Alexis de Tocqueville O demokracji w Ameryce

RtNQjOulubaEw1

Obraz przedstawia portret młodego mężczyzny. Ma czarne włosy, prosty nos i pociągłą twarz. Ubrany jest w czarny płaszcz z białym kołnierzem. Stoi, prawą rękę opiera o ramę fotela.

W krajach demokratycznych, jak zresztą wszędzie, większość dziedzin przemysłu prowadzą ludzie pod względem majątku i wykształcenia wcale nie stojący znacznie wyżej od tych, których u siebie zatrudniają. Takich przedsiębiorców jest bardzo wielu i mają oni różne interesy. Dlatego nie jest im łatwo porozumieć się między sobą i wspólnie działać. Z drugiej strony prawie wszyscy robotnicy mają jakieś zasoby, które pozwalają im odmówić wykonywania pracy, jeśli nie otrzymują godziwego wynagrodzenia. W wiecznej wojnie o wysokość zarobków, jaką toczą między sobą te dwie klasy, siły są więc podzielone i zbliżone są szanse obu stron na zwycięstwo. Można nawet przypuszczać, że w końcu przeważy interes robotników, ponieważ wyższe zarobki, które udało im się już zdobyć, czynią ich coraz mniej zależnymi od właścicieli, im bardziej zaś są niezależni, tym łatwiej przychodzi im wywalczenie dalszych podwyżek. [...] Zasadniczo można powiedzieć, że powolny i stały wzrost zarobków jest jednym z ogólnych praw rządzących społeczeństwami demokratycznymi. W miarę jak zrównują się możliwości, zarobki się podnoszą, a w miarę jak podnoszą się zarobki, możliwości się zrównują.

Alexis Źródło: Alexis de Tocqueville, O demokracji w Ameryce, t. II, tłum. B. Janicka, M. Król, Kraków 1996.

Bolesław Prus Lalka

R1IWSfVnGtklk1

Zdjęcie przedstawia pomnik starszego mężczyzny. Jest lekko pochylony, ma krótkie włosy, krótką bródkę i spiczaste wąsy. Ubrany jest w surdut. Pomnik stoi na podeście z napisem Bolesław Prus. Wokół rosną drzewa.

— A do mnie, łaskawy panie, żadne — wołał młody człowiek, grożąc nam pod nosami — bo ja z zasady nie płacę za komorne. Komu mam płacić?… Za co?… Cha! cha! dobrzy sobie…
Począł chodzić jeszcze prędzej po pokoju, śmiejąc się i gniewając. Nareszcie zaczął świstać i wyglądać przez okno, hardo odwróciwszy się tyłem do nas…
Mnie już zabrakło cierpliwości.
— Pozwoli pan zrobić uwagę — odezwałem się — że takie nieszanowanie umowy jest dość oryginalne… Ktoś daje panu mieszkanie, a pan uważa za stosowne nie płacić mu…
— Kto mi daje mieszkanie?!… — wrzasnął młody człowiek, siadając na oknie i huśtając się w tył, jakby miał zamiar rzucić się z trzeciego piętra. — Ja sam zająłem to mieszkanie i będę w nim dopóty, dopóki mnie nie wyrzucą. Umowy!… paradni są z tymi umowami… Jeżeli społeczeństwo chce, ażebym mu płacił za mieszkanie, to niechaj samo płaci mi tyle za korepetycje, żeby z nich wystarczyło na komorne… Paradni są!… Ja za trzy godziny lekcyj co dzień mam piętnaście rubli na miesiąc, za jedzenie biorą ode mnie dziewięć rubli, za pranie i usługę trzy… A mundur, a wpis?… I jeszcze chcą, żebym za mieszkanie płacił. Wyrzućcie mnie na ulicę — mówił zirytowany — niech mnie złapie hycel i da pałą w łeb… Do tego macie prawo, ale nie do uwag i wymówek…
— Nie rozumiem pańskiego uniesienia — rzekłem spokojnie.
— Mam się czego unosić! — odparł młody człowiek huśtając się coraz mocniej w stronę podwórka. — Społeczeństwo, jeżeli nie zabiło mnie przy urodzeniu, jeżeli każe mi się uczyć i zdawać kilkanaście egzaminów, zobowiązało się tym samym, że mi da pracę ubezpieczającą mój byt… Tymczasem albo nie daje mi pracy, albo oszukuje mnie na wynagrodzeniu… Jeżeli więc społeczność względem mnie nie dotrzymuje umowy, z jakiej racji żąda, abym ja jej dotrzymywał względem niego. Zresztą co tu gadać, z zasady nie płacę komornego, i basta. Tym bardziej że obecny właściciel domu nie budował tego domu; nie wypalał cegieł, nie rozrabiał wapna, nie murował, nie narażał się na skręcenie karku. Przyszedł z pieniędzmi, może ukradzionymi, zapłacił innemu, który może także okradł kogo, i na tej zasadzie chce mnie zrobić swoim niewolnikiem. Kpiny ze zdrowego rozsądku!
— Pan Wokulski — rzekłem, powstając z krzesła — nie okradł nikogo… Dorobił się majątku pracą i oszczędnością…
— Daj pan spokój! — przerwał młody człowiek. — Mój ojciec był zdolnym lekarzem, pracował dniem i nocą, miał niby to dobre zarobki i oszczędził… raptem trzysta rubli na rok! A że wasza kamienica kosztuje dziewięćdziesiąt tysięcy rubli, więc na kupienie jej za cenę uczciwej pracy mój ojciec musiałby żyć i zapisywać recepty przez trzysta lat… Nie uwierzę zaś, ażeby ten nowy właściciel pracował od trzystu lat…

lalka Źródło: Bolesław Prus, Lalka.