Sprawdź się
Tekst do ćwiczeń 1 i 2
O nową syntezę polskiego OświeceniaWalka o polski język narodowy w pierwszym okresie polskiego oświecenia ma niezmiernie szeroki zasięg. Obejmuje walkę z żargonem szlacheckim czasów saskich, z francuszczyzną, która wchodzi w użycie na dworach jaśniepańskich, z łaciną wreszcie, która powoli zostaje wyparta z naukowego piśmiennictwa. (…) Pisarze stanisławowscy w walce z żargonem szlacheckim sięgają do języka mówionego. Z niego rodzi się literacki język epoki. Świadczy o tym ogromna ilość słów technicznych, nazw ubiorów, sprzętów i wyrobów, terminów określających różnorakie zajęcia, terminów naukowych, słownictwa politycznego, przysłów i powiedzeń. Język literacki rodzi się z języka, którym mówią ludzie różnych stanów i zawodów. Jest to język nie tylko szlachty, ale kupców warszawskich i rzemieślników, język coraz liczniejszej rzeszy urzędników w różnych komisjach państwowych, język nauczycieli świeckich, uczonych i polityków.
Odwołując się do tekstu Jana Kotta, wyjaśnij związek przemian językowych z oświeceniowym programem reform społecznych.
Tekst do ćwiczeń 3–7
Powrót posłaAkt I Scena II
(…)
Podkomorzy
Wskrzeszają mądrą wolność, skracają swywole.
Ten to nieszczęsny nierząd, to sejmów zrywanie,
Kraj zgubiło, ściągnęło obce panowanie.
Te zaborów, te srogich klęsk naszych przyczyną,
I my sami byliśmy nieszczęść naszych winą;
Gnijąc w zbytkach, lenistwie, i biesiad zwyczaju,
Myśleliśmy o sobie, a nigdy o kraju;
Klęskami ojców nowe plemię ostrożniejsze,
Wzgardziwszy zyski, było na całość baczniejsze.
Nieba zdarzyły porę, oni ją chwycili,
Ojczyznę z pod ciężkiego jarzma wydobyli,
Walcząc wszystkie przeszkody gorliwą robotą,
Idąc przykładem króla, i własną swą cnotą,
Powracają porządek, i sławę ojczyźnie.
Stokroć szczęśliwy, że choć przy późnej siwiźnie
Ujrzę, że Polska rządna i że poważana.Starosta
Wiem, że waćpanu każda przyjemna odmiana.
W księgach się tych dzikości wszystkich nauczyłeś,
W tych księgach, nad któremi już oczy straciłeś.
Ja, co nigdy nie czytam, lub przynajmniej mało,
Wiem, że tak jest najlepiej, jak przedtem bywało.
Przeczytaj fragment sztuki Powrót posła i określ przyczyny upadku Rzeczpospolitej, na które wskazuje Podkomorzy.
Zapoznaj się z fragmentem sztuki Powrót posła i określ przyczyny upadku Rzeczpospolitej, na które wskazuje Podkomorzy.
Znajdź w podanym fragmencie cytat wychwalający dokonania oświeceniowych reformatorów. Podaj go.
Wyjaśnij, czy na podstawie podanego fragmentu sztuki można stwierdzić, że pełniła ona funkcję dydaktyczną.
Wyjaśnij, dlaczego właśnie ta komedia najlepiej spełniała funkcję dydaktyczną w teatrze oświecenia.