Z drugiej strony, jeżeli ma istnieć powstawanie i ginięcie, to powinna też istnieć jeszcze inna przyczyna wiecznie działająca raz w takim kierunku, to znowu w innym. Ta nowa przyczyna powinna więc działać w pewnym kierunku sama przez się, a w innym na mocy jakiejś innej rzeczy; a ta inna rzecz będzie zatem albo trzecią przyczyną, albo pierwszą przyczyną. Działanie to musi być jednak skutkiem tej pierwszej przyczyny. W przeciwnym razie przyczyna ta [tzn. pierwsza] musiałaby być jeszcze przyczyną ruchu drugiego czynnika i trzeciego. Dlatego lepiej jest powiedzieć, że to jest „pierwsza przyczyna”, ponieważ była przyczyną wiecznej niezmienności, podczas gdy ta druga jest przyczyną zmienności, a obydwie razem połączone są przyczyną wiecznej zmienności.

I takie Jedno musi być jedne, bo jeśli inne byłoby takie, to Jednym byłyby obydwa. Nie mówimy bowiem o ciałach dwóch albo – że Jedno jest pierwszym ciałem, gdyż nic pojedynczego nie jest ciałem, i czymś, co powstaje jest ciało, lecz nie początkiem! Początek nie jest zrodzony, jeżeli zaś jest niecielesny, lecz istotnie jeden, to będzie chyba tamtym Pierwszym.
Jeżeli po Pierwszym będzie tedy coś różnego, to nie będzie już ono pojedyncze. […] Skąd więc ono? Od Pierwszego, bo z pewnością nie jest to sprawa przypadku, ani Tamto nie byłoby już wtedy początkiem Wszechrzeczy.

W związku z nim zastanowić się znowu nad tym, według jakiego wzoru wykonał świat jego budowniczy, czy według tego wzoru, który zawsze jest taki sam, czy też według zrodzonego. Jeżeli piękny jest ten świat, a wykonawca jego dobry, to jasna rzecz, że patrzał na wzór wieczny. A jeśli nie, czego się nawet mówić nie godzi, to patrzał na wzór zrodzony. Każdemu rzecz jasna, że na wieczny. Bo świat jest najpiękniejszy spośród zrodzonych, a wykonawca jego najlepszy jest ze sprawców. W ten sposób zrodzony, wykonany jest na wzór tego, co się myślą i rozumem uchwycić daje i zawsze jest takie samo. Skoro tak jest, to znowu nie może być inaczej, tylko świat ten jest odwzorowaniem czegoś.

R14QWLjFGZePA

(Uzupełnij).

---

Władysław Tatarkiewicz Filozofia starożytna i średniowieczna

Chrystus‑Logos był […] hipostazą bytu, „drugim Bogiem”, a pierwszym szczeblem w przejściu od Boga do świata, od jedności do mnogości, od doskonałości do niedoskonałości. Wyłonił się z Boga, a z kolei z niego wyłonił się świat.

cw6 Źródło: Władysław Tatarkiewicz, Filozofia starożytna i średniowieczna, [w:] Historia filozofii, t. 1, Warszawa 2014, s. 209.