwość obserwowania emocji. Twarze w świetle i cieniu podkreślają dualizm człowieka, symbolizują jego wewnętrzne dylematy, skłonność do czynienia zarówno Dobra, jak i Zła. Dotyczy to głównie postaci Rycerza i jego rozdwojenia między tym, co duchowe, a tym, co fizyczne, między zwątpieniem a wiarą. Zastosowanie kontrastów światła i cienia jest nawiązaniem do ekspresjonizmu.

Zwróć uwagę na kontrastowe zestawienia, np. tragizmu z komizmem, miłości ze śmiercią

Zwróć uwagę na oświetlenie i ustawienie postaci.

Elementy charakterystyczne dla omawianych kadrów:
– najważniejsze postacie są na pierwszym planie, są największe;
– wykorzystano ustawienie światła, aby podkreślić dramatyczność sytuacji i zaznaczyć kontrasty;
– obrazy zyskują plastyczność, teatralność, działają na wyobraźnię widza;
– sztuka jest wyrazem ludzkich emocji.

Zwróć uwagę na zastosowanie różnych planów filmowych (zajrzyj do słownika w e‑materiale, jeśli ich nie pamiętasz).

Proponowane odpowiedzi:

• plan ogólny – Antonius leży na kamienistej plaży, obok rozłożone szachy,

• plan średni – zamknięte oczy, potem patrzy w niebo, prawa dłoń zaciśnięta na rękojeści miecza,

• plan ogólny – obmycie w morzu, półzbliżenie – modlitwa bohatera,

• plan ogólny, kamera w pozycji żaby – bohater wstaje, idzie w stronę brzegu, znika z kadru, a kamera w panoramie poziomej przesuwa się i zatrzymuje się na rozłożonych szachach.

Wnioski:

Powyższe ujęcia sugerują:

• osamotnienie Rycerza, który prawdopodobnie odpoczywa po długiej wędrówce,

• rozbitka na plaży, który będzie szukał swojej drogi; to metafora burzliwego życia;

• to religijny, refleksyjny człowiek, który jest na rozdrożu;

• jest wykształcony, o czym świadczą szachy, które będą ważnym elementem w filmie.

Zastanów się, czym jest spowiedź dla bohatera. Czego widz dowiaduje się z tej sceny na temat Śmierci i Rycerza?

Propozycja odpowiedzi:

Spowiedź jest próbą poradzenia sobie z pytaniami, które dręczą Rycerza. Rycerz jest szczery. Śmierć wykazuje się przebiegłością i nie odstępuje człowieka na krok. Człowiek – po odkryciu oszustwa Śmierci – nie poddaje się (o czym świadczy zaciśnięta pięść), podejmuje kolejną walkę i nie przestaje zadawać pytań.

Zwróć uwagę na ustawienie kamery i montaż. 

Propozycja odpowiedzi:

Kadr 1:

- przybycie biczowników: kamera ustawiona jest nisko – wyolbrzymienie, zniekształcenie postaci, spotęgowanie makabrycznego wrażenia, podkreślenie przerażenia, ogromu ludzkiego cierpienia, udręczenia, skojarzenie z piekłem

Kadr 2:

- flagelanci odchodzą: kamera z góry – podkreślenie marności człowieka i daremności jego prób odpokutowania za grzechy; zastosowanie w montażu przenikania – pokutnicy zanikają na wyschniętej ziemi – sugeruje to bezsensowność ich ofiary