Sprawdź się
Z utworu Bolesława Leśmiana Pan Błyszczyński wypisz cztery neologizmy i przeprowadź analizę słowotwórczą tych wyrazów według podanego wzoru.
| wyraz | definicja | podstawa słowotwórcza | formant | analogiczny wyraz |
|---|---|---|---|---|
| błyszczydła | coś, co się błyszczy | błyszcz- | -ydła | straszydła |
Jaką funkcję w wierszu pełnią tzw. leśmianizmy? Scharakteryzuj język poetycki autora Pana Błyszczyńskiego, ustalając hierarchię w piramidzie ważności. Uzasadnij swoją propozycję.
- oddanie cudów i niezwykłości natury
- poetyzacja tekstu i stwarzająca moc słów
- skontrastowanie śmierci i nicości z życiem
- opisanie miłości i erotyzmu (pożądania)
- nadawanie wyrazom nowego sensu
W podanym fragmencie wiersza Pan Błyszczyński wskaż leśmianizmy.
czerwony
Ramionami ją ogarniał, a ustami doogarniał,
Oczom z gwiazd przyrzucał patrzącego złota,
Lecz cień w jego objęciach wciąż samotniał i marniał
I nie wiedział, że to – miłość i pieszczota.
Noc roziskrzeń, wróżb i mgławic promienisty splotła batog,
Żeby nim biczować nie dość chętne groby,
A w księżycu się jarzył wykres cieśnin i zatok,
Gdzie nic nie ma, prócz oddali i żałoby.
Uzupełnij plan wydarzeń wiersza Pan Błyszczyński zgodnie z jego treścią.
Stworzenie ogrodu przez Pana Błyszczyńskiego., Pytanie stwórcy o autora powstałego ogrodu., Przemowa człowieka i zaproszenie Wszechmogącego do wykreowanej zieleni pełnej czarów., Zabiegi i starania Pana Błyszczyńskiego o wymyślenie każdego szczegółu swojego miejsca., Szukanie przyczyny istnienia tej zjawy i powodu miłości kreatora tego miejsca., Miłość człowieka i dziewczęcej zjawy niewiadomego pochodzenia., Zakończenie cudów stworzonych przez Pana Błyszczyńskiego.
| Wydarzenia |
|---|
| Stworzenie ogrodu przez Pana Błyszczyńskiego. |
| Pytanie stwórcy o autora powstałego ogrodu. |
| Przemowa człowieka i zaproszenie Wszechmogącego do wykreowanej zieleni pełnej czarów. |
| Zabiegi i starania Pana Błyszczyńskiego o wymyślenie każdego szczegółu swojego miejsca. |
| Szukanie przyczyny istnienia tej zjawy i powodu miłości kreatora tego miejsca. |
| Miłość człowieka i dziewczęcej zjawy niewiadomego pochodzenia. |
| Zakończenie cudów stworzonych przez Pana Błyszczyńskiego. |
W takiej chwili Bóg przelatał, pełen wspomnień wiekuistych,. Możliwe odpowiedzi: 1. Przelatywanie Boga podniebną ścieżką nad ogrodem., 2. Błogosławieństwo Boga i zniknięcie wszystkim z oczu., 3. Rozwianie się dziewczyny w niebyt (nicość)., 4. Oprowadzanie Stwórcy świata po małym świecie stworzonym przez człowieka., 5. Pojawienie się efemerycznej dziewczyny wynurzającej się z mgieł.
Ścieżką podobłoczną – właśnie, że tułaczą –
I przystanął na zbiegu dwojga tęsknot gwiaździstych,
Gdzie się widma migotliwie bylejaczą
Wejdź do mego ogrodu! I cóż z tego, że czary!…Możliwe odpowiedzi: 1. Przelatywanie Boga podniebną ścieżką nad ogrodem., 2. Błogosławieństwo Boga i zniknięcie wszystkim z oczu., 3. Rozwianie się dziewczyny w niebyt (nicość)., 4. Oprowadzanie Stwórcy świata po małym świecie stworzonym przez człowieka., 5. Pojawienie się efemerycznej dziewczyny wynurzającej się z mgieł.
I cóż z tego, że ułuda nikłej chwili!…«
Wszedł w gęstwinę, co szumiała poza życia drogowskazem.
Sami byli teraz. Oko w oko – sami.
Nic do siebie nie rzekli i ciemniejąc, szli razem
Alejami – alejami – alejami!
Szli, aż doszli tam, gdzie w mrzonce zagęstwionej i niczyjejMożliwe odpowiedzi: 1. Przelatywanie Boga podniebną ścieżką nad ogrodem., 2. Błogosławieństwo Boga i zniknięcie wszystkim z oczu., 3. Rozwianie się dziewczyny w niebyt (nicość)., 4. Oprowadzanie Stwórcy świata po małym świecie stworzonym przez człowieka., 5. Pojawienie się efemerycznej dziewczyny wynurzającej się z mgieł.
Cień dziewczyny jaśniał oczu w dal rozbłystką,
A jej usta i piersi i ramiona i sny jej
Były takie, żeby właśnie kochać wszystko…
Ale Boga już nie było… Pustka padła wzdłuż na kwiaty.. Możliwe odpowiedzi: 1. Przelatywanie Boga podniebną ścieżką nad ogrodem., 2. Błogosławieństwo Boga i zniknięcie wszystkim z oczu., 3. Rozwianie się dziewczyny w niebyt (nicość)., 4. Oprowadzanie Stwórcy świata po małym świecie stworzonym przez człowieka., 5. Pojawienie się efemerycznej dziewczyny wynurzającej się z mgieł.
Widma drzew szeptały: »Zmiłuj się nad nami!« –
Błogosławiąc snom wszelkim, leciał w dalsze wszechświaty
Powietrzami, wstrząsanymi powietrzami
W nic rozwiała się dziewczyna i jej czar, poczęty w niebie,Możliwe odpowiedzi: 1. Przelatywanie Boga podniebną ścieżką nad ogrodem., 2. Błogosławieństwo Boga i zniknięcie wszystkim z oczu., 3. Rozwianie się dziewczyny w niebyt (nicość)., 4. Oprowadzanie Stwórcy świata po małym świecie stworzonym przez człowieka., 5. Pojawienie się efemerycznej dziewczyny wynurzającej się z mgieł.
I pierś, zakończona różową soczystką.
I rozpadło się ciało na żal straszny do siebie
I niewiedzę o tym żalu!… I to – wszystko…
Do każdego cytatu z wiersza Pan Błyszczyński dobierz odpowiedni punkt z ćwiczenia 4.
Przelatywanie Boga podniebną ścieżką nad ogrodem., Błogosławieństwo Boga i zniknięcie wszystkim z oczu., Rozwianie się dziewczyny w niebyt (nicość)., Oprowadzanie Stwórcy świata po małym świecie stworzonym przez człowieka., Pojawienie się efemerycznej dziewczyny wynurzającej się z mgieł.
W takiej chwili Bóg przelatał, pełen wspomnień wiekuistych,. |
|
Wejdź do mego ogrodu! I cóż z tego, że czary!… |
|
Szli, aż doszli tam, gdzie w mrzonce zagęstwionej i niczyjej |
|
Ale Boga już nie było… Pustka padła wzdłuż na kwiaty.. |
|
W nic rozwiała się dziewczyna i jej czar, poczęty w niebie, |
Po analizie treści wiersza Pan Błyszczyński odpowiedz na pytania.
Zwróć uwagę na przenikanie się świata realnego i fantastycznego, snu i jawy w wierszu Pan Błyszczyński. Określ elementy fantastyczne w cytatach za pomocą słów: „fantasmagoria”, „magia”, „oniryzm”, „metafizyka”, „frenetyzm”. Zastosuj je w odpowiedniej formie i zgodnie z kontekstem.
Cytat 1.
Pan BłyszczyńskiKiedy zmory są zajęte przyśpieszonym zmorowaniem
Między mgłą a niebem, między mgłą a wodą –
Zielna zjawa swe dłonie zbezcieleśnia ze łkaniem
Nad paprocią – nad pokrzywą – nad lebiodą.Źródło: Bolesław Leśmian, Pan Błyszczyński, [w:] tegoż, Poezje wybrane, oprac. J. Trznadel, Wrocław 1983, s. 229.
Cytat 2.
Pan BłyszczyńskiWyznam Tobie całą zwiewność, całą gęstwę mojej wiary
W życie zagrobowe kwiatów i motyli.
Wejdź do mego ogrodu! I cóż z tego, że czary!…
I cóż z tego, że ułuda nikłej chwili!…”Źródło: Bolesław Leśmian, Pan Błyszczyński, [w:] tegoż, Poezje wybrane, oprac. J. Trznadel, Wrocław 1983, s. 230.
Cytat 3.
Pan BłyszczyńskiZnam usilność rzeczy sennych i znużenie rzeczy martwych.
Ogród mój chwilami wolałby – bezlistnieć…
Boże, nie skąp w obłokach błogosławieństw i kar Twych
Tym, co wiedzą, że ich nie ma – a chcą istnieć!Źródło: Bolesław Leśmian, Pan Błyszczyński, [w:] tegoż, Poezje wybrane, oprac. J. Trznadel, Wrocław 1983, s. 232.
Cytat 4.
Pan BłyszczyńskiMrok zaskomlał w pustym dębie, zagwizdała nicość w klonie,
I rozbłysła w księżyc – śmierć i pajęczyna…
Pan Błyszczyński zrozumiał i załamał swe dłonie
I pomyślał: „W nic rozwieje się dziewczyna!” –Źródło: Bolesław Leśmian, Pan Błyszczyński, [w:] tegoż, Poezje wybrane, oprac. J. Trznadel, Wrocław 1983, s. 234.
Porównaj fragment Wesela Stanisława Wyspiańskiego i wiersza Leśmiana. Omów kontekst obu fragmentów i zadaj trzy pytania łączące się z oboma cytatami.
WeseleWIDMO (do Marysi)
Zwabiło mnie echo z Tatr,
otom jest, otom jest,
zwabiły mnie głosy z chat,
do myśli mi przyszedł gest
przypomnieć się z dawnych lat;
domek mój, podobnoś grób,
nie jestem wymagający,
przeszedłem niejedną z prób,
ale żebym ja był trup,
nie wierz, Maryś, bo to kłam;
żywie Duch, żywie Duch,
wytężyłem cały słuch,
zwabiły mnie głosy z chat.Źródło: Stanisław Wyspiański, Wesele, oprac. J. Nowakowski, Wrocław 1984, s. 98–99.
Pan BłyszczyńskiPan Błyszczyński zaszeptał w usta niemej dziewczynie:
„Błędny cieniu, marny cieniu, cudny cieniu!Zabłękitnij – odbłękitnij… I mów wszystko i nie domów!…
Czy tu jest ów wszechświat; gdzieś zgubiła siebie?
Może ci się należy wpośród innych ogromów
Inna zieleń – inna nicość – w innym niebie.Nie zaczęłaś dotąd istnieć w żadnym półśnie, w żadnym grobie,
Dotąd stóp twych śladu nie stwierdziły kwiaty –
Podczas twego niebytu zakochałem się w tobie,
Naraziłem mroczne ciało na zaświaty!Czy mam z tobą iść w głąb żalu, czy w tę inną głąb doliny,
Nim świat zginie śmiercią, niebem malowaną?…
I jak dążyć- do ciebie – do niebyłej dziewczyny –
Ty – mgło moja, usta drogie, złota piano!…Źródło: Bolesław Leśmian, Pan Błyszczyński, [w:] tegoż, Poezje wybrane, oprac. J. Trznadel, Wrocław 1983, s. 233.
Porównaj Rachelę z Wesela Stanisława Wyspiańskiego i bohatera Pana Błyszczyńskiego Bolesława Leśmiana. Jakie podobieństwa znajdujesz w tych postaciach; napisz, co je ze sobą łączy, a co różni.
Na podstawie Pana Błyszczyńskiego napisz w formie notatki refleksję na temat szczęścia. Czy i w jakich sytuacjach jest ono możliwe i trwałe?
Przypomnij balladę Adama Mickiewicza Świtezianka. Wskaż podobieństwa i różnice pomiędzy wierszem romantyka a Panem Błyszczyńskim Bolesława Leśmiana.